بخشی از مقاله
چکیده
دردنیایپرشتابفناوریهاینوین،ابزارهایارتباطینظیرموبایل،رایانهو...بهعنوانیکفرصتیاتهدید،دستاندرکارانتربیتنسلجوباچالشیبزرگروبهروکردهاست.فناوریرسانهایبهعنوانیکیازپیامدهایمدرنیسم،باحضوردرخانوادهها،کارکردهایخانواده راتغییردادهاست.استفاده گستردهازاینفناوریوامکاندسترسیآسان به منابع اطلاعاتی و متنوع باعث به وجود آمدن شکاف تربیتی بین آموزه های خانواده و فرزندان شده است. از جمله این پیامدهاواثرات منفی عبارتند از: نقض حریم خصوصی بینافرادخانواده-انزوا ودورماندن ازمحیطهای واقعی اجتماع گسترش ارتباطات نامتعارف بین نوجوانانوجوانان- تعارضارزشها- تغییرسبکزندگیوذایقهجوانان- شکل گیری خردهفرهنگهای مختلف-تضعیف اعتقاداتوگسترش شبهاتفکری-گریزازواقعیت و .... در حال حاضرازبه کارگیریفناوری های مدرن تا حدود زیادی گریزی نیست. این مطالعه به دنبال بررسی نقش فناوریهای نوین و استفاده از آن در ابعادتربیتی- اجتماعی اعضایخانواده بخصوص فرزندان و تربیت نسل آینده دارد.
مقدمه:
ویژگی نخ ستدر بعد فکریو فلسفی،ویژگیدوم دربعد اقتصادی و توسعه ای وویژگی سومدر بعدفناوری می باشد. ویژگی سوم،در بعد فناورانه به ویژه در رشد بی سابقه ارتباطات درشکل رایانه ای آشکار شده است. این ویژگی برای تربیت، چالش برانگیز است. هرچند ارتباطات فینفسهمنفی نیست؛ اما مرزهارا درمی نوردد و افراد را در دنیایی بی مرز قرار میدهد؛ و این مسئله برای عموم نظامهای تربیتی و ازجمله تربیت ا سلامی خانواده، چالش برانگیز ا ست. گ سترش فناوری های نوین همانند سایر تحولات، پیامدهای مثبتو منفیگوناگونی را برای کاربران خود ایجاد کرده اند.مثبت ترین پیامد آنرا می توان تسهیل و تسریع ارتباطات و تبادل اطلاعات ومنفی ترین پیامد آنرا می توان به خطر انداختن حریم خصوصی افراد ، منزوی شدن فرزندان وتضادهای تربیتی معرفی نمود. برخوردکلی تربیت اسلامی با این چالش به این صورت است که مهار درونی را درافراد ایجاد میکند.هنگامیکه در تلاطم ارتباطات نمی توان محیط بیرونی را مهار نمود و مرزبندیهایی را شکل داد باید مهار درونی را در جریان تربیت افزایش داد؛ و با استفاده از فناوریهای نوین به تبلیغ و توسعه تربیت فرزندان بخصوص نوجوانان پرداخت . - خانگلی،ردایی. - 1389
مفهوم فن آوری اطلاعات
فناوری یعنیکاربرد دانش،ابزارهاومهارتها برایحلمشکلات علمی و گسترش تواناییها یا کاربرد دانش و ابداع وسایل و سیستم هایی برای ارضای نیازهای انسان،و زمینهای عقلانیکه در جهتاطمینان از مهار کردن طبیعت فیزیکی به وسیله انسان از طریق کاربرد قوانینعلمیِ شناخته شده، طراحی شده ا ست - سیمون، - 1983 در واقع فناوری، قدرت آموزش و یادگیری ندارد؛ بلکه سیستمینظاممندبرای انتقالدانشویادگیری استکهدرعصر فعلی کاربرد بسیار دارد. یا به عبارتدیگر فنآوریاطلاعات و ارتباطات - ICT - وسیلهایبرای ذخیرهسازی،پردازشوارائهاطلاعات استکه به صورتالکترونیکیو مبتنی برتعدادیرسانه می باشد. - پاسبان، - 1388
فناوری و خانواده
با ورودفناوریهایمدرن،خانواده ها تحتتأثیر ارزشهایآن قرار میگیرند؛ فضایامنوصمیمی خانواده با نادیده گرفتن ارزشها و بایدهاو نبایدهایدینیواخلاقی،از بین میرود وکانونآرام گذشته، به فضای پر اضطراب ونامناسب برای رشد و تربیتاخلاقی و دینیفرزندانتبدیلمیشود.روابطموجودمیانوالدینو فرزندان بهسردی میگرایدودونسلبهدلیل داشتن تفاوتهای اجتماعیو تجربه های زیستی تربیتی مختلف، زندگی را از دیدگاه خود نگریسته و مطابق با بینش خود آن را تفسیر میکنند. نسل دیروز - والدین - احساسدانایی و با تجربگی میکند و نسل امروز - فرزندان - که خواهان تطابق با پیشرفتهای روز است، در برابر آنها واکنشن شان میدهد و چون از پسمنطق و ن صیحتهای آنها بر نمیآید به لجبازی روی میآورد - رحیمی، - 1390 فناوری های رسانه ای، خانواده را به فضایی برای فعالیتهای شخصی و فردی تبدیل میکنند که فردگرایی و لذت طلبی برآن چیره می شود.فردگرایی، روابط درون خانواده را تحت تأثیر قرار میدهد و با تقویت گرای شهای فردی، حقوق فردی بر حقوق خانواده تقدم می یابد. یکی از ویژگیهای خانواده، به عنوان نهادیاجتماعی،مقدّم بودن فرهنگ جمعگرایی بر خواسته های فردی است. فناوری مدرن، رابطه افراد با یکدیگر و ارتباط کلامی و عاطفی اع ضای خانواده را محدود می سازد.درنتیجه،فردگراییافراطی را گسترش میدهد، زندگی جمعی در نهاد خانواده را تضعیف،و انسجام و همبستگی خانواده و درنتیجه هویت اعضای خانواده را نابودمیکند. - خانگلی،ردایی. - 1389
پیش از ورود فناوریهایمدرن،اوقات فراغتدرخانواده،بیشتربهصورتکمک به دیگران، درد دل و گفت وگو کردن،سیر و سیاحت در طبیعت و دیدار اقواموآشنایانو دریککلام،درکنار یکدیگر میگذشت.امروزه رسانه ها، اوقات فراغت خانواده ها را به گونه ای پر کرده اند که فرصت حضور آنها در جمع صمیمی خانواده از بین رفته است. در چنین وضعیتی، خانواده دیگر کانون پرورش احساسات و عواطف معنوی و انسانی و آموزه هایاخلاقی و تربیتی نیست و انحصار خود را در برآوردن نیