بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف مقایسه میزان استفاده از تلفن همراه دانش آموزان دختر و پسر و همچنین تاثیر محیط زندگی شهری و روستایی بر میزان استفاده از تلفن همراه دانش آموزان در استان فارس انجام شد. روش پژوهش علی-مقایسه ای بود. جامعه آماری این پژوهش دانش آموزان مقطع متوسطه استان فارس بودند که با روش نمونه گیری دردسترس تعداد 309 نفر 145 - پسر و 161 دختر - انتخاب شدند. ملاک ورود به مطالعه، حدود سنی 16 تا 18 سال و داشتن تلفن همراه بود. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه میزان استفاده از تلفن همراه بود که توسط محققین ساخته شد. روایی همگرای این پرسشنامه با مقیاس اعتیاد به اینترنت 3COS حدود 0/65 بدست آمد.
پایایی آزمون با روش آلفای کرونباخ 0/87 محاسبه شد. نتایج بدست آمده نشان دادند، جنسیت در میزان استفاده از تلفن همراه تاثیر معنی داری ندارد 0/80 - p< و - F= 0/07؛ اما محیط زندگی در میزان استفاده از تلفن همراه دانش آموزان تاثیر معنی داری دارد p< 0/001 - و . - F= 18/30 بر اساس یافته های بدست آمده، دانش آموزان ساکن کلان شهرها، به میزان معنی داری بیشتر از دانش آموزان روستایی یا ساکن شهرهای کوچک از تلفن همراه استفاده می کنند.
کلید واژه: استفاده از تلفن همراه، دانش آموزان مقطع متوسطه، محیط زندگی
مقدمه
آسیبهای نوپدید یکی از حوزههای مورد بررسی در آسیبشناسی اجتماعی است که بسیاری از پژوهشگران، سیاستمداران و مدیران یک کشور به آن توجه میکنند؛ چرا که میتواند آثار بسیار مخربی داشته و زمینهساز سایر آسیبها باشد. اعتیاد مجازی، جزو آسیب شناسی های اینترنتیٌ محسوب می شود؛ که شامل طیف وسیعی از مشکلات رفتاری در استفاده از اینترنت میگردد - زاهدی اصل، . - 1394 اینترنت یکی از ابزارهای دسترسی به اطلاعات است که استفاده از آن به سرعت گسترش یافته و سبب افزایش سطح دانش و آگاهی مردم جامعه به ویژه دانشآموزان شده است. با اینکه اینترنت یک ابزار کاربردی است، اما میتواند برای سلامتی کودکان و نوجوانان مضر باشد. آنها رفتارها پرخطر را با اینترنت آغاز میکنند، رفتارهایی مانند افشای اطلاعات شخصی، ایجاد مزاحمت برای دیگران و آزار افراد کوچکتر - عینی، ایرانفر و سوری، . - 1390
از نشانهها عصر جدید، میتوان به همراهی اینترنت و تلفن همراه اشاره کرد. در سال 1373 سامانه استفاده از تلفنهمراه در ایران راهاندازی شد و به سرعت مورد توجه افراد جامعه به ویژه جوانان قرار گرفت. در سالهای اولیه ورود این وسیله به ایران، ابزاری برای افراد خاص جامعه مانند مدیران ارشد بود؛ اما استفاده از آن روز به روز رایجتر و همگانی تر شد. کاربرد اولیه تلفن همراه برقراری سریع تماس تلفنی بود، که با گذر زمان استفاده از آن به سمت کارکردها دیگر اجتماعی تغییر کرد - ذکایی و ولیزاده، . - 1388 تلفن همراه به تدریج مانند کامپیوتر به ابزاری برای دسترسی به اینترنت تبدیل شد - رابتز، پتمجی یایا و منلیسٍ، . - 2014 تلفن همراه بخشی از زندگی مدرن شده که برای پیر و جوان جذاب است و این جذابیت باعث افزایش استفاده از این ابزار شده است - نیکیتا، جاداو و اجینکیاَ، . - 2015
گسترش استفاده از تلفن همراه یک سبک زندگی جدید را به همراه دارد و نفوذ زیادی بر گوشهگوشه جامعه گذاشته و چیزی بیش از یک ابزار ارتباطی شده است - بیون، ها، کووم، چوئی، برن، لیمُ و سایرین، - 2013 و یک وسیله ضروری برای بقای روابط اجتماعی است - رابرتز و همکاران، . - 2014 سن استفاده از تلفن همراه درحال پایین آمدن است؛ کودکان و نوجوانان نیز جزء افرادی هستند که این ابزار استفاده میکنند - گوتیرز، فونسکا،روبیوِ، . - 2016 نوجوانان به علت شرایط سنی و روحی خاصی که دارند مانند نیاز به استقلال طلبی و گرایش به گروه همسالان از جمله استفادهکنندگان خاص این فنآوری به شمار میآیند - مهدیزاده و طالبیتماجانی، 1394؛ حسنزاده، لطفی، حسینی وابراهیمی، . - 1390 نوجوانان استفاده های گستردهای از تلفن همراه هوشمند دارند و از آن فقط برای برقراری تماس تلفنی استفاده نمیکنند؛ علاوه بر این برای ارسال پیام، اینترنتگردی، بازی، گوش دادن به موسیقی و ساعت هشدار نیز مورد استفاده قرار میدهند - مهدیزاده و طالبیتماجانی، 1394؛ ژنگ، گو، هی، لی، ونگ، زنگّ و همکاران، . - 2014
تلفن همراه مانند هر پدیده دیگر، جنبههای مطلوب و نامطلوب دارد. خلاقیت جوانان را در زمینه هنری و ادبی زمانی که تلاش میکنند با تلفن همراه خود عکس هایی ترسیم کنند، یا واژههای رمزی مخصوص گروه خودشان بسازند، بهبود میبخشد. حال از جنبهها نامطلوب این وسیله میتوان به بروز اختلالات خواب به خاطر میدان الکترومغناطیسی تولید شده توسط تلفن همراه، تسهیل مزاحمت سایبری وبروز اعتیاد به تلفنهمراه اشاره کرد - مهدی زاده و طالبیتماجانی، 1394؛ بیون و همکاران، 2013؛ سانسون و سانسونْ،. - 2013 زندگی بسیاری از جوانان امروزی بدون تلفن همراه امکان پذیر نیست. استفاده از این ابزار به بخش مهم و قابل توجهی از زندگی جوانان تبدیل شده است و آنها نمیتوانند به این سطح از وابستگی و اعتیاد به تلفن همراه پی ببرند. تصوری که نسبت به اعتیاد وجود دارد استفاده زیاد از یک ماده است که موجب وابستگی و رنج فرد میشود. امروزه مفهوم گستردهتری از اعتیاد تحت عنوان اعتیاد رفتاری عنوان شدهاست. اعتیاد رفتاری بیان میکند که هرچیزی که لذتبخش باشد میتواند اعتیادآور شود.
