بخشی از مقاله
چکیده
هدف این پژوهش بررسی تاثیر روش واقعیت درمانی در پیشگیری از آسیب های اجتماعی با تاکید بر تنظیم هیجان ورزشکاران دختر نوجوان شهرستان سبزوار انجام گرفت.
روش پژوهش: پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر روش، نیمه تجربی و طرح آن از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل است. کلیه ورزشکاران نوجوان دختر - 20-12 - سال رشته های هندبال و بسکتبال شهرستان سبزوار در سال 1397 به عنوان جامعه آماری بودند که 30 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه آماری انتخاب و به دو گروه تقسیم شدند. ابزار گردآوری اطلاعات این تحقیق پرسشنامه تنظیم هیجان بود. به منظور تحلیل ویژگی های جمعیت شناختی از آمار توصیفی و در سطح آمار استنباطی از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره استفاده شد.
یافته ها: نتایج حاکی از آن است که بین میانگین تنظیم هیجانی و مولفه های آن درگروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد و واقعیت درمانی گروهی مبتنی بر نظریه انتخاب در پس آزمون باعث افزایش تنظیم هیجانی و مولفه های آن شده است .
نتایج: واقعیت درمانی مبتنی بر نظریه انتخاب به عنوان یک روش کارآمد جهت تنظیم هیجان ورزشکاران به ویژه دختران نوجوان توسط روانشناسان ورزشی مورد استفاده قرار گیرد تا عملکرد مطلوبتر و همراه با موفقیت داشته باشند.
مقدمه
آسیب اجتماعی به هر نوع عمل فردی یا جمعی اطلاق می شود که در چهارچوب اصول اخلاقی و قواعد عمل جمعی رسمی و غیر رسمی جامعه محل فعالیت قرار نمی گیرد و در نتیجه قانونی و یا با قبح اخلاقی و اجتماعی رو به رو می گردد. به همین دلیل کجروان سعی دارند کجروی های خود را از دید ناظران قانون، اخلاق عمومی و نظم اجتماعی پنهان نمایند زیرا در غیر این صورت با طرد اجتماعی مواجهه می شوند
مجموعاً در بینش جامعه شناختی در تعیین انحرافات و کجروی ها روی چند نکته تأکید بیشتری می شود؛ یکی اجتماعی بودن این پدیده یعنی انحراف و جرم ... و دیگری نسبیت آن است. انحرافات نسبی هستند به این دلیل که تابع زمان و مکانند زیرا چه بسا در زمانی ممکن است عملی قبیح و نابهنجار تعریف شود در حالی که در زمان و مکان دیگر همان عمل اینگونه تعریف نشود یا حتی پسندیده تلقی گردد
دوران نوجوانی و جوانی از ادوار پراهمیت در فرآیند رشد آدمی محسوب می شود. قدم گذاردن به این دورهمعمولاً با بلوغ آغاز می شود . شکوفایی غریزه ی جنسی، تثبیت و تحکیم علائق و منافع شغلی و اجتماعی، میل به آزادی و استقلال از ویژگی های مهم این دوره است. تغییر و تحول جسمی، روانی و شخصیتی در این دوران، خواسته های جدیدی را مطرح می سازد.
از یک سو فشار غرایز، نیازها و میل به تبعیت از ارزش های نوجوانی، همچنین پذیرفته شدن و جذب در گروه های همسال، فشارهای گروهی، میل به ابراز وجود، پی ریزی زندگی مستقل ... و از طرف دیگر فقدان امکانات، روابط نامناسب عاطفی، عدم توجه به خواسته ها، ارزش ها و نظرات جوان و نیز بی تجربگی و عدم شناخت کافی، او را در یک بحران فکری و آشفتگی روانی قرار می دهد و عوارضی چون بی ثمری، پوچی و بی کفایتی، افسردگی و مشکلات هیجانی به بار می آورد.
