بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اهمیت گیاه کنجد در خوزستان و همچنین این که دو گیاه لگوم در کنار این گیاه باعث بهبود وضعیت رشدي گیاهان می شود، آزمایشی به صورت طرح بلوكهاي کامل تصادفی و با 3 تکرار در تابستان 1396 در مزرعهي تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. تیمارها شامل الگوهاي مختلف کشت در 14 سطح - تک کشتی کنجد، ماش و لوبیاي چشم بلبلی، الگوهاي مخلوط سه گانه، 1-2-2، 2-1-2، 1-3-1 و 2-2-1 که بهترتیب نشان دهنده تعداد خطوط کشت ماش، کنجد و لوبیا بوده و تیمارهاي کشت مخلوط دوگانه، شامل 3 ردیف کنجد-3 ردیف لوبیا، 3 ردیف کنجد- 3 ردیف ماش، 3 ردیف ماش-3 ردیف لوبیا،2 ردیف کنجد-4 ردیف ماش،2 ردیف کنجد-4 ردیف لوبیا، 4 ردیف کنجد-2 ردیف ماش و 4 ردیف کنجد-2 ردیف لوبیا - بود.
نتایج نشان داد که بیشترین تراکم علفهاي هرز باریک برگ 60 - بوته در متر مربع - در الگوي کشت خالص کنجد و کمترین 31 - بوته در متر مربع - در کشت خالص ماش و سپس در الگوي کشت 3 ماش-3 لوبیا بود. بیشترین وزن خشک علف هاي هرز باریک برگ در کشت خالص کنجد 84/4 - گرم در متر مربع - و کمترین 42/6 - گرم در متر مربع - در کشت خالص ماش و سپس الگوي -3 ماش-3 لوبیا بود. بالاترین تراکم علفهاي هرز پهن برگ 3/66 - بوته در متر مربع - در کشت خالص کنجد و پایینترین 1/33 - بوته در متر مربع - در کشت خالص ماش و سپس کشت خالص لوبیا و الگوي -3 لوبیا-3ماش بود.
همچنین بیشترین وزن خشک علفهاي هرز پهن برگ 15/6 - گرم در متر مربع - در کشت خالص کنجد و کمترین میزان آن 5/3 - گرم در متر مربع - در کشت خالص ماش وسپس کشت خالص لوبیا و الگوي -3 لوبیا-3ماش بدست آمد. بنابراین به نظر میرسد که مقدار علف هاي هرز در مخلوط با نسبت کنجد رابطه مستقیم و با نسبت ماش و لوبیا چشم بلبلی رابطه عکس دارد، به عبارت دیگر با افزایش سهم کنجد در مخلوط، تراکم و وزن خشک علف هاي هرز افزایش یافت و این نتیجه نشان دهنده ي توانایی پایین کنجد در کنترل علف هاي هرز می باشد. لذا می توان پیشنهاد داد که کشت مخلوط می تواند به عنوان روشی دوستدار محیط زیست جهت کاهش جمعیت علفهاي هرز مد نظر باشد.
مقدمه:
کشت مخلوط نمودي از یک نظام پایدار کشاورزي است که داراي اهمیت فراوانی از جمله استفاده بهینه از تمامی منابع مانند نور، آب و عناصر غذائی خاك میباشد . - 3 - یکی از تمهیدات مهم در کنترل علفهاي هرز از دیدگاه کشاورزي پایدار استفاده از کشت مخلوط محصولات زراعی با یکدیگر می باشد.کشت مخلوط عبارت از کاشت دو یا چند محصول در یک قطعه زمین میباشد. در کشت مخلوط به دلایل مختلف از جمله افزایش پوشش گیاهی، افزایش رقابت و سرعت رشد اولیه بیشتر، میزان و هجوم علفهاي هرز به نحو بارزي کاهش مییابد.از این رو کشت مخلوط میتواند به طور قابل توجهی از میزان کاربرد علف کشها بکاهد و این امر علاوه بر ارزش اقتصادي از ارزش زیست محیطی بسزایی برخوردار است .
