بخشی از مقاله
چکیده
نسترن وحشی - Rosa canina L. - یک گیاه دارویی است که میوههای آن خواص دارویی زیادی دارد که برای بسیاری از مردم به ویژه در ایران ناشناخته است. تکثیر درون شیشهای نسترن وحشی نقش بسیار مهمی در تکثیر سریع گونه هایی با خصوصیات مطلوب و تولید گیاهان سالم و عاری از بیماری دارد. ویتامینهای بکار برده شده در محیط کشت و نوع تنظیم کننده رشد گیاهی از مهمترین عوامل در ریزازدیادی گیاهان هستند. بنابراین، پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر غلظتهای مختلف بنزیل آمینو پیورین - BAP - و ویتامینهای محیط کشتهای مختلف MS - و - LS بر پرآوری ریزنمونه گره نسترن وحشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین درصد پرآوری - %90 - و همچنین بیشترین تعداد نوساقه - 4/57 - در تیمار 0/5 میلیگرم در لیتر BAP در ویتامین محیط کشت MS مشاهده شد، در حالیکه بالاترین تعداد گره با میانگین 4/26 گره در تیمار 1 میلیگرم درلیتر BAP در ویتامین محیط کشت MS بدست آمد. به عنوان یک نتیجه گیری کلی، نتایج این پژوهش نشان داد که ویتامین محیط کشت MS نسبت به محیط کشت LS تاثیر بهتری در پرآوری ریزنمونه گره نسترن وحشی دارد.
مقدمه
جنس Rosa متعلق به خانواده گل سرخیان و زیر خانواده Rosoideae دارای بیش از 200 گونه و 18000 رقم، یکی از معروفترین گیاهان زینتی است - Samiei et . - al., 2010 اکثر گونههای رز به صورت درختچه هستند و معمولاً در نواحی معتدل نیمکره شمالی پراکنده شدهاند . - Samiei et al., 2010 - نسترن وحشی با نام علمی از شاخه گیاهان گلدار، زیر شاخه نهاندانگان، رده دولپهایها، زیر رده Rosidea، راسته Rosalea، خانواده Rosaceae، زیر خانواده Rosoideae، جنس Rosa و گونه Canina میباشد. این گیاه به شکل درختچهای راست یا افشان به ندرت پیچان یا بالارونده، به ارتفاع 4-1 متر است که دارای شاخچههای گلدار گاهی بدون خار با برگچههای 7-5 تایی به شکل بیضوی با راس نوک تیز میباشد و به ندرت معطر است . - Malik et al ., 2017 - گلها صورتی تا سفید به صورت منفرد یا دیهیم در نوک شاخهها دیده میشوند که پراکنش وسیعی داشته و در اکثر نقاط ایران یافت میشوند . - Samiei et al., 2010 - دارای خواص دارویی فراوانی میباشد که از اهمیت زیادی در جهان برخوردار است. میوه R. canina منبع خوبی از ترکیبات ارزشمند مانند کاروتنوئید، پلی فنول، ویتامین C و آنتی اکسیدان است و عوامل محیطی از جمله نور، دما، بارندگی، طول روز، ویژگیهای خاک و تغذیه بر میزان و کیفیت اسانس آنها تاثیر میگذارد . - Pahnekolayi et al., 2015 - غلظت بالای ویتامین C میوه این گیاه 400-300 - میلیگرم در 100 گرم - نسبت به سایر میوه گیاهان، نظر بسیاری از محققین را به خود جلب کرده است - Czyzowska et . - al., 2015 همچنین دارای مقدار قابل توجهی از ترکیبات فلاونوئید در میوه است که باعث افزایش فعالیت آنتی اکسیدانی میگردد. مشخص شده است که فلاونوئید موجود در گونه وحشی بومی ایران 23/6 میلیگرم اسید گالیک در هر گرم میوه آن میباشد - Montazeri et al., . - 2011 این گیاه به دلیل داشتن متابولیتهای ثانویه در درمان آرتروز، رماتیسم، نقرس، تقویت سیستم دفاعی بدن، التهابها، اسهال و مهار سرطان کاربرد دارد . - Czyzowska et al., 2015 - اگرچه روشهای تکثیر سنتی نسترن وحشی همچون بذر، قلمه و خوابانیدن توسط بسیاری از پرورشدهندگان مورد استفاده قرار می گیرد، اما این روشها زمانبر بوده و با مشکلات زیادی همراه است. روشهای کشت بافت، به عنوان جایگزینی برای تکثیر سنتی گیاهان بوده و به صورت تجاری برای گیاهان با ارزش مورد استفاده قرار میگیرد - چندین عامل در تکثیر درون شیشهای گیاهان موثر هستند. از مهمترین عوامل می توان به محیط کشت پایه، ویتامینها و نمکهای بکار برده شده در محیط کشت، تنظیم کنندههای رشد گیاهی، نوع ریزنمونه، فصل نمونه گیری اشاره کرد - Hesami and Daneshvar, 2018; . - Pahnekolayi et al., 2015; Shirdel et al., 2017 بنابراین پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر غلظتهای مختلف بنزیل آمینو پیورین - BAP - و ویتامینهای محیط کشتهای مختلف MS - و - LS بر پرآوری ریزنمونه گره نسترن وحشی انجام شد.