در نتیجه زمینه ی گرایش به انحرافات اجتماعی در آنان فراهم می شود - سروستانی، . - 1385 تنظیم هیجان به معنای تلاش افراد برای تأثیر گذاشتن روی نوع، زمان و چگونگی تجربه و بیان، تغییر طول دوره یا شدت فرایندهای رفتاری، تجربی و یا جسمانی هیجان ها است و به طور خودکار یا کنترل شده، هشیار یا ناهشیار و از طریق به کارگیری راهبردهای تنظیم هیجان انجام می گیرد، راهبردهایی مانند باز ارزیابی، نشخوار فکری، خود اظهاری، اجتناب و باز داری - اسلوان 1و کرینگ2، . - 2007 تنظیم هیجانی، شامل استفاده از راهبردهای رفتاری و شناختی برای تغییر در مدت زمان یا شدت تجربه ی یک هیجان است، هم چنین افراد در مواجهه با رویدادهای استرس زا، از راهبردهای تنظیم هیجان متفاوتی برای اصلاح یا تعدیل تجربه ی هیجانی خود استفاده می کنند
تحقیقات نشان داده اند که مشکلات هیجانی درصد بالایی از افراد جوامع مختلف را درگیر کرده است . از جمله مشکلات هیجانی می توان به افسردگی، اضطراب، خصومت و حساسیت بین فردی اشاره نمود - شاهقلیان و همکاران، . - 1392 هیجان ها به دلایل مختلف ازجمله کارکردهای تکاملی، تصمیم گیری و نقش تاثیرگذار آن ها در سلامت و بیماری اجتماعی و ارتباطی مورد توجه و مطالعه محققان روانشناسی بوده است. هیجان ها، پاسخ های چند بعدی متشکل از مولفه های تجربی، رفتاری و فیزیولوژیک هستند
در برخی از رویکردهای درمانی آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بخشی از مداخله در مشکلات هیجانی را به خود اختصاص داده است. از جمله می توان به رویکرد واقعیت درمانی مبتنی بر نظریه انتخاب بر تنظیم هیجان اشاره کرد. رویکرد واقعیت درمانی بر نظریه انتخاب استوار است و بنیان گذار آن گلاسر بوده است. بر اساس نظریه انتخاب هر موجود آدمی از پنج نیاز اساسی برخوردار است که عبارت اند از: -1 تعلق خاطر و رغبت اجتماعی - 2 پیشرفت و قدرت -3 آزادی -4 تفریح -5 نیاز به بقا. براساس این نظریه هر فرد، زمانی می تواند احساس توانمندی و اعتماد و احترام به خویشتن و در نهایت احساس شادکامی کند که بتواند نیازهای اساسی خود را به طور مؤثر برآورده سازد
واقعیت درمانی یکی از رویکردهای مشاوره و روان درمانی محسوب می شود که مبتنی بر نظریه انتخاب و کنترل است و علت مشکلات روانشناختی را در انتخاب های افراد و عدم مسئولیت فرد در ارضای نیازهای خود می داند؛ در این درمان تلاش می شود افراد از طریق انتخاب های بهتر بتوانند نیازهای بنیادین خود را برآورده سازند - شاهقلیان و همکاران، . - 1392 واقعیت درمانی بر روی رفتارهای فرد کار می کند. توضیح آن که یک بیماری روانی از چهار مولفه ی هیجانی، فیزیولوژیکی، شناختی، و رفتاری تشکیل می شود .
درمان های روان کاوی و رفتارگرایی بیشتر بر دو مولفه ی هیجانی و فیزیولوژیکی بیماری روانی متمرکز بودند و درمان های شناختی بیشتر به مولفه های شناختی و رفتاری می پردازند - کیم5 ، - 2008، ولی در شیوه ی واقعیت درمانی، گلاسر معتقد است حتی اختلالات هیجانی و فیزیولوژیکی را نیز می توان با استفاده از نظریه انتخاب درمان کرد.
