بخشی از مقاله
چکیده
توانایی سازمانها جهت تولید دانش به عنوان یک منبع کلیدی و مهم مزیت رقابتی شناسایی شده است. یکی از مهمترین عوامل تعیینکننده در تقویت فرآیند تولید دانش، اقدامات مدیریت کیفیت فراگیر است. هدف اصلی این تحقیق تأثیر اقدامات مدیریت کیفیت بر فرآیند ایجاد دانش در شعب بانک صادرات استان گیلان میباشد. روش تحقیق، علی است. جامعهی آماری تحقیق، تمامی شعب بانک صادرات استان گیلان و نمونهی آماری شامل 80 شعبه و روش نمونهگیری، تصادفی ساده است. ابزار جمعآوری اطلاعات، پرسشنامهی استاندارد شان و همکاران - 2013 - است. برای بررسی فرضیه و سؤال پژوهش از تحلیل عاملی تاییدی و مدلسازی معادلات ساختاری استفاده شده است. نتیجهی پژوهش، حاکی از تأثیر مثبت و معنیدار اقدامات مدیریت کیفیت فراگیر برروی فرآیند تولید دانش بود.
مقدمه
فرآیند تولید دانش، از نظر شان و همکاران - 2013 - به عنوان تقویتکننده متقابل بین دانش ضمنی و صریح تعریف میگردد - Shan . - et al, 2013 امروزه شرکتهای دانشبنیان تبدیل به قدرتمندترین و موفقترین شرکتهای جهان گشتهاند - رادفر و همکاران، . - 1393 سازمانهایی که در فرآیند توید دانش در سطح بالایی قرار دارند، بهتر قادر هستند در پاسخ به تغیرات سریع محیطی و گسترش ایدههای نوآورانه در محصول و خدمات، عملکردشان را بهبود دهند . - Wang et al, 2014 - استفاده از فرآیند تولید دانش برای سازمان، مزیتهای رقابتی فراوانی ایجاد میکند و باعث بهبود در عملکرد سازمان میگردد، به گونهای که آن سازمان میتواند به عنوان یک سازمان بدون رقیب در صنعت مربوطه عملکرد مناسبی از خود نشان دهد که به راحتی برای رقبا قابل تقلید و کپیبرداری نباشد . - Hau et al, 2013 - داشتن دانش صحیح و کاربردی و استفاده از آن در زمان و مکان مناسب، سازمان را در موقعیت برتر نسبت به سایر رقبا قرار می دهد . - Maditinos et al, 2011 - انتقال، خلق، کسب، حفظ و نگهداری و به کارگیری دانش مستلزم این است که افراد و گروهها تمایل داشته باشند با یکدیگر همکاری نموده و در راستای منافع متقابلی که دارند دانش خود را با یکدیگر تبادل کنند. در نهایت به منظور کسب مزیت رقابتی و جهت ادامه بقا و مقابله با شرایط متغیر محیطی، بسیاری از سازمانها به استفاده از ابزارهای مدیریتی و تکنیکها و اصول نو رو آورده اند. نوناکا و تاکیوچی1 نظریه تولید یا خلق دانش سازمانی را در سال 1995 توسعه دادند. بر اساس این نظریه یک سازمان میتواند دانش جدید را از طریق تداومپذیری فرایند پویای تعامل بین دانش ضمنی و دانش صریح از سطوح فردی به سطوح سازمانی انتقال دهد . - Boon Sin et al, 2015 - تولید دانش را میتوان فرآیند ایجاد دانش جدید یا جایگزینی و بهسازی دانش سازمانی موجود از طریق روابط اجتماعی و همکاریهای سازمانی دانست. این فرآیند در سطوح فردی و سازمانی اتفاق افتاده و منجر به آفرینش دانش ضمنی و یا صریح جدید میگردد - ناصحیفر، حمیدی بدرآبادی و حمیدی بدرآبادی، . - 1389 فرایند ایجاد دانش ابتدا در بین کارکنان به شکل فردی بوجود میآید و از طریق تعامل اجتماعی از سوی افراد به گروهها و سپس از سوی گروهها به کل سازمان توسعه مییابد.سویریسکی و همکاران1 در سال 2008 استدلال کردند که تولید دانش شامل تجزیه و تحلیل، بکارگیری دانش و تسهیم دانش است که منجر به یادگیری افراد و اعتماد به نفس و آموزش و تسهیم مداوم و یادگیری گروهی در سازمان می شود. نونانکا و تویاما2 در سال 2003 اظهار کردند که تولید دانش نقطه شروعی برای اجتماعی شدن، فرایند تبدیل دانش ضمنی جدید از طریق تسهیم تجارب در تعاملات اجتماعی است. از این رو دانش ضمنی می تواند منجر به کسب دانش و به اشتراک گذاری مستقیم دانش در همان محیط شود .تئوری تولید دانش سازمانی به تشریح چگونگی ایجاد دانش و گسترش آن از طریق فرایند چهار مرحلهایی انجام میشود که شامل موارد زیر است :
- سازگار کردن3 یا انطباق با جامعه - دانش ضمنی، یعنی دانش در بین افراد از طریق تعامات اجتماعی - ؛- برونیکردن4 - تدوین دانش ضمنی به دانش صریح است که میتواند در یک سازمان به اشتراک گذاشته شود؛- ترکیب یا همآمیزی - 5 یکپارچه سازیهای مختلف منابع دانش صریح برای تولید دانش جدید - ؛
-درونی ساختن - 6 درک دانش ضمنی و یکپارچهسازی آن و تبدیل آن به فعالیتهای کسب و کار - .
مدیران موفق همواره از ارزش تولید دانش آگاه بوده و از آن بهرهی فراوان بردهاند - Wang et al, 2014 - ، اما به دلیل عدم سازماندهی مناسب در فرآیند تولید دانش، در بسیاری از موارد دانش به طور مناسب میان افراد توزیع نشده و در جهت منافع سازمان مورد بهره-برداری قرار نگرفته است. عدم موفقیت بسیاری از سازمانهای ایرانی نداشتن دانش نیست بلکه عدم استفاده موثر از آن است از طرفی مدیریت کیفیت یک دیدگاه فلسفی- مدیریتی است که هماکنون با سرعت فزاینده جایگاه خود را در جوامع باز میکند و توجه به نیازها و ابتکارات مشتریان، راههای ارائه خدمات و ارتقای کیفیت را اصل کار خود قرار میدهد - زندحسامی و فرید، . - 1392 سیستمهای مدیریت کیفیت، بخشهای مختلف سازمان را به فرا گرفتن کارهای تیمی مجبور میکند و با این کار تمامی بخشهای مختلف یک سازمان را جهت تولید بهینه و ارائه محصول با کیفیت به هم پیوند میدهد، تا نتیجهای فراتر از انتظارات مشتریان بوجود آورد . - Almansur, 2013, 11 - مدیریت کیفیت فراگیر 7 - TQM - ابتدا در ژاپن توسعه یافت و منشأ و مبدأ آن را میتوان در نظریهها و فعالیتهای بزرگانی همچون دمینگ، جوران، فیگنباوم، ایشی کاوا و کرزابی دانست که باعث غلبه صنعت اتومبیل ژاپن بر بازار دنیا شده است. بسیاری از سازمانها در سراسر دنیا با الگوبرداری از این موفقیت به سراغ مدیریت کیفیت فراگیر رفته و آن را راهحل چالشهای پیش رویشان در بازار رقابتی یافتند - رجب بیگی و سلیمی، . - 1374 اقدامات مدیریت کیفیت فراگیر بر اساس تحقیق شان و همکاران - 2013 - دارای ابعاد حمایت مدیریت ارشد، آموزش کارکنان، تمرکز بر مشتری، مدیریت کیفیت عرضه کنندگان، مشارکت کارکنان، طراحی خدمات، ارزیابی مقایسه ای، اطلاعات کیفی، بیانیه ی ماموریت و تشویق و پاداش است
