بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر کشت مخلوط بر عملکرد وسمه و چايترش آزمایشی در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزي و منابعطبیعی جنوب استان کرمان در سال زراعی 1394 –95 اجرا شد. تیمارهاي آزمایش شامل سريهاي افزایشی کاشت وسمه و چايترش به نسبتهاي - I100:H100 - 100:100، 100:50 - H100:I50 - ، - H50:I100 - 50:100 و سري جایگزینی با نسبت - I50:H50 - 50:50 و کشت خالص وسمه - I100 - و چايترش - H100 - بودند. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد کاسبرگ چايترش 1114/2 - کیلوگرم در هکتار - در تیمار I100:H100 مشاهده شد. بیشترین وزن خشک برگ وسمه 3016/7 - کیلوگرم در هکتار - متعلق به نسبت کاشت افزایشی H100:I100 بود. کمترین وزن خشک برگ وسمه در نسبتهاي 1373/3 - H50:I50 کیلوگرم در هکتار - و 806/6 - H100:I50 کیلوگرم در هکتار - مشاهده شد. مقادیر نسبت برابري زمین در تمامی تیمارهاي کشت مخلوط بیشتر از یک بود و بالاترین میزان آن به تیمار H100:I100 تعلق داشت که نشاندهندهي سودمندي کشت مخلوط نسبت به کشت خالص در این آزمایش است.
مقدمه
باتوجه به احتمال بروز اثرات منفی ناشی از مصرف انواع موادشیمیایی روي کمیت و کیفیت ترکیبات مؤثره گیاهاندارویی نیاز به بهرهگیري از اصول اکولوژیک مانند کشتمخلوط در تولید این گیاهان امري ضروري میباشد . - 3 - وسمه یا نیل - Indigofera tinctoria L. - گیاهی یکساله از خانواده بقولات - Fabaceae - است گیاهی بوتهمانند به ارتفاع یک یا دو متر و پوشیده از کركهاي ظریف نقرهاي است. برگها، مرکب شانهاي، گلها به رنگ صورتی و میوه آن نیام است. چايترش - Hibiscus sabdariffa L. - گیاهی دارویی یکساله متعلق به خانوادهي پنیرکیان - Malvaceae - است . - 5 - کوچکی و همکاران - 2010 - با مقایسه ترکیبهاي مختلف کشت مخلوط مرزنجوش - Origanum vulgare L. - و زعفران - Crocus sativus L. - گزارش کردند که کشت مخلوط زعفران با مرزنجوش احتمالاً به دلیل سایهاندازي بر سطح خاك و درنتیجه مساعدتر شدن شرایط محیطی براي رشد بنه باعث بهبود تولید گل و عملکرد اقتصادي زعفران شد . - 2 - این پژوهش با هدف بررسی تأثیر کشت مخلوط گیاه وسمه و گیاه چايترش بر عملکرد و اجزاي عملکرد وسمه و چايترش و تعیین بهترین نسبت اختلاط کشت مخلوط انجام گردید.
مواد و روشها
این آزمایش در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزي و منابع طبیعی جنوب استان کرمان در سال زراعی 1394 –95 اجرا شد. پس از پایان دوره رشد - وسمه در شهریورماه و چايترش در آذرماه - نمونه برداري از برگ و ساقه وسمه و همچنین کاسیرگ و غوزه چاي ترش، از میانه هر کرت با حذفاثرحاشیهاي از سطحی معادل دو مترمربع انجام و به روش هواخشک در سایه خشک شده و وزن آنها اندازهگیري و ثبت شد تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از نرمافزار آماري SAS ver 9.4 و میانگین دادهها با استفاده از آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.
نتایج و بحث
تأثیر نسبتهاي مختلف کشت مخلوط وسمه و چايترش بر عملکرد برگ و ساقه خشک وسمه اثر نسبتهاي مختلف کشت مخلوط وسمه و چايترش بر عملکرد برگ وسمه معنیدار - p≤0.01 - بود - جدول. - 1 بالاترین عملکرد برگ وسمه به نسبت کاشت H100:I100 تعلق داشت و کمترین عملکرد برگ وسمه مربوط به نسبت کاشت H100:I50
بود - جدول . - 2 کاهش میزان عملکرد برگهاي وسمه در نسبت کاشت H100:I50 را به میزان تراکم بوتههاي وسمه میتوان نسبت داد، در این نسبت میزان بوتههاي کمتري برداشت شده و درنتیجه میزان ماده خشک تولیدي هم کمتر شده است. همچنین علت بالا بودن عملکرد در تیمار H100:I100 درصد چايترش را به دلیل تراکم بالاتر در این نسبت به تیمار خالص و استفاده موثر از منابع رشدي در کشت مخلوط افزایشی میتوان نسبت داد.
جدول -1 تجزیه واریانس صفات وزن خشک برگ و ساقه وسمه
ns، * و ** به ترتیب غیرمعنی دار و معنی دار در سطح احتمال 5 و 1 درصد
جدول -2 مقایسه میانگین صفات وزن خشک برگ و ساقه وسمه - کیلوگرم در هکتار -
میانگین هاي داراي حروف مشترك براساس آزمون چند دامنهاي دانکن اختلاف معنیداري در سطح احتمال پنجدرصد ندارند. تأثیر نسبتهاي مختلف کشت مخلوط وسمه و چايترش بر وزنخشک ساقهي وسمه معنیدار - p≤0.05 - بود بالاترین وزنخشک ساقهي وسمه به نسبت H100:I100 وسمه و چايترش اختصاص داشت و کمترین وزن خشک ساقهي وسمه به نسبت کاشت H100:I50 و I50:H50 تعلق گرفت تأثیر نسبتهاي مختلف کشت مخلوط وسمه و چايترش بر عملکرد چاي ترش تأثیر نسبتهاي مختلف کشت مخلوط وسمه و چايترش بر وزن خشک کاسبرگهاي چاي ترش بسیار معنیداري - p<0/01 - بود. بیشترین مقدار وزن کاسبرگ خشک چايترش بهترتیب از نسبتهاي H100:I100 و کمترین مقدار از نسبت H50 :I50 بدست آمد
جدول -3 تجزیه واریانس عملکرد کاسبرگ و وزن غوزه تر چايترش
ns، *، ** به ترتیب غیرمعنی دار و معنی دار در سطح احتمال 5 و1 درصد
به نظر میرسد که با افزایش سهم گیاه وسمه - در نسبت کاشت - H100:I100 در ترکیب کشت مخلوط، به دلیل ایجاد مکانیسم مساعدت، عملکرد چايترش افزایش یافته است.
جدول-4 مقایسه میانگین عملکرد چايترش در نسبتهاي مختلف کشت مخلوط وسمه و چايترش
میانگینهاي داراي حرف مشترك تفاوت معنیداري در سطح احتمال پنج درصد ندارند. براساس نتایج جدول تجزیه واریانس وزنتر غوزههاي چايترش تحت تأثیر نسبتهاي مختلف کشت مخلوط قرارگرفت بیشترین وزنتر غوزهها از نسبت کشت H100:I100 بدستآمد و کمترین وزنتر غوزههاي چايترش از نسبت H50:I50 کشت وسمه بدست آمد - جدول . - 4 نتایج نشان میدهد که وزنتر غوزههاي چايترش در نسبتهاي داراي تراکم بالاتر وسمه افزایش یافته است. از دلایل عمدهي این نتیجه، استفادهي مناسب از منابع محیط رشد در کشت مخلوط نسبت به کشت خالص ذکر شده است . - 1 - تأثیر نسبتهاي مختلف کشت مخلوط وسمه و چايترش بر نسبت برابري زمین نتایج تجزیه واریانس دادهها نشان داد نسبت برابري زمین به طورمعنیداري - p≤0.01 - تحت تأثیر نسبتهاي کشت مخلوط قرار گرفت
جدول -5 مقادیر نسبت برابري زمین - LER - بر عملکرد وسمه و چايترش در نسبتهاي کشت مخلوط
میانگین هاي داراي حروف مشترك براساس آزمون چند دامنهاي دانکن اختلاف معنی داري در سطح احتمال پنج درصد ندارند.
