بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر رابطه جو عاطفی خانواده و رشد اجتماعی با رشد اخلاقی دختران نوجوان شهرستان آمل سال 95 می باشد. روش پژوهش توصیفی از نوع همبستگی می باشد. جامعه ی آماری این پژوهش، دانش آموزان نوجوان دختر متوسطه اول و دوم شهرستان آمل در سال تحصیلی 1394-1395 بود که از این میان تعداد 376 نفر به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. دادههای پژوهش به وسیله مقیاس روابط عاطفی اعضای خانواده - هیلبرن - 1964، پرسش نامه رشد اجتماعی وایلند - 1953 - و پرسش نامه رشد اخلاقی ما جمع آوری شدند.
داده های جمع آوری شده به وسیله آزمون همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان داد که بین محبت، تایید کردن، تجربه های مشترک، هدیه دادن، تشویق، نمره کل جوعاطفی و رشد اجتماعی با رشد اخلاقی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد . - P<0/05 - همین طور جوعاطفی و رشد اجتماعی توانستند رشد اخلاقی را پیش بینی کنند. با توجه به یافته های پژوهش می توان دریافت که جوعاطفی و رشد اجتماعی در رشد اخلاقی نقش دارد.
مقدمه
فرایند رشد قضاوت اخلاقی1 یکی از مهم ترین ابعاد رشد است. از طرفی دورهی نوجوانی حساسترین دروه مواجهه با ارزش ها و استانداردهای اخلاقی و راههای کنار آمدی با آنهاست. همین که نوجوانان به رشد اخلاقی و شناختی بالاتری میرسند، ممکن است در مورد عقاید اجتماعی، سیاسی و اخلاقی والدین تیزبینانه بنگرند - فانی و فانی، . - 1394 از نظر پیاژه، رشد اخلاقی حاصل رشد شناختی تجارب اجتماعی و به معنای احترام به قوانین و عدالت اجتماعی است و خانواده بخشی از این تجارب اجتماعی است. خانواده بنیاد بسیاری از ویژگی های اخلاقی تلقی می شود و والدین به طرق مختلف از جمله با ارائه مدل علمی رفتاری خودشان، رفتار اختلاقی کودکان را شکل می دهند - جهانگیرزاده، . - 2011 پژوهشگران همواره عوامل گوناگونی را در رابطه با تحول اخلاقی کودکان مورد بررسی قرار دادند.
خانواده نخستین نهاد تربیتی، پایه و اساس تشکیل شخصیت کودکان است. این نهاد تربیتی بیش از سایر محیطهای اجتماعی در رشد و تکامل فرد موثرند. جو عاطفی خانواده2 به روابط والدین با فرزندان و چگونگی ارضای نیازهای عاطفی کودکان اشاره دارد - رحیمی، واعظ فر و جایروند، . - 1394 جو عاطفی و مدل های حمایتی والدین شامل مواردی چون درگیری، علاقمندی و توجه به تعلیم و تربیت و احساس تعلق به مدرسه است.
گرمی والدین با مشکلات رفتاری کمتر، اضطراب پایین، افزایش اعتماد به نفس و فعالیت نوجوانان همراه است. روابط گرم و همراه با پذیرش والدین به رشد مطلوب کودکان منجر می شود. در حالی که روابط همراه با خصومت و دشمنی به بروز رفتارهای پرخاشگرانه و بزهکارانه در فرزندان منجر می شود و به منزلهی قوی ترین پیش بینی کننده سطح بالای خصومت در نوجوانان و بزرگ سالان شناخته می شود - چان و دیکسون1، . - 2011 در خانواده هایی که فضای روانی ناسالم است، اعضای آن پیوسته در نزاع و کشمکش به سر می برند، کودکان و نوجوانان قربانیان اصلی چنین شرایطی محسوب می شوند - میترانی، فیستر، مک کابی و ساجا2، . - 2005 پژوهشگران تاکید نموده اند.
که فضای حاکم بر خانواده ها و روابط بین والد و فرزند می تواند بر همه جوانب زندگی فرزندان همچون مشکلات رفتاری و برونی سازی - لوجینووا و اسلوبودسکایا3، - 2017، وضعیت تحصیلی - مالسزیک و لاوسون4، - 2017 و نشانه های اضطرابی - هامبلین، سالوم، آندل، نادیو، مک بیرد و همکاران5، - 2016 نقش دارد. در این راستا به نظر می رسد استبداد، تحقیر و طرد کردن فرزندان از عواملی هستند که جو عاطفی خانواده را رقم زده و احساس ناکامی و شکست و به تبع آن پرخاشگری را در فرزندان دامن می زنند.
