بخشی از مقاله
چکیده:
از مهمترین مسائل نظام آموزش و پرورش یک کشور، ایجاد بستری مناسب جهت رشد و تعالی سرمایه های فکری در جامعه اطلاعاتی و دانایی محور می باشد. برای آنکه همهی گروههای اجتماعی قادر باشند بطور مؤثر در چنین جامعه ای مشارکت داشته باشند ، باید یادگیری پیوسته ، خلاقیت، نوآوری و نیز مشارکت فعال و سازنده اجتماعی را بیاموزند. تحقق این امر مستلزم تعریف مجدد و نوینی از نقش و کارکرد مدارس بعنوان اصلیترین نهادهای آموزشی در جامعه می باشد، امروزه نظام آموزشی کشور به مدرسه ای نیاز دارد که با بهرهگیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات - فاوا - ، امکان یادگیری پیوسته را فراهم نموده و فرصتهای نوینی را در اختیار افرادی برای تجربه ی زندگی در جامعهی اطلاعاتی قرار دهد، به گونهای که این فناوری نه به عنوان ابزار، بلکه در قالب زیر ساختِ توانمندساز برای تعلیم و آموزش حرفهای محسوب می شود
کلمات کلیدی: هوشمندسازی، شیوههای یادگیری، دانش آموزان
مقدمه:
در جهان امروز آموزش و پرورش از اهمیتی ویژهای برخوردار است و تحولات روز افزون سبب جلب توجه بیشتر به مسئله آموزش و پرورش شده است. در عصر حاضر آموزش یکی از نیازهای اجتناب ناپذیر انسان محسوب می شود. آموزش و افزایش مهارتها، به ابزاری اساسی برای رویارویی با مسائل جهان پیچیده و متحول امروزی تبدیل شده است. آموزش و به ویژه آموزش و پرورش که به تربیت نسلهای جدید میپردازد، از ابتداییترین ضرورتهای یک جامعه متمدن است - معیری، - 1379 همچنین، با توجه به فراگیر بودن آن، بهترین روش برای دستیابی به توسعه و پیشرفت های جدید است. به جرأت میتوان گفت که مهمترین معیار توسعه و پیشرفت به ویژه در جهان امروز فناوری اطلاعات است و آموزش و پرورش وسیلهای برای آشنایی و دستیابی به فناوریهای جدید - نوروزی، زندی و مدنی، . - 1387
به علت رشد فنآوری های رایانه، سرعت نقل و انتقالات اطلاعاتی و مسأله انفجار دانش، اطلاعات و دانش به سهولت و سرعت میتواند در اختیار همگان قرار گیرد و دیگر مانند گذشته مدرسه تنها چارچوبی نیست که معلم بخواهد دانش، مهارت و ارزشها را در آن به دانشآموزان منتقل کند، بلکه چارچوبهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و وسایل ارتباط جمعی در شکلپذیری پندارههای دانشآموزان نقشی تعیین کننده دارند. یکی از تبعات این امر بالا رفتن سطح دانش متعارف دانشآموزان است که هماهنگی با دوره های آموزشی را بر هم می زند. در چنین شرایطی استفاده از فنآوریهای اطلاعاتی و انفورماتیکی در مدارس هوشمند، امکان به روز کردن اطلاعات علمی معلمان و ارتقای مهارت های تدریس ایشان را فراهم میآورد، به طوری که آن ها می توانند با استفاده از امکانات موجود در این مدارس برآورد صحیحتر و دقیقتری از دانش متعارف دانشآموزان کسب کرده، دورههای آموزشی و مطالب درسی را با دانش متعارف دانشآموزان هماهنگ سازند - افضل خانی و قدس، . - 1390
جامعه ای که هدف آن پیشرفت براساس دانش و فناوری است، باید ابتدا آموزش و پرورش خود را متحول کند. برای این کار باید فناوری آموزشی1، یعنی طراحی، اجرا و ارزشیابی برنامه ریزی شده پژوهشهای بنیادی و کاربردی را به کار بگیرد - رستگارپور،. - 1384 در بسیاری از کشورهای جهان، گسترش فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش مورد توجه قرار گرفته است. با بررسی آمار و اطلاعات موجود در مورد میزان گسترش فناوری اطلاعات در آموزش و پرورش کشورهای جهان، در مییابیم که در بسیاری از کشورها از جمله کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، برای تجهیز مدارس با امکانات گوناگونی همچون رایانه و اینترنت، برنامههای جامعی مدون شده است. ابداع روشهای جدید آموزشی، بهرهگیری از رایانه در کلاسهای درس، بهره گیری از نرم افزارهای آموزشی و چندرسانه ایها2، بهره گیری از اینترنت و پست الکترونیکی3 ،گسترش شبکه های آموزشی4، ظهور آموزش - یادگیری - الکترونیکی 5 و ... از پیامدهای نوین بهکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش بوده است.