فنینگ و همکاران - 2013 - معتقدند اقدامات مدیریت کیفیت میتواند تمامی فرآیندهای سازمان را در جهت برآورده کردن نیازهای مشتریان و ارضای انتظارات آنها در جهت دستیابی به اهداف سازمانی کلی ادغام میکند - . - Fening et al, 2013, 2 سازمانهایی که از مدیریت کیفیت فراگیر استفاده میکنند منافع بسیاری از جمله تولید محصولات با کیفیت بالاتر، رضایت بیشتر مشتریان، کاهش هزینه، بهبود مالی، کیفیت و نوآوری در عملکرد و علاوه بر این بهبود رضایت کارکنان نصیب آنان میشود. علاوه بر این، اگر مدیریت کیفیت فراگیر با موفقیت پیادهسازی شود، به صورت مستقیم فرایند تولید دانش را تحت تاثیر قرار داده و به عنوان یک مزیت رقابتی مهم محسوب میشود . - Zehir et al, 2012 - در بسیاری از مطالعات مانند پراجوگو و سوهان - 2004 - 8، فلین و همکاران - 1995 - 9، کوا و همکاران - 2001 - 10، فنگ و همکارانش - 2006 - 1 رابطهی بین مدیریت کیفیت و ایجاد دانش مورد بررسی قرار گرفت و نتایج مطالعات انجام شده همبستگی مثبتی را بین این دو متغیر نشان داد .
کرد و جهانی - 1392 - پژوهشی را تحت عنوان "بررسی عوامل موفقیت در پیادهسازی مدیریت دانش" انجام دادند. نتایج نشان داد که وضعیت عوامل زمینه ای بالاتر از حد متوسط و وضعیت سایر عوامل پایینتر از حد متوسط است. همچنین به این نتیجه رسیدند که ترکیبی از پنج مولفه فرهنگ سازمانی، عوامل زمینه ای، مهارت ها و زیرساخت های فناوری اطلاعات، ساختار سازمانی و برنامههای آموزشی کارکنان میتوانند پیشبینیکننده مناسبی برای استقرار مدیریت دانش باشند - کرد و جهانی، . - 1392 نتایج پژوهش سید نقوی و همکاران - 1389 - تحت عنوان "رابطه بین عوامل محیط کاری و فرایند خلق دانش" انجام دادند. برخی از یافتههای کلیدی این تحقیق عبارت بودند از : -1 تشویق سرپرستی، خلاقیت و بعد از آن استقلال، قویترین عوامل در خلق دانش سازمانی هستند. -2عوامل محرّک محیط کاری - استقلال، تشویق سازمانی، تشویق سرپرستی، و حمایت گروه کاری - روابط معنادار مثبتی با خلق دانش سازمانی را نشان می-دهند؛ در حالیکه عوامل بازدارنده محیط کاری - فشارهای حجم کاری و موانع سازمانی - روابط معنادار منفی را با خلق دانش سازمانی نشان می دهند - سید نقوی و همکاران، . - 1389 مشعلی و همکاران - 1389 - پژوهشی تحت عنوان "تجزیه و تحلیل ارتباط بین مولفههای مدیریت دانش و مدیریت کیفیت فراگیر با سطوح سازمانهای یادگیرنده" انجام دادند. نتایج تحقیق جاکی از این بود که از طریق بکارگیری رویههای مختلف مدیریت کیفیت و فرآیندهای دانشآفرینی، سازمانها میتوانند با توانایی بالاتری در کسب و کار خود به موفقیت دست یابند. همچنین نشان داده شد استقرار مناسب رویههای مدیریت کیفیت در سازمان منجر به ایجاد فرآیندهای دانشآفرینی در سازمان میگردد و سازمانها میتوانند از طریق استقرار رویههای مدیریت کیفیتی که فرآیندهای دانشآفرینی را حمایت میکنند، دانش بیشتری را در سازمان ایجاد کنند
