بخشی از مقاله
چکیده
استان هرمزگان یکی از مهمترین مناطق تولید پیاز روزکوتاه است. به منظور ارائه راهکار مناسب جهت افزایش عمر انباری پیاز، پژوهشی به صورت اسپیلیت فاکتوریل انجام شد. دو رقم پیاز پریماورا و تگزاس ارلی گرانو بعد از برداشت به جهت کاهش رطوبت و التیام دهی، در سطح مزرعه به مدت دو روز در زیر نور آفتاب پهن شدند. بعد از آن آزمای شات شامل وزن اولیه، ماده خ شک، سفتی بافت، مواد جامد محلول انجام شد. پیازها پس از بازر سی در توریهای پلا ستیکی 5-6 کیلوگرمی بستهبندی شدند. توریها به مدت سه ماه در سه انبار شامل انبار سنتی بهینه شده، انبارهای کنترل شده با 10-12 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 70-75 درصد و انبار با دمای 4 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 65-75 درصد نگهداری شدند. به فواصل هر 15 روز آزمایشات افت وزن، درصد جوانه زنی و لهیدگی، مواد جامد محلول، ماده خشک و سفتی بافت اندازهگیری شد. نتایج نشان داد دمای پایین در انبار در حفظ کیفیت هر دو رقم پیاز تگزاس ارلیگرانو و پریماورا موثر بوده است. در طول سه ماه انبارداری، تغییرات سینوسی در صفات کیفی مشاهده شد. به طوری که بعد از سه ماه نگهداری، در هر دو رقم نسبت به زمان شروع انبارداری، درصد مواد جامد محلول، سفتی بافت و درصد ماده خشک کاهش یافت. در انبار معمولی، بعد از دو ماه انبارداری، ماندگاری بهتر رقم تگزاس نسبت به پریماورا به علت بریکس و درصد ماده خشک بالاتر آن بود. منحنی تغییرات در صد کاهش وزن و در صد پو سیدگی ن شان داد هر دو رقم پیاز بعد از 45 روز انبارداری در انبار معمولی با هوادهی طبیعی، پوسیدگی نداشته و کمترین کاهش وزن را داشتهاند. حداکثر مدت نگهداری 75 روز در انبار معمولی امکان پذیر است.
واژگان کلیدی: پیاز، انبارداری، میناب.
مقدمه
پیاز - Allium cepa L. - متعلق به خانواده لاله میباشد. پیاز را میتوان به صورت پیازچه و یا سوخهای رسیده برداشت نمود. بیشترین فعالیت متابولیکی پیاز بعد از برداشت، تنفس محصول میباشد که باعث تجزیه مواد آلی و در نتیجه پایین آمدن مواد ذخیرهای محصول میگردد. ایجاد صدمات مکانیکی به بافت محصول سبب بالا رفتن شدت تنفس میشود. انبار کردن محصولاتی نظیر پیاز در شرایطی که باعث جوانه زدن آنها شود، با افزایش تنفس آنها همراه خواهد بود. شدت تنفس را با کنترل درجه حرارت و محدود کردن اکسیژن با افزایش دی اکسید کربن در دسترس، میتوان پایین آوردمعمولاً.پس از برداشت پیاز، چنانچه هدف انبارداری آن باشد، باید به طریقی از مقدار رطوبت آن 3-5 - درصد - کاسته شود و پس از آن باید پوسته خارجی آن شکننده و محل اتصال ریشه به پیاز کاملاً خشک شده باشد. انجام کیورینگ - التیامدهی - یکی از روشهای افزایش عمر انباری پیاز است. انجام کیورینگ پیازها بلافاصله پس از برداشت با خشک کردن پوسته بیرونی پیاز و ایجاد مانع برای ورود پاتوژنها و نیز با کاهش تلفات آب، بر افزایش کیفیت انباری محصول وکاهش ضایعات آن موثر است.[1] نتایج بررسی شرایط انبارداری پیاز ارقام قرمز آذرشهر و نیشابور و سفید کاشان و اصفهان در دو انبار سنتی 10 - درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 50-60 درصد - و انبار کنترل شده - دمای 4 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 75-65 65-75 درصد - و استفاده از توریهای مشبک به وزن 3-5 کیلوگرم - هر سه توری در یک گونی کنفی - ، نتایج نشان داده است که سفتی بافت، رنگ، افت وزن، جوانه زدن، ماده خشک و اسید پیرویک در زمانهای مختلف نگهداری تحت تاثیر فاکتورهای آزمایش قرار گرفت ولی اثری بر درصد مواد جامد محلول نداشتند. سفتی بافت پیازهای نگهداری شده در سردخانه بیشتر از انبار سنتی بود. بیشترین سفتی بافت در ارقام سفید کاشان و قرمز نیشابور و سفید اصفهان مشاهده شد. ضایعات پیاز شامل افت وزن، درصد جوانه زدن و لهیدگی پیاز در دو انبار تفاوت معنی دار داشته و مقدار ضایعات در انبار سنتی بیشتر بود. از طرفی ضایعات وزنی ارقام سفید کمتر بود. ارزیابی اقتصادی نشان داد که روش نگهداری سردخانه از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است .[2] مقایسه ارقام پیاز از لحاظ عملکرد و خاصیت انباری در خوزستان نشان داد درصد ماده خشک و درصد مواد جامد محلول در رقم بهبهان بیشتر از سایر ارقام بود و به همین دلیل دوام انبارداری در این رقم بیشتر است .[3] صفات کیفی ارقام پیاز نظیر ماده خشک و مواد