نقش ورزش در سلامت روانی جامعه امری انکار ناپذیر است و رسیدن به موفقیت در رقابت های ورزشی در سطوح مختلف یکی از اهداف مهم ورزشکاران، تیم ها و مسئولان و دست اندرکاران ورزشی است که نیل به این مهم جز با تلاش های علمی و عملی میسر نخواهد بود. استفاده از پژوهش های علمی و انجام طرح های تحقیقاتی معتبر برای سنجش توانایی های ذهنی و روانی ورزشکاران، و بررسی عوامل موثر بر آن ها گامی مهم در این عرصه محسوب می شود، چرا که با استفاده از این تحقیقات مربیان به نقاط ضعف و قوت بازیکنان خود پی می برند و بر اساس اطلاعات به دست آمده، راهکارهای تقویت ورزشکاران خود را جستجو کرده و راهکارهای مناسب را اتخاذ می کنند
امروزه در دنیای ورزش، دیگر توانایی های جسمانی و تاکتیکی و مهارت های تخصصی تنها ضامن موفقیت نیستند. بسیاری از ورزشکاران بهترین عملکرد خود را در تمرینات نشان می دهند،امّا هنگام مسابقه و رقابت و رویارویی با رقیبان، رسانه ها و تماشاگران و موقعیت های فشارزای دیگر دچار واکنش هیجانی می شوند؛ در واقع می توان گفت نسبت به تنظیم و کنترل هیجانات خود ناآگاه هستند. تحقیقات نشان داده است که در سطوح بالای رقابت های جهانی و بین المللی و با افزایش رقابت و ارتقای مهارت های جسمانی، تکنیکی و تاکتیکی ورزشکاران نخبه، مهارت های روانی نقش تعیین کننده تری در موفقیت و برتری در مسابقات ایفا می کنند. در همین راستا مربیان در جستجوی روش هایی هستند تا ورزشکاران به اوج اجرای خود دست یابند و به همین دلیل تلاش نموده اند تا عوامل تأثیرگذار بر اجرای بهینه را شناسایی نمایند
در واقع از آنجا که واقعیت درمانی راهبردهای سازش یافته را جایگزین راهبردهای نادرست می کند، پس می توان به تاثیر آن بر تنظیم هیجان ورزشکاران نیز امیدوار بود، چراکه طبق نظر نیل6 و همکاران - 2011 - ورزشکارانی عملکرد موفق دارند که برای تنظیم هیجانات خود راهبردهای درست را اتخاذ می کنند. لذا مطالعه ی حاضر با هدف بررسی تاثیر روش واقعیت درمانی در پیشگیری از آسیب های اجتماعی با تاکید بر تنظیم هیجان ورزشکاران دختر نوجوان شهرستان سبزوار انجام گرفت.
روش تحقیق
مطالعه ی مذکور از نوع نیمه تجربی و طرح آن از نوع پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری این پژوهش کلیه ورزشکاران نوجوان دختر 20- 12 سال - شمشیری میلانی ، - 1385 رشته های هندبال و بسکتبال در سال 1397 در شهرستان سبزوار بودند که تعداد آن ها 58 نفر است. تعداد افراد نمونه بر اساس تحقیقات پیشین و همچنین استاندارد تحقیقات نیمه تجربی 10 - تا 20 نفر - انتخاب شدند
در این پژوهش به منظور نتایج دقیق تر جهت انتخاب افراد نمونه 30 نفر از این ورزشکاران به صورت هدفمند انتخاب شد - که دارای سن 14 تا 20 سال بوده و سابقه بیماری روانی نداشتند - لازم به ذکر است که سابقه بیماری روانی افراد بر اساس بیانات آن ها و همچنین برای اطمینان از سلامت آن ها از پرسشنامه سلامت عمومی - GHQ - استفاده شد و افرادی در پژوهش جای داده شدند که نمره بالاتر از میانگین به دست آوردند . آزمودنی ها به صورت گمارش تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل جایگزین شدند . همچنین از افرادی انتخاب شدند که نمرات پایین تری در آزمون تنظیم هیجان کسب کردند تا تاثیر مشاوره ملموس باشد.