سالاجق و همکارانش - 2014 - 2 پژوهشی تحت عنوان "تجزیه و تحلیل نقش مدیریت کیفیت در تولید دانش با توجه به زنجیره تامین" انجام دادند. هدف پژوهش بررسی نقش مدیریت کیفیت و ابعاد آن در تولید دانش بود. نتایج نشان داد که همهی ابعاد مدیریت کیفیت با فرایند تولید دانش دارای ارتباط معناداری بودند. همچنین همبستگیهایی بین تمرکز مشتری و فرایند تولید دانش مشاهده شد - . - Salajghe et al, 2014, 31 در پژوهشی که توسط بخشا و همکارانش - 2013 - 3 تحت عنوان "تاثیر فرایندهای مدیریت کیفیت بر تولید دانش" با هدف ارزیابی شرایط مدیریت کیفیت سازمان با در نظرگرفتن تولید دانش صورت گرفت نشان داده شد ابعاد مدیریت کیفیت منجر به تولید دانش، تسهیم دانش شده و بر عملکرد سازمان نیز تاثیر دارد . - Bakhsha et al, 2013, 540 - ریچتنر و اهلستروم - 2010 - 4 در پژوهش خود با عنوان "حمایت مدیریت ارشد و تولید دانش در توسعه محصول جدید" که برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل سازی معادلات ساختاری استفاده شد، به این نتیجه دست یافتند که حمایت مدیریت ارشد بر تولید دانش دارای تاثیر مستقیم و معناداری است - . - Richtner & Ahlstrom, 2010, 1006 آکدر - 2009 - 5 پژوهشی تحت عنوان "نقش تولید دانش در فعالیتهای مدیریت کیفیت: دستیابی به عملکرد برتر و عالی در سازمانها" را انجام داد. هدف پژوهش بررسی ابعاد مدیریت کیفیت و تاثیر آنها بر فرایند تولید دانش بوده است. نتایج پژوهش حاکی از وجود ارتباط معنادار بین فرایند تولید دانش و ابعاد مدیریت کیفیت بود . - Akdere, 2009, 349 - لیندرمن و همکارانش - 2004 - 6 پژوهشی تحت عنوان " تلفیق فعالیت های مدیریت کیفیت با فرایندهای تولید دانش" انجام دادند. هدف پژوهش بررسی ارتباط بین فعالیت های مدیریت کیفیت نظیر آموزش کارکنان، تمرکز مشتری، مدیریت کیفیت عرضه کنندگان و غیره با فرایندهای تولید دانش بود. نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد که فعالیتهای مدیریت کیفیت نظیر مدیریت کیفیت عرضه کنندگان، آموزش کارکنان، تمرکز مشتری و ابعاد دیگر دارای تاثیر مستقیم و معناداری بر فرایندهای تولید دانش است .بانک صادرات یکی از بانکهایی است که برای بهبود عمکرد خود در چند سال اخیر به مقولهی مدیریت دانش توجه ویژهای داشته است. این شرکت در سال 87 نظام نامهی مدیریت دانش برای استقرار سیستم مدیریت دانش را تدوین نموده است و با تشکیل کمیتهی مدیریت دانش، دبیرخانهی مدیریت دانش، تیم مدیریت دانش و بهینهکاوی در صنایع مختلف به این موضوع مهم پرداخته است. اما بسیاری از کارشناسان اعتقاد دارند که با توجه به اینکه حدود 7 سال از استقرار سیستم مدیریت دانش در شعب بانک صادرات میگذرد، هنوز این سازمان نتوانسته است، استفادهی موثری از این سیستم در یادگیری و انتقال آن داشته باشد و حتی در بخش مستندسازی و ثبت دانش نیز با مشکلات بسیار زیادی مواجه است.