از دست دادن کنترل برخی رفتارها بخش مهمی از هر اعتیاد است - رابرتز و همکاران، . - 2014 آسیبهای جدیدی که در ابزارهای ارتباطی آشکار شدهاند عبارتند از:-1 نوموفوبیاٌ: ترس از نبودن تلفن همراه. -2 ترس از گم کردن تلفنهمراه - FOMO2 - و قطع شدن اینترنت. -3 اضطراب به صدای زنگَ: احساس کاذب نسبت به داشتن یک تماس یا دریافت یک پیام که منجر به چک کردن مداوم تلفنهمراه میشود.-4 اضطراب به پیامکُ: اضطراب دریافت بلافاصله پاسخ به پیام متنی. همچنین به وجودآمدن مشکلات جسمی و روانی ناشی از سوءاستفاده از تلفنهمراه نیز مشاهده شده است. علاوه بر موارد ذکر شده باعث به وجود آمدن کشمکشهای خانوادگی و اجتماعی نیز میشود و فرد علاقه خود را جهت انجام دادن امور دیگر از دست میدهد - گوتیرز و همکاران؛ . - 2016
علائم اعتیاد به تلفنهمراه عبارتند از: -1 اشتغال ذهنی نسبت به دستگاه. -2 استفاده بیش از حد - همراه با از دست دادن کنترل - . -3 استفاده در مکانها اجتماعی نامناسب و خطرناک -4 اثرات سوء بر روابط اجتماعی. -5 نشانه های ترک - احساس خشم و افسردگی در زمان نبود تلفنهمراه یا شبکههای مجازی و اینترنت؛ نگرانی دائمی از اتمام شارژ و نشانههای ولع در استفاده - . -7 علائم تحمل - نیاز برای داشتن تلفن جدید و بهتر و داشتن نرمافزارها بیشتر - ، - نیکیتا و سایرین،. - 2015 پژوهشی که توسط روحانی و تاری - 1390 - با هدف بررسی ارتباط اعتیاد به اینترنت و انگیزه تحصیلی و رشد اجتماعی بر روی 417 دانشآموزان در استان مازندران انجام شد، نشان داد که میزان اعتیاد به اینترنت دانش آموزان مقطع متوسطه شهرها وروستاهای این استان تفاوتی ندارد و بین اعتیاد به اینترنت و انگیزه تحصیلی آن ها رابطه معنی دار و معکوس وجود دارد. بر اساس نتایج تحقیق خانجالی و اکبری - 1391 - ، همبستگی بالا بین درون گرایی و اعتیاد به اینترنت نشان داده شد.
شاه جعفری وهمکاران - 1394 - در مطالعات خود نشان دادند که دانش آموزان در اینترنت علاقه زیادی به دانلود فیلم، آهنگ و بازی های رایانه ای دارند. رابطه میزان استفاده از اینترنت با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دبیرستانی با اطمینان 99درصد بین پیشرفت تحصیلی و اعتیاد به اینترنت معنی دار است که این نوع اعتیاد باعث افت تحصیلی دانش آموزان می شود - تمنایی و همکاران، . - 1392 یافتههای پژوهش عینی و همکاران - 1390 - بر روی الگوی استفاده از اینترنت دانشآموزان دبیرستانی نشان داد که 28/3 درصد آنها در شب از اینترنت استفاده می کنند و 43/3 درصد پسران از سایت های ممنوع و فیلترشکن استفاده می کنند که این رقم در پسرها بیشتر از دخترها بود. حسن زاده و همکاران - 1390 - در مطالعه ای که انجام دادند، دریافتند که همچنین میزان استفاده دختران از تلفن همراه و ابزارهای آن در مقایسه با پسران بیشتر است اما در نوع کاربرد تلفنهمراه تفاوتی بین آنها نیست - حسن زاده و همکاران، . - 1390 در مطالعه فرهنگ جوانان و تلفن همراه، ذکایی و ولی زاده - 1388 - بین دانشجو بودن و روابط اجتماعی با تلفن همراه رابطه معنیداری وجود دارد. نتایج این پژوهش نشان داد افزایش سن، ارتباط اجتماعی دانشجویان با تلفن همراه را کم می کند. در بررسی میزان استفاده از تلفن همراه و روابط اجتماعی نشان داده شد که علت