کنجد با اسم علمی - Sesamum indicum - و به خانواده Pedaliaceae تعلق دارد و یکی از گیاهان دیرینه زراعی و با ارزش می باشد. ماش - Vigna radiate L. - گیاهی یکساله، بوته اي یا نیمه رونده و از خانواده لگوم است که در حال حاضر در قسمتهاي مختلف دنیا از جمله کشورهاي حوزه مدیترانه به صورت مخلوط با سایر گیاهان کشت میشود. ماش به این دلیل که یک منبع سرشار از پروتئین با کیفیت بالا میباشد نقش بسزایی را در تغذیه مردم کم درآمد کشورهاي در حال توسعه دارد.
لوبیاي چشم بلبلی با نام علمی - Vigna unguiculata - از جمله حبوباتی میباشد که در کشورهاي گرمسیري و نیمه گرمسیري بخصوص کشورهاي آسیایی، آفریقایی و آمریکاي جنوبی مورد کشت قرار می گیرد و به عنوان منبع تغذیه مهم به شمار می آید. علت انتخاب گیاهان ذکر شده به خاطر این بوده که گیاه کنجد با توجه به اینکه باعث خراب کردن ساختمان خاك شده و جزو گیاهان تخلیه کننده می باشد لذا به صورت تک کشتی و مخلوط هاي دوگانه و سه گانه با گیاهان لگوم کشت شده در منطقه مثل لوبیا و ماش کشت شدند.
همچنین بررسی جمعیت علفهاي هرز در تک کشتی و کشتهاي مخلوط دو گانه و سه گانه از اهداف این پژوهش بوده و با فرض اینکه در الگوهاي کشت مخلوط جمعیت علفهاي هرز کاهش می یابد، پژوهش حاضر با هدف، مطالعه بقاي جوامع علف هرز در الگوهاي مختلف کشت در نظام مخلوط کنجد، ماش و لوبیاي چشم بلبلی انجام شد.
مواد و روشها:
به منظور بررسی اثر الگوهاي مختلف کشت گیاهان کنجد، ماش و لوبیاي چشم بلبلی بر جمعیت علفهاي هرز ، آزمایشی در تابستان 1396 در مزرعهي تحقیقاتی گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزي دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد.
این آزمایش بهصورت طرح بلوكهاي کامل تصادفی و با 3 تکرار اجرا شد. تیمارها شامل الگوهاي مختلف کشت در 14سطح - تک کشتی کنجد،تک کشتی ماش و تککشتی لوبیاي چشم بلبلی، نسبتهاي مخلوط سه گانه شامل: 2-1-2، 2-1-2، 1-3-1 و 2-2- 1 که بهترتیب نشان دهنده ماش، کنجد و لوبیا است، الگوهاي مخلوط دوگانه شامل 3 کنجد-3 لوبیا، 3 کنجد- 3ماش، 3 ماش-3 لوبیا،2 کنجد-4 ماش،2 کنجد-4 لوبیا، 4 کنجد-2 ماش و 4 کنجد-2 لوبیا - بود. تراکم لوبیاي چشم بلبلی و ماش 20 بوته در متر مربع، فاصله بین ردیف 50 سانتی متر و روي ردیف 10 سانتی متر و تراکم کنجد 30 بوته در متر مربع، فاصله بین ردیف 50 سانتی متر و روي ردیف 20 سانتی متر بود. تاریخ کاشت اواسط تیر و تاریخ برداشت آبان ماه بود.
روش اجراي مخلوط به صورت مخلوط نواري بود. طول هر کرت 3 متر و عرض آن 2 متر بود. در این تحقیق به منظور بررسی تراکم، وزن خشک و تعیین گونه غالب علف هرز از هیچ گونه علف کشی استفاده نگردید. نمونههاي علفهاي هرز به صورت تصادفی و توسط کوادرات به مساحت یک مترمربع انجام شده و سپس وزن خشک آنها محاسبه گردید.
همچنین علفهاي هرز غالب مزرعه شامل پنجه مرغی، اویارسلام و پیچک بودند. در نهایت تجزیه آماري دادهها توسط نرم افزار آماري SAS و Excel صورت گرفت. مقایسه میانگین دادهها به وسیله آزمون چند دامنه اي دانکن و در سطح احتمال 5 درصد بود.
نتایج و بحث
تراکم علفهاي هرز باریک برگ: نتایج نشان داد که بالاترین تراکم علفهاي هرز باریک برگ به میزان 60 بوته در متر مربع در الگوي کشت خالص کنجد و همچنین کشت مخلوط دوگانه 4 کنجد : 2 لوبیا و کمترین میزان آن 31 - بوته در متر مربع - در کشت خالص ماش بدست آمد. نتایج نشان دهنده این است که هر چه میزان کنجد در نسبت تراکمی بیشتر باشد تراکم علفهاي هرز باریک برگ نیز بیشتر بود، همچنین با افزایش نسبت ماش و لوبیاي چشم بلبلی در الگوهاي تراکمی، تراکم علفهاي هرز کاهش یافت. نتایج نشان داد که همهي الگوهاي کشت مخلوط - به جز 4 کنجد : 2 لوبیا - نسبت به کشت خالص کنجد تراکم کمتري از علفهاي هرز نشان دادند - جدول-. - 1
وزن خشک علفهاي هرز باریک برگ: نتایج نشان داد بیشترین 84/4 - گرم در متر مربع - و کمترین 42/6 - گرم در متر مربع - وزن خشک علفهاي هرز باریک برگ به ترتیب در کشت خالص کنجد و خالص ماش بدست آمد - جدول-. - 1 با بررسی الگوهاي کشت مخلوط سه و دوگانه مشخص شد که ماش و لوبیاي چشم بلبلی قدرت بیشتري در کنترل این علفهاي هرز دارند ولی الگوهاي کشتی که میزان بیشتري از کنجد را در خود جاي داد وزن خشک این علفهاي هرز نیز بالاتر بوده است.
تراکم علفهاي هرز پهن برگ: با بررسی نتایج مقایسه میانگین - جدول- - 1 مشخص شد که بالاترین تراکم علفهاي هرز پهن برگ 3/66 - بوته در متر مربع - در کشت خالص کنجد و همچنین الگوهاي کشت مخلوط 3 کنجد : 3 لوبیا، 4 کنجد : 2ماش و 4 کنجد : 2 لوبیا و پایینترین تراکم 1/33 - بوته در متر مربع - این علفهاي هرز در کشت خالص ماش بدست آمد.
همچنین کشت خالص لوبیاي چشم بلبلی نیز از تفاوت معنی داري با کشت خالص ماش نداشت. با بررسی الگوهاي کشت مخلوط میتوان دریافت که میزان علفهاي پهن برگ در این الگوهاي کشت بسیار کمتر از باریک برگها میباشد. همچنین هر چه میزان گیاهان ماش و لوبیاي چشم بلبلی در نسبت تراکمی بیشتر بود تراك علفهاي هرز پهن برگ کاهش پیدا کرد.
وزن خشک علفهاي هرز پهن برگ: نتایج نشان داد بیشترین وزن خشک علفهاي هرز پهن برگ 15/6 - گرم در متر مربع - در کشت خالص کنجد و کمترین میزان آن 5/3 - گرم در متر مربع - در کشت خالص ماش بدست آمد. همچنین با مقایسه الگوهاي مختلف کشت مخلوط بیشترین وزن خشک این علفهاي هرز 15 - گرم در متر مربع - در الگوي کشت 4 کنجد : 2 لوبیا و کمترین وزن خشک 11/2 - گرم در متر مربع - در الگوي کشت 3 ماش : 3 لوبیا بدست آمد
نتایج نشان داد که تمام الگوهاي کشت مخلوط نسبت به کشت خالص کنجد میزان وزن خشک کمتري نشان دادند که نشان از مفید بودن کشت مخلوط براي کنترل علفهاي هرز میباشد.با توجه به نتایج اینچنین استنباط می شود که با افزایش نسبت کنجد در مخلوط وزن خشک علفهاي هرز افزایش پیدا کرد. به نظر می رسد که تاثیر کنجد در کنترل علفهاي هرز بخصوص در تک کشتی کم بوده ولی در مخلوط با اضافه شدن گیاه لگوم دوم و یا سوم، وزن خشک علفهاي هرز کاهش پیدا کرد و این نشان دهنده این بوده که کشت مخلوط می تواند به عنوان روشی دوستدار محیط زیست جهت کاهش جمعیت علفهاي هرز مد نظر باشد.
