بخشی از مقاله
چکیده:
یکی از راهکارهای مهم که جایگاه ویژهای نیز در ایجاد فضای سبز دارد، استفاده از گیاهان بومی است. و بکارگیری پتانسیلهای موجود این گیاهان خصوصاً گیاهان داروئی که از جنبه ظاهری نیز زیبایی خاص خود را دارند، میتوانند در چشم نواز کردن فضاهای سبز دورن شهری نقش مهمی را ایفا کند. این آزمایش به منظور تاثیر تاریخ کشت بر عملکرد گیاه داروئی زینتی چای ترش و جبران بخشی از هزینههای مدیریت شهری در سه تاریخ 20 فروردین، 10 اردیبهشت و 30 اردیبهشت 1392، در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سال طرحریزی و اجرا شد .
بررسی نتایج بدست آمده نشان داد که تاریخ کاشت تاثیر معنی داری - در سطح 5 درصد - بر اکثر صفات از جمله وزن تر بوته، وزن تر و خشک غوزه، وزن هزار دانه،عملکرد کل و عملکرد بذر داشت اما بر عملکرد ماده خشک و وزن خشک بوته تاثیر معنی داری را نشان نداد. نتایج مقایسه میانگینها نشان داد که کاشت زودهنگام و یا کاشت دیر تر از 10 اردیبهشت گیاه چای ترش موجب کاهش وزن تر بوته و غوزه و متعاقب آن کاهش عملکرد خواهد گردید هرچند اختلاف آماری قابل توجهی بین تاریخهای کشت 20 فروردین و 10 اردیبهشت مشاهده نشد.
کلید واژه : چای ترش، تاریخ کاشت، فضای سبز شهری، کرمان
مقدمه:
وارد کردن گیاهان دارویی در فهرست گیاهان مناسب برای فضای سبز جامعه هم گیاهان دارویی گسترش قابل توجهی پیدا میکنند و هم با کشت گیاهان دارویی در فضای سبز بخشی از هزینه های ریالی اجرای طرحهای فضای سبز قابل بازیافت است و در عین حال این امکان را مهیا میسازد که با کاشت گیاهان دارویی در فضای سبز امکان آشنایی و افزایش آگاهیهای اجتماعی، نسبت به گیاهان دارویی را فراهم آورد.
گیاه چای ترش - Hibiscus Sabdariffa - از خانواده Malvaceae، گیاهی یکساله، شاخه دار، با ارتفاعی حدود - 64 -429 - سانتی متر و رنگ سبز تیره متمایل به قرمز ، برگهای متناوب با رگبرگها پنجه ای، بدون کرک دارای دمبرگ بلند یا کوتاه و گلهای بزرگ و دمگل کوتاه به رنگ قرمز متمایل به زرد و میوه هایی بطول 2/5 سانتی متر وکاسبرگهای گوشتی مانند دارای یک ریشه راست و عمیق و قابل نفوذ می باشد. - . - 4 در ایران این گیاه و محصول کاسبرگ آن بنامهای چای مکی یا چای مکه، چای قرمز و چای ترش شناخته می شود.
اختصاص فضای سبز محیطهای آموزشی به کشت گیاهان دارویی را زمینهای برای تحقیق در جنبه های مختلف گیاهان دارویی می داند و نتیجه میگیرد در شهرهایی که جاذبه های گردشگری دارند، وجود باغهای گیاهشناسی و فضاهای سبز دارای گونه های بومی کشور و گیاهان دارویی تأثیر بسزایی در جذب گردشگران متخصص بدان شهرها دارد. - - 1
صمغ، تانن و سایر اسانس های موجود در بخش های مختلف انواع گیاهان را مسبب ایجاد مسمومیت و وارد گردیدن لطماتی به اقشار مختلف بخصوص کودکان که از روی کنجکاوی و یا بازیهای کودکانه در تماس با این پیکره های گیاهی بوده و حتی بخشی از برگ و غیره را در طی بازیهای کودکانه تناول می نمایند میداند و با توجه به ایمنی اقشار مختلف این موضوع را دارای اهمیت بسزائی میداند - . - 2
در تحقیق خود راههای طبقه بندی کیفیت وظایف خدمات زیست محیطی اثرات افت درجه حرارت انواع مختلف فضای سبز شهری در تابستان در هانگژو چین را بررسی میکند و بیان می دارد که منبع الهام بخشی و درک استادانه طبقه بندی گیاهان، قسمتی از نتایج زیست محیطی پایین آوردن درجه حرارت هوا بوسیله فضای سبز شهری در تابستان و ارزیابی خدمات را فراهم خواهد کرد که ارزش تابعی از فضای سبز شهری است. - - 8
انتخاب تاریخ کاشت مناسب به علت ضرورت استفاده حداکثر از منابع طبیعی طی فصل رشد حائز اهمیت است . در کاشت خیلی زود پائین بودن دمای خاک و صدمات ناشی از یخبندان موجب استقرار ضعیف گیاهان در بهار می گردد. تأخیر زیاد درکاشت نیز به علت کوتاه شدن دوره رشد گیاه و احتمال برخورد زمان گلدهی با درجه حرارت های بالا اثرات نامطلوبی بر رشد ونمو گیاهان می گذارد . - 7 -
درآزمایشی گزارش کردندکه افزایش طول دوره رشد در بسیاری از گیاهانی که گل های آنها به عنوان جز اصلی عملکرد محسوب می شوند باعث افزایش زمان گلدهی و در نهایت افزایش تولید می شود. از طرف دیگر کاشت پاییزه این گونه گیاهان نسبت به کاشت بهاره باعث می شود تا زمان اصلی گل دادن آنها با فصل گرمای شدید مواجه نشود، زیرا گرمای شدیدتابستان روی عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارویی تاثیر منفی دارد. - - 5
مواد و روشها:
به منظور بررسی تاثیر تاریخ کاشت بر عملکرد چای ترش آزمایشی در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمان که بین 56 درجه و 58 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 15 دقیقه عرض شمالی و ارتفاع 1754 متر از سطح دریا با بارندگی سالانه و در 15 کیلومتری شهر کرمان واقع شده به اجرا درآمد.