این مفاهیم ما را وامی دارد تا به الگوهای نوین، کارا و مؤثر مناسب در آموزش و پرورش برای برخورد با پیچیدگیها و نیازهای روزافزون دنیای کنونی روی آوریم - سامپات، . - 1387 در دنیای پرشتاب کنونی، بسیاری از روشهای آموزشی سنتی ناکارآمد و کند هستند و قدرت کافی را برای انتقال مفاهیم جدید به فراگیران ندارند. بنابراین لازم است که از ابزارهایی که فناوریهای نوین در اختیار ما قرار می دهند، در این زمینه به نحو احسن استفاده نماییم. از جمله این فناوریها، فناوری اطلاعات و ارتباطات است که موجب خدمات و پیشرفتهایی بسیار در عرصه آموزش و یادگیری شده است. بنابراین می توان با بهرهگیری از ابزارها و روشهایی که این فناوری ایجاد کرده است، ضمن افزایش سرعت در یادگیری، شرایط یادگیری را برای استعدادها و سلیقههای گوناگون فراهم آورد.
از آنجاکه درحال حاضر معلم محوری پایه آموزش و پرورش درکشور میباشد، به روزکردن مدارس، استفاده ازفناوری های روز، برخورداری ازخلاقیتهای نوین درآموزش وپرورش ونیز اهمیت دادن به تواناییهای دانشآموزانلازمه، این تحوّل میباشد. واژه ی مدارس هوشمند چندی است در ادبیات آموزش و پرورش ما وارد شده است و فعالیتهای ارزشمندی نیز ولو بصورت پراکنده در این حوزه انجام شده است. وزارت آموزش و پرورش با الهام از آموزههای دینی و مقتصیات زمانی و به منظور تحقّق اهداف سند چشم انداز ایران در سال 1404 و دستیابی به اهداف عالیه نظام تعلیم و تربیت و گسترش عدالت آموزشی، اقدام به تعریف ساختار، جایگاه، ساماندهی، شرایط و ضوابط توسعهی مدارس هوشمند بر اساس معیارهای علمی، بین المللی و شرایط بومی در سطح کشور نموده است - شیوه نامه مدارس هوشمند، . - 1390
مدرسه هوشمند سازمانی آموزشی با موجودیت فیزیکی و حقیقی - نه مجازی - است که در آن دانشآموزان به شکل نوینی آموزش میبینند. در مدرسه هوشمند، کنترل و مدیریت، مبتنی بر فناوری رایانه و شبکه انجام گرفته و محتوای اکثر دروس آن الکترونیکی و سیستم ارزشیابی و نظارت آن هوشمند میباشد - آموزش و پرورش تهران،. - 1384 در مدارس هوشمند دانشآموزان میتوانند انبوهی از اطلاعات را در جهت یادگیری بیشتر استفاده کنند. دانشآموزان حتی میتوانند با منابع علمی جهان و معلمان و دانشآموزان مدارس دیگر ارتباط برقرار کنند، در این مدارس معلمان میتوانند علاوه بر پاسخهایی که به پرسشهای دانشآموزان میدهند یک منبع کامل از اینترنت به آنها معرفی کنند یا از آنها بخواهد مطالب بیشتری در رابطه با موضوع درس از اینترنت جمعآوری کرده و در کلاس ارائه نمایید.
همچنین مدارس هوشمند این کارایی را نیز دارندکه به دانشآموزان نشان دهند چه اطلاعاتی در وب موثق است تا کودکان و نوجوانان ضمن دریافت اطلاعات درست تحت تأثیر تبلیغات سؤاینترنت هم قرار نگیرد. در وب سایتها به کارگیری رایانه به معلمان خوش فکر کمک میکند به دوره آموزش براساس کتاب محوری و سخنرانی تک گویانه درکلاس خاتمه دهند و سیستم آموزشی را به شکل سیستم مشارکتی، مبتنی برآموزش تواناییهای پژوهش، جمعبندی، تحلیل و نتیجهگیری دانشآموزان تبدیل کند - نیرومند، یزدانی وگنجی ،. - 1391 برای ایجاد این نوع مدارس، ابتدا باید برنامهای دراز مدت را در نظرداشت. برای مثال مدرسه هوشمندی که امروز ایجاد میشود، ممکن است مدت زیادی - حتی بیش از 10سال - طول بکشد تا ابزار خود را که شامل زیر ساخت ارتباطی، محتوای مناسب، آموزش معلمان، تغییر روشهای آموزشی و فرهنگسازی والدین است، کامل کند شکل این نوع مدارس، هم از نظر فیزیکی یعنی چیدمان صندلیها و کلاسها و هم از نظر معماری و شکل ساختمان متفاوت است و باید فضا به گونهای ایجاد شود که هر دانشآموز مطالب مورد نظر را هم از لحاظ تئوری و هم از نظر عملی درک نماید و بداند اگر در آینده به مشکلی برخوردکرد، منابع او در راستای دسترسی به اطلاعات برای رفع مشکل کجا است - کولوم وکلدر1، . - 2006
با توجه به اینکه شرایط مناسبی را برای شکوفایی و باروری اقتصادی، فرهنگی و آموزشی کشور فراهم میسازد. رویکرد مدارس هوشمند رویکردی جامع و تلقینی است. از آن جهت"جامع" است که به منظور برآوردن نیازهای دانشآموزان با روشهای متفاوت یادگیری و استفاده از ابزارهای چند رسانهای - بصری، شنیداری و عملی - تلاش خواهد شد تا زمینه رشد همه جانبه استعدادهای دانشآموزان را تدارک ببیند و به این دلیل"تلفیقی" است که به جای استفاده ابزاری از فناوری اطلاعات، با تلفیق میان برنامههای درسی و روشها و شیوههای یادگیری، نسبت به کار آمد و اثربخش نمودن آموزشی