جامد محلول، در طول انبارداری افزایش ولی سفتی بافت کاهش یافت.[4]
مواد و روشها
پیاز رقم پریماورا و تگزاس ارلی گرانو در مرحله 100 درصد افتادگی برگهای هوایی برداشت شدند. به منظور کاهش رطوبت و کیورینگ، پیازها به مدت دو روز در زیر نور آفتاب پهن شدند. پیازها پس از بازبینی از نظر پوسیدگی و خرابی و اندازه، در توریهای پلاستیکی 5-6 کیلوگرمی بستهبندی شدند. توریها به مدت سه ماه در سه انبار متفاوت نگهداری شدند. آزمایشات مختلف شامل وزن اولیه، ماده خشک، سفتی بافت و مواد جامد محلول قبل از انبار انجام شداز. انبار سنتی که معمولاً به شکل سایبانی از چوب خرما است به عنوان انبار سنتی بهینه شده استفاده شد تا جریان هوا به طور طبیعی صورت گیرد. ولی برای کف انبار خاکی از کاه و کلش تمیز و همچنین جهت چیدمان توریهای پیاز از سیستم قفسهبندی - فلزی یا چوبی - استفاده شد. با نصب دماسنج و رطوبت سنج، دما و رطوبت نسبی زیر سایبان در 3 ساعت مختلف ثبت شد 7 - ، 10، . - 13 دمای انبار کنترل شده 1 مطابق با دمای انبار سنتی در مناطق با هوای معتدل و یا سردسیری در فصل انبارسازی پیاز بود که حدود 10-12 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 70-75 درصد میباشد. دمای انبار کنترل شده 2، مطابق با دمای توصیه شده برای پیاز 4 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی 65-75 درصد بود. در طی سه ماه نگهداری، در هر ماه آزمایشات افت وزن، درصد جوانه زنی و لهیدگی، مواد جامد محلول، ماده خشک و سفتی بافت اندازهگیری شد. درصد افت وزن بر اساس اختلاف وزن نسبت به وزن اولیه محاسبه شد. درصد جوانه زنی و لهیدگی بر اساس شمارش جوانه ها و درصد آن نسبت به تعداد اولیه محاسبه گردید. در مورد لهیدگی نیز درصد هر گونه علائم فساد به جز جوانه زنی شامل کپک زدگی، توخالی شدن و چروکیدگی و غیره نسبت به تعداد اولیه محاسبه گردید. بریکس به روش رفراکتومتری تعیین گردید. برای تعیین سفتی بافت از دستگاه فشارسنج افی جی ساخت ایتالیا - مدل اف.تی. - 327 استفاده شد. پروب آن به ضخامت 6/4 میلیمتر ته صاف میباشد. سفتی بافت نمونهها در سه نقطه از محور استوایی پیاز انجام شد. به منظور تجزیه و تحلیل آماری، این مطالعه در قالب یکطرح کاملاً تصادفی به صورت اسپلیت فاکتوریل با فاکتورهای اصلی رقم و انبار و فاکتور فرعی زمان نمونهبرداری انجام شد. تجزیه آماری نتایج توسط نرم افزار SAS و مقایسه میانگینها با روش LSD انجام شد.
نتایج و بحث
خواص کیفی دو رقم پیاز پریماورا و تگزاس ارلی گرانو در زمان شروع انبارداری در جدول یک آمده است.
جدول :1 خواص کیفی دو رقم پیاز تازه
شرایط دمایی انبار سنتی بهینه شده: بنابر آمار هواشناسی میناب در سال - 1394 - میانگین دمای هوا در سه ماه اردیبهشت، خرداد و تیرماه بین 31/5 -35/9 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی آن بین 44/7-53/1 در صد بود و در انبار سنتی بهینه شده دمای میانگین اردیبه شت و خرداد و تیر ماه به ترتیب 32/5، 36 و 37 درجه سلسیوس اندازه گیری شد. درصد مواد جامد محلول: اثر نوع انبار بر درصد مواد جامد محلول در سطح %5 معنی دار شد. مقایسه میانگینها بیانگر این است که دمای پایین انبار در حفظ کیفیت پیاز موثر بوده ا ست. اثرات متقابل رقم و مدت زمان نگهداری بر در صد مواد جامد محلول در سطح %5 معنیدار بود. منحنی میزان تغییرات بریکس این دو رقم در طی زمان انباردای - شکل - 1 بیانگر این است که در رقم تگزاس تغییرات به صورت سینوسی است. به نظر میرسد فقط در شروع زمان انباردای تا یک ماه اول تغییرات بریکس این دو رقم برعکس هم بوده است و علت آن میتواند تفاوت این ارقام از نظر فاکتورهای کیفی باشد. مقایسه دو رقم نشان داد که رقم تگزاس دارای مواد جامد محلول بیشتری نسبت به رقم پریماورا می باشد. سفتی بافت: نتایج تجزیه واریانس داده های سفتی بافت بیانگر معنی دار بودن اثر نوع انبار و همچنین اثرات متقابل رقم و زمان بر سفتی بافت پیاز می باشد. مقایسه میانگینها بیانگر این است که دمای پایین انبار سبب کاهش سفتی بافت شده است و فقط دمای محیط سبب افزایش سفتی بافت پیاز شده است که با نتایج رستم فرودی - - 1385که اظهار داشتهاند، صفات کیفی مانند سفتی بافت ارقام پیاز در طول انبارداری کاهش داشته است، مطابقت دارد. اثرات متقابل رقم و مدت زمان نگهداری بر سفتی بافت در سطح %5 معنیدار بود. منحنی میزان تغییرات سفتی بافت این دو رقم در طی زمان انباردای