در این پژوهش جهت جمع آوری داده ها از پرسشنامه ی استاندارد تنظیم هیجان - در بررسی مشخصات روان سنجی آزمون گارنفسکی و همکاران - - 2001 پایایی آزمون را با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به ترتیب برابر با 0/91، 0/87، 0/93 به دست آوردند - ، پرسشنامه ی استاندارد سلامت عمومی و مشاوره واقعیت درمانی استفاده شد. گردآوری داده ها به روش میدانی بود. بدین منظور مجوز اولیه را از اداره آموزش و پرورش شهرستان سبزوار اخذ نموده و سپس ضمن هماهنگی با مسئولین انجمن هندبال و بسکتبال شهرستان سبزوار، پرسش نامه های تهیه شده با نظم خاص و رعایت شئونات اخلاقی در اختیار ورزشکاران قرار گرفت که ابتدا پیش آزمون از تمامی آزمودنی به عمل آمد به این صورت که پرسشنامه تنظیم هیجان را کامل کردند و سپس گروه آزمایش 8 جلسه در جلسات مشاوره گروهی مبتنی بر نظریه انتخاب شرکت کردند. در این زمان گروه کنترل هیچ مشاوره ای نداشتند. پس از اتمام جلسات مشاوره با استفاده از پرسشنامه تنظیم هیجان دوباره پس آزمون گرفته شد.
در این پژوهش برای مقایسه اطلاعاتی که از طریق پرسشنامه جمع آوری شده است، از روش هایی که در آمار توصیفی به کار برده می شود، مانند جدول توزیع فراوانی مطلق ، درصد، میانگین و انحراف معیار، استفاده گردیده است و در بخش آمار استنباطی از آزمون های آماری که شامل آزمون کولموگروف اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن داده های جمع آوری شده، آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیره - ANCOVA - به تجزیه و تحلیل فرضیه های پژوهش پرداخته شد. ضمنا سطح معناداری در پژوهش حاضر = 0 / 05 درنظر گرفته شد و جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS22 و Excel2016 استفاده گردید.
جلسه اول : آشنایی اعضا با یکدیگر و ایجاد رابطه ی مبتنی بر اعتماد میان اعضا و مشاور و بیان قواعد گروه، اهمیت و نقش هیجانات در تمرین و مسابقه.
جلسه دوم : توضیح نیازهای ژنتیکی، انجام تست نیازها و آشنایی اعضا با نیازهای ژنتیکی شان است . بررسی اهمیت برآوردن نیازها، توضیح این که رفتارهای هیجانی به عنوان راهی ناکارآمد برای ارضای نیازهای ژنتیک است.
جلسه سوم : بازخورد از جلسه قبل، توضیح درباره تنظیم هیجانات پاسخ به سؤال " چرایی و چگونگی " درمورد مولفه ها، چگونگی برآوردن نیازها به روش کارآمد
جلسه چهارم : بازخورد از جلسه قبل، توضیح در مورد رفتار کلی و چهار مولفه ی آن - فکر، عمل، فیزیولوژی و احساس - ، آموزش ماشین رفتار درانسان، توضیح رفتارهای هیجانی به عنوان یک رفتار کلی، کمک به اعضا برای شناخت رفتار و احساس کنونی شان، بیان مولفه کنترل درونی و بیرونی، توضیح رفتارهای هیجانی به عنوان یکانتخاب درونی
جلسه پنجم : بازخورد از جلسه قبل، توضیح دنیای کیفی، آموزش قطعه ای تئوری انتخاب، بیان جایگاه هیجانات در دنیای کیای، راهکارها در خصوص تغییر تصویر هیجانات غیر قابل قبول از دنیای کیفی.
جلسه ششم : بازخورد از جلسه قبل، توضیح تفاوت بین شیوه کارآمد و ناکارآمد کنترل و تنظیم هیجانات در ورزش، توضیح مسئولا نه بودن و واقع گرا بودن
