بخشی از مقاله
چکیده
سالمندی دوره ای از رندگی افراد ست که می شود با توجه بیشتر به آن، از این دوره نیز بهره درست را برد و سالمندی را تبدیل به یکی از بهترین دوران فرد کرد. این مهم درصورتی واقع می شود که بتوان رضایتمندی را در آن افزایش داد. بدین طریق که سالمندی را شناخت، نیاز های این دوره را بررسی کرد، عوامل کیفیت زا را در زندگی سالمندان استخراج کرد و همچنین فراغت های معمول را در سالمندان بر شمرد. این مراحل در این پژوهش صورت پذیرفته ست. آنچه که در این پژوهش بیش از دیگر عوامل مورد توجه قرار می گیرد توجه به نقش باغ و فضای سبز در ارتقای سطح رضایتمندی در سالمندان می باشد. بدین جهت در این پژوهش به بررسی پارک ها و باغ ها ی مناسب برای سالمندان پرداخته می شود. نقش طبیعت در کیفیت زندگی برای سالمندان بخش دیگری از این پژوهش خواهد بود اصول طراحی منظر، بهبود کیفیت زندگی بخش بعدی این پژوهش می باشد که در آن به عوامل موثر برای طراحی باغ و فضای سبز مناسب برای نیازهای سالمندان است پرداخته می شود. ملاحظات ایمنی قسمت بعدی است که نقش مهمی برای به دست آورد نتایج مثبت این پژوهش می باشد. در انتها نتیجه گیری بیان می شود. روش پژوهش در این مقاله کتابخانه ای بوده و این پژوهش کیفی و کاربردی می باشد.
-1 مقدمه
سالمندی یکی از جنبه های مهم اجتماعی شدن است،فرآیندی که در طول آن،فرد سالمند در برابر هنجارها و ارزشهای فرهنگی یک جامعه خاص قرارمیگیرد.هرچند سالمندی معمولا در بسیاری از کشورها تعریف معینی دارد, اما واقعیت آن است که حتی در درون فرهنگ های مختلف موجود در یک کشور هم تلقی یکسانی از آن وجود ندارد و افراد از نظر فیزیکی و روانی شرایط یکسانی ندارند. برای همه افراد، سالخورده شدن به معنای تطابق یافتن با دگرگونی های منتج در جسم و عملکرد بدن انسان و در محیط اجتماعی پیرامون آنان است.پایگاه اجتماعی انسان در ایام کهنسالی، مشابه با هر دوره دیگر حیات،به وسیله جامعه ای که به آن تعلق دارد معین ومشخص می شود. شایان ذکر است،سالمندانی که در یان همسالان خود زندگی اجتماعی و فعالیت های معینی داشته باشند و کارهای گروهی و سرگرم کننده ای انجام دهند،بر سلامتی و تندرستی جسمی آنان افزوده میشود . بنابراین ،ایجاد مراکز تفریحی و خدماتی روزانه و باشگاه ها و انجمنها وکلوپها با داشتن وسایل رفاهی، تفریحی،ورزشی،بهداشتی و درمانی با طراحی مناسب بسیار می تواند مناسب باشد و تا حدود زیادی احساس تنهایی سالمندان را کاهش می دهد
-2 روش تحقیق:
روش تحقیق در این پژوهش کیفی و با استفاده از مطالعات کتابخانه ای صورت می گیرد و از پژوهش های کاربردی ست .