این آزمایش در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سه تاریخ 20 - فروردین، 10 اردیبهشت و 30 اردیبهشت - کشت و به مرحله اجرا درآمد. هر کرت آزمایشی شامل 8 خط با فاصله 50 سانتیمتر از یکدیگر خواهد بود. قبل از اجرای آزمایش از خاک مزرعه و از عمق 30-0 سانتیمتر نمونه برداری به عمل آمده و نیاز غذایی گیاه را محاسبه و از کودهای سوپرفسفات تریپل ، اوره جهت تامین نیاز تغذیه ای گیاه استفاده شد بطوریکه کود فسفات در زمان آماده سازی به میزان 150 کیلوگرم کود سوپر فسفات تریپل و 150 کیلوگرم اوره که در سه مرحله - زمان کاشت و در مراحل رشد رویشی به صورت سرک - بعد از آماده شدن زمین اضافه شد.
نتایج و بحث:
طبق نتایج جدول تجزیه واریانس - جدول - 1 مشخص گردید که اثر تاریخ کاشت بر صفات وزن تر بوته، وزن تر و خشک غوزه، عملکرد کل و وزن هزار دانه تاثیر معنی دار در سطح پنج درصد و عملکرد بذر تاثیر بسیار معنی داری در سطح یک درصد از خود نشان دادند اما بر عملکرد ماده خشک، وزن خشک بوته و وزن تر غوزه معنی دار نگردید.
- جدول . - 1 با توجه به نتایج مقایسه میانگین ها بیشترین وزن تر بوته 929/83 - گرم - از تاریخ کاشت 10 اردیبهشت - تاریخ کاشت دوم - و کمترین آن از تاریخ 20 فروردین - تاریخ کاشت اول - به میزان 579/75 - گرم - مشاهده گردید. نتایج نشان می دهد کاشت زودهنگام و دیرهنگام موجب کاهش وزن تر بوته گردید. بیشترین وزن تر غوزه 5/52 - گرم - از تاریخ کاشت 10 اردیبهشت - تاریخ کاشت دوم - و کمترین آن از تاریخ 30 اردیبهشت - تاریخ کاشت سوم - به میزان 4/34 - گرم - مشاهده گردید.
اما بین تاریخ های 10 اردیبهشت و 20 فروردین اختلاف معنیداری مشاهده نشد. نتایج نشان دهنده عدم اختلاف معنیدار بین تاریخ کاشتهای دوم و سوم بر وزن خشک غوزه و وزن هزار دانه بود چنانکه بیشترین میزان به ترتیب 2/23 - گرم - و 38/73 - گرم - از تاریخ کاشت 10 اردیبهشت و کمترین میزان به ترتیب 2/03 - گرم - و 30/14 - گرم - از تاریخ کاشت 20 فروردین بدست آمد.
بیشترین عملکرد کل از تاریخ کاشت دوم 10 - اردیبهشت - نشان دهنده بهترین زمان کاشت جهت داشتن بالاترین عملکرد است چنانکه مشاهده می گردد کاشت زودتر یا دیرتر از تاریخ فوق کاهش عملکرد را بدنبال خواهد داشت هر چند در این تحقیق تمرکز بر استفاده از این گیاه در فضای سبز شهری بوده اما چون یکی از اهداف فرعی این تحقیق پوشش هزینه ها بوسیله برداشت محصول از این گیاه پیش بینی شده لذا تاریخ 10 اردیبهشت می تواند بهترین زمان برای کاشت این محصول جهت فضای سبز شهری در شهر کرمان باشد که هم به اهداف اصلی کاشت که همان استفاده از جنبههای زینتی و استفاده کافی از این جنبه چای ترش توجه شده و هم به هدف فرعی که همانا دستیابی به بالاترین عملکرد که می تواند پوشش دهنده میزان زیادی از هزینه های فضای سبز باشد را در برگیرد. این نتایج با نتایج همخوانی دارد.
اختلاف معنی دار بین تاریخ کاشتهای سه گانه در خصوص عملکرد بذر نشان دهنده تاثیر متفاوت و بسیار زیاد زمان کاشت است بطوریکه بیشترین عملکرد بذر از تاریخ 10 اردیبهشت - تاریخ کاشت دوم - به میزان 1334/38 - کیلوگرم بر هکتار - و کمترین آن از تاریخ 20 فروردین - تاریخ کاشت اول - به میزان 529/11 - کیلوگرم بر هکتار - بدست آمد.
نتایج بدست آمده از تحقیقات در خصوص تاثیر انتخاب تاریخ کاشت مناسب جهت استفاده از حداکثر منابع در دسترس گیاه با نتایج بدست آمده این تحقیق در یک راستا قرار دارد. تاریخ مناسب کاشت یکی از تکنیکهای زراعی جهت بدست آوردن حداکثر محصول و حصول به حداکثر عملکرد از یک رقم را مستلزم فرار گیاه در مراحل حساس نمو از عوامل نامساعد و بهره گیری کامل گیاه از شرایط مطلوب محیطی می دانند - - 4 و حرارت و طول روز را دو عامل مهم در گذران مراحل مختلف نمو گیاه طی فصل رشد دانسته و انطباق مناسب آنها را با مراحل رشد رویشی و زایشی مطلوب گیاه دارای ارتباط مستقیم میداند - 6 - که این نظرات نتایج این تحقیق را کاملا تایید مینماید.