مواد و روشها
این پژوهش در آزمایشگاه کشت بافت گروه علوم و مهندسی باغبانی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی تهران انجام گردید. ریزنمونههای گره برای کشت در شرایط درون شیشهای از گلدان مورد نظر تهیه شد. گیاهان در گلدانهای جدا از هم قرار داشتند که هر هفته سه بار آبیاری و هر دو ماه یکبار تغذیه میشدند. هرس گیاهان در اواخر فصل زمستان انجام گرفت. ارتفاع گیاهان موجود در حدود یک متر بوده و هر گیاه دارای 5 تا 8 شاخه بود. هر شاخه حداقل 10 تا 15 جوانه جانبی را شامل میشد. در ابتدا برای از بین بردن آلودگیهای سطحی، ریزنمونهها به مدت 30 دقیقه زیر آب جاری قرار داده شدند. سپس در اتاق کشت و زیر دستگاه لامینار ایر فلو ریزنمونهها به مدت 20 ثانیه در الکل اتیلیک%70 و سپس به مدت 5 دقیقه در محلول هیپوکلریت سدیم %5 قرار داده شدند. سپس ریزنمونهها 3 مرتبه و هر بار به مدت 3-5 دقیقه در آب مقطر استریل شست و شو داده شدند و آماده کشت گردیدند.
به منظور بررسی تاثیر ویتامین محیط کشتهای مختلف MS - و - LS و غلظتهای مختلف 0/5 - BAP و 1/0 میلیگرم در لیتر - بر پرآوری آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی و با 3 تکرار - هر تکرار 10 ریزنمونه - انجام گرفت. پس از گذشت 45 روز از تاریخ کشت، فاکتورهای درصد پرآوری، تعداد نوساقهها و تعداد گره مورد ارزیابی قرار گرفت. در محیط کشتهای یاد شده 30 گرم در لیتر ساکارز به عنوان منبع کربوهیدرات و 7 گرم در لیتر آگار برای جامد کردن محیط کشت به کار برده شد. قبل از افزودن آگار pH محیط کشت برابر با 5/7 با استفاده از pH متر تنظیم گردید. شیشههای حاوی محیط کشت با استفاده از اتوکلاو تمام اتوماتیک برقی در دمای 121/5 درجه سانتیگراد و فشار 1/5 اتمسفر به مدت 20 دقیقه، گندزدایی شدند. پس از استقرار ریزنمونهها در محیط کشت، ظروف کشت در اتاق رشد با دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی و شدت نور 1000-1200 لوکس قرار داده شدند. تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین دادهها با آزمون چند دامنهای دانکن در سطح احتمال %5 انجام شد و همچنین از نرم افزار اکسل جهت رسم نمودارها استفاده گردید.
نتایج و بحث
آزمایشی به منظور بررسی اثر ویتامین محیط کشتهای مختلف MS - و - LS و غلظتهای مختلف 0/5 - BAP و 1/0 میلی گرم بر لیتر - بر درصد پرآوری، تعداد نوساقهها و تعداد گره با استفاده از ریزنمونه گره انجام شد. نتایج اثر برهمکنش ویتامین محیط کشتهای مختلف و غلظتهای مختلف BAP بر درصد پرآوری نشان داد - شکل - 1، بالاترین درصد پرآوری با میانگین 90 درصد در تیمار 0/5 میلیگرم در لیتر BAP در ویتامین محیط کشت MS بدست آمد که با سایر تیمارها در سطح احتمال % 5 تفاوت معنی دار داشت. همچنین کمترین درصد پرآوری با میانگین 36/67 درصد در تیمار 1 میلیگرم در لیتر BAP در ویتامین محیط کشت MS مشاهده شد.