-3 مفهوم پیری و سالمندی
مفهوم سالمندی از دیدگاه چندی قابل بررسی است از آن جمله است دیدگاه بدنی فیزیولوژیکی, روانی, عاطفی, اجتماعی شخصیتی. در فرهنگ ملی و مذهبی ما کهنسالی از معادلات مفهومی پختگی و رسایی و احترام آمیزی و حتی مراتبی از کرامت وجودی و قداست است و تا زمان معاصر که آثار زندگی شهری صنعتی و شکل گیری خانواده های هسته ای به جای خانواده گسترده چند نسلی فراگیر نشده, سالمند در حریم امن و احترام خانواده در کنار فرزند و نوه های خود زندگی آرام و ثمربخشی دارد. ولی می رود تا این جایگاه متزلزل و سست شده و در آپارتمانها خانواده های کوچک و کم جمعیت که مرکب از پدر و مادر جوان و یکی دو فرزند است, محلی برای پدربزرگ و مادربزرگ باقی نماند. صرف نظر از نگرش فرهنگی, کهنسالی آغاز دوره کاستی و نقصان در بیشتر فرایندهای حیات جسمی, روانی و اجتماعی است. - سالکی، - 1385 در بررسی هایی که توسط جامعه شناسان , روان شناسان, زیست شناسان و دیگر علمای علوم رفتاری در مورد دوران ها و مراحل مختلف زندگی سالمندان به عمل آمده, در توضیح سالمندی آمده است که پیری به عنوان یکی از دوران های عمر انسان, نوعی بلوغ بیولوژیکی, جسمی, روانی و کمال یافتگی است و به عبارتی دیگر, یک سرنوشت زیست شناختی است که واقعیت طولانی تر از تاریخ دارد.پیری پدیده ای است که تحقق آن مستلزم وجود شرایط مناسب زیستی است و هر فردی که از حوادث و بیماریهای دوران زندگی مصون بماند, به درجات مختلف آن را تجربه می کند, با تمام تغییراتی که در طول دوران های تاریخی و اجتماعی بشر روی داده است و می دهد, هنوز سالخوردگی یکی از اصول تغییر ناپذیر هستی بوده و هست, به این معنی که کسی که زندگی می کند, پیر شدن برایش سرنوشتی محترم است و در این چشم انداز هستی, مساله سالخوردگی حقیقتی است که حتی پیشرفت های حیرت آور جهان امروز نتوانسته است در آن تغییر بارزی صورت دهد یا مانع از آن شود. - علیخانی، - 1381 مفهوم سالمندی و پیری در جوامع گوناگون و از نظر صاحب نظران مختلف تعریف یکسانی نداشته است. در جوامع سنتی, زمان بازنشستگی با دوره از کار افتادگی و پیری فیزیولوژیک مترادف است و به همین جهت در این جوامع پیری خاص پس از بازنشستگی وجود ندارد, تا زمانی که فرد توانایی و نیروی کار کردن را دارد و می تواند در تولید سهیم باشد و خود را عضو جامعه بداند. در حالیکه در جوامع گذشته پیری عمدتا با تغییر شکل ظاهری و کاهش شدید تواناییهای جسمی و توان تولیدی تشخیص داده می شد, در جوامع جدید پیری با سن تقویمی و بویژه سن بازنشستگی تعریف می گردد. بدین معنی که پیری به سنی اطلاق می شود که در آن اکثر مردم از کار بازنشسته می شوند و از انواع خاصی از مزایای رفاهی مانند خقوق بازنشستگی برخوردار می گردند. از سوی دیگر صاحبنظران علوم زیستی و اجتماعی نیز تعاریف خاص از سالمندی ارایه کرده اند. به عنوان مثال هم اکنون از دیدگاه زیستی و با بررسی تعاریف قبلی چنین استنتاج می کند که پیری عبارت است از تغییرات بیولوژیکی که در نحوه زیست ارگانیسم و در طول زمان ظاهر می شود. این تغییر با کاهش نیروی حیاتی و تطبیقی یعنی کاهش قابلیت انطباق فرد با شرایط ناگهانی و ناتوانی در ایجاد تعادل مجدد همراه بوده و به تدریج دگرگونی هایی را در ساختمان و عمل اعضای مخلتف بدن فرد بوجود می آورد. صورت انجام می گیرد. نخست, گروههای سنی ,10-0 ,59-9 و 60 سال و بالاتر. دوم, گروههای سنی 15-0 ,64-14 و 65 سال و بالاتر. با توجه به گروه بندی های مذکور, به ترتیب سنین 60 و 65 سالگی آغاز سالخوردگی محسوب می گردند, گرچه ملاک دوم یعنی 65 سالگی در میان جمعیت شناسان متاخر بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. - تقوی، - 1374 پیری شناسان زیستی معتقدند که مسئله پیری, فرآیندی از زندگی موجودات و ارگانیسم زنده است که بطور ژنتیکی برنامه ریزی شده است, در حالی که پیری شناسان اجتماعی بر این باورند که سالخورده کسی است که برای تامین نیازهای حیاتی خود به توجه و مراقبت دائمی دیگران نیاز دارد. همچنین جامعه شناسان در تعریف این پدیده با عنایت به انتظارات اجتماعی و ارزشهای فرهنگی به این نکته اشاره می کنند که سالمند کسی است که بر اثر افزایش سن و کهولت, توانایی انجام نقش ها و مسئولیتهای اجتماعی واگذار شده از