رفتارهای استبدادی خارج از تحمل فرزندان موجب بروز رفتارهای پرخاشگرانه در آنان می شود و توانایی و ظرفیت تسلط بر هیجانات، افکار، ابراز خویشتن و شناخت احساسات خود و دیگران را نیز کاهش می دهد - دمنچ ردریکوز، دونویک و کرولی6، . - 2009 بسیاری از مشکلات بین فردی مانند مسؤلیت پذیری 7، داشتن ارتباط صمیمی8، ابراز محبت و علاقه تحت تاثیر خانواده افراد قرار دارد - بلیز9 و همکاران، 2016؛ مارکوس و بکر10، . - 2014 یکی دیگر از عواملی که به نظر می رسد با تحول اخلاقی در ارتباط است، رشد اجتماعی11 می باشد. فرآیند رشد اجتماعی تا پایان زندگی ادامه می یابد؛ زیرا فرد همواره تحت تأثیر افراد و نهادهای اجتماعی قرار می گیرد.
اجتماعی شدن مستلزم بسیاری از رفتارها مانند مهارت های اجتماعی، مهار تهای جسمی و حرکتی، خلق وخوی، ارزش ها، معارف، نگرش ها، رفتار بهنجار و طبع و نظم است - فاضل گلخوران، همایون نیا و محمدزاده، . - 1394 مرور پژوهش ها نشان می دهد که هر چند برخی از پژوهشگران نشان داده ند که جو عاطفی خانواده می تواند در رشد تمامی ابعاد رشدی و شخصیتی کودک نقش داشته باشد - فونتز، سالاس، برنیدو و گارسیا-مارتین1، 2014؛ راتنر2، 2014؛ اما کمتر پژوهشی نقش جو عاطفی خانواده و رشد اجتماعی را در تحول و رشد اخلاقی بررسی نموده اند.
در این رابطه فانی و فانی - 1394 - در پژوهشی بین تعارض زناشویی والدین و رشد قضاوت اخلاقی و رضایت از زندگی دانش آموزان رابطه وجود دارد. همین طور دیاکونو- قراسیم و مایرین - 2016 - 3 در پژوهشی نشان دادند که فرزندپروری ادراک شده می تواند تعیین کننده موفقیت های تحصیلی افراد باشد. مولر4 و همکاران - 2016 - در پژوهشی دریافتند که رفتارهای فرزندپروری پدرانه و مادرانه میتواند بر تجربه هیجانات منفی همچون اضطراب و همین طور پیشرفت کودکان تاثیر داشته باشد.
اگر افراد جامعه به ویژه والدین از تاثیر جو عاطفی خانواده و عملکرد خود بر روی سلامت و شکوفایی فرزندان آگاه باشند، سعی خواهند کرد که فضایی آرام متعادل و حمایت کننده را برای فرزندان خویش مهیا کنند. یکی از عوامل تاثیرگذار بر رفتار و شخصیت فرزندان، فضای عاطفی خانواده است. با توجه به موارد بیان شده در رابطه با اهمیت رشد اخلاقی و همچنین با توجه به اینکه نقش جو عاطفی خانواده و رشد اجتماعی را در تحول و رشد اخلاقی بررسی نشده است، پژوهش حاضر به این پرسش پاسخ می دهد که آیا رابطه جو عاطفی خانواده و رشد اجتماعی با رشد اخلاقی دختران نوجوان شهرستان آمل سال 95 رابطه دارد؟
روش
پژوهش حاضر از نوع مطالعات توصیفی از نوع پیمایشی می باشد. جامعه ی آماری این پژوهش، دانشآموزان نوجوان دختر متوسطه اول و دوم شهرستان آمل در سال تحصیلی 1394-1395 بود که حجم جامعه ی برابر 11300 نفر بوده است. حجم نمونه طبق جدول مورگان تعداد 376 نفر از دانش آموزان به دست آمد که با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند؛ بدین ترتیب که شهر آمل به چهار قسمت شمالی، جنوبی، شرقی و غربی تقسیم شده و سپس از هر منطقه یک مدرسه انتخاب شده - شمالی: مدرسه حاج کچبی، جنوبی: عصمتیه، شرقی: مدرسه حاج قنبری و غربی: مدرسه 22 بهمن - و در نهایت از هر مدرسه 94 نفر و در مجموع 376 نفر انتخاب شدند. . پس از انتخاب نمونه و پیش از ارائه پرسش نامه ها، توضیحاتی در رابطه با طرح پژوهش برای دانش آموزان ارائه شده و پس از آن پرسش نامه در اختیار ایشان قرار گرفت.