سوی خانواده و جامعه را نداشته باشد. فرض بر این است که رابطه میان سن تقویمی و بیماری, محصول افت بیولوژیک است که با فرآیند سالمندی همراه است. اما می توان استدلال کرد که سالخورده شدن فرآیندی فرهنگی – اجتماعی نیز هست و برخی از مسائل اشخاص سالخورده به فرآیند پیرشدن مربوط می شود نه به فرآیند زیست شناسانه آن به نظر لانگر بخشی از ناتوانی سالمندان ممکن است ناشی از اطرفیان باشد که به آنان برچسب ناتوان بودن می زنند. جامعه اغلب پیران را ناتوان می شمارد و فرض می کند که آنها دوران خود را گذرانده اند و از انجام هر عمل و فعالیت جسمی و روحی ناتوانند و عموما متکی به کمک دوستان, خویشاوندان و کارکنان موسسات هستند. اگرچه چنین فرض هایی ممکن است پایه درستی نداشته باشد اما در میان مردم معتقدان پر و پا قرصی دارند. به نظر لانگر چنین مفروضاتی اگرچه نادرست اند ممکن است سبب ایجاد وضعیتی شوند که مورد فرض بود, یعنی پیران که برچسب ناتوانی به آنها خورده است خودشان نیز به آن باور برسند. - کریمی، - 1382 بدین ترتیب سالمندان همانطور عمل می کنند - ناتوان, نیازمند به کمک دیگران, کم انرژی, گوشه گیر و منزوی - که از آنان انتظار می رود. چنانکه پیری شناسان اجتماعی خاطر نشان می کنند, پیری عملا دربرگیرنده سه فرآیند به هم پیوسته است. فرآیند اول پیری جسمانی است که عبارتست از تغییرات ناشی از افزایش سن که در طول زمان بر بدن عارض می گردد. فرآیند دوم, پیری روانی است که عبارتست از تغییرات ناشی از رشد و توسعه شخصیت از جمله تغییرات عاطفی, ادراکی و رفتاری. فرآیند سوم, پیری اجتماعی است که در بر گیرنده جریان های گوناگون گذار از یک پایگاه اجتماعی به پایگاه اجتماعی دیگر است که یک شخص در دوران زندگی تجربه می کند. چون فرآیند سه گانه فوق به میزانهای متفاوت ناهمگون در هر فردی صورت می گیرد لذا هرگونه تعمیم و پیش داوری در مورد توانایی تمامی پیران یک اقدام خطرناک می باشد. از آنجا که در بین گروه های سنی و مراحل مختلف زندگی - کودکی, نوجوانی, جوانی و.... - , گروه سنی سالمندان ناهمگون ترین و متنوع ترین گروه به لحاظ ویژگی های زیستی – جسمی, روانی – عاطفی, اقتصادی – اجتماعی و خانوادگی می باشد, از اینرو تعمیم دادن کلیشه ها و عقاید قالبی نادرست راجع به ویژگی های سالمندان به تک تک اعضای این گروه سنی, امری نادرست و غیرمنطقی به نظر می رسد. شاید بدین دلیل است که کارشناسان مسایل سالمندان, آنان را به سه گروه سالمندان جوان 60 - تا 69 ساله - , سالمندان سالخورده 70 - تا 79 ساله - و سالمندان سالخورده تر 80 - سال به بالا - که دارای شرایط و نیازهای ویژه ای می باشند, تقسیم بندی کرده اند. در آثار دانشمندانی چون افلاطون, ارسطو, ابن سینا, رازی و دیگران چنین آمده است که متوسط طول عمر انسان متغیر است. به طوری که در یونان, ایران, مصر و روم قدیم متوسط طول عمر 40 سال بوده است این در حالی است که امروزه در کشورهای پیشرفته متوسط طول عمر 80 سال می باشد. متوسط طول عمر در ایران, در سال ,1335 چهل و پنج سال, رد سال ,1375 پنجاه و هفت سال گزارش شده است. سازمان بهداشت جهانی در مورد سن یک رده بندی خاص دارد. بر اساس آن میانسالان به افراد بین 45 تا 59 سال اطلاق می شود, افراد مسن به 60 الی 70 سال, افراد پیر 70 تا 80 سال و افراد خیلی پیر 80 ساله به بالا را در بر می گیرند. در ایران سن پیری تعیین نشده ولی اگر شروع سن پیری را همزمان با بازنشستگی حساب کنیم طبق قانون تامین اجتماعی سن پیری برای مردان 60 سال و برای زنان 55 سال می باشد. بطور کلی متخصصان پیری شناس از تعریف سالخوردگی دست کشیده اند و حتی به دیگران نیز توصیه می کنند که از این تلاش دست بردارند, چرا که کار زیادی می طلبد و نتیجه کمی خواهد داشت.
-4 نیازهای دوران سالمندی:
در این بخش جدولی ارائه می شود که در آن به نیاز های دوران سالمندی رسیدگی می شود:
جدول :1 نیازهای دوران سالمندی
توضیحات
آرامش و سکون متعادل برای سلامت آنها ضروری بوده و اگر بخواهند زندگی سالم و بی درد سرتری داشته باشند باید کمتر کار و تلاش کنند و بیشتر استراحت نمایند. کسی که عمری را در کار و فعالیت و انجام وظیفه گذرانیده است در دوران پیری حق دارد که به استراحت بپردازد و از کار معاف باشد و این بر عهده جامعه است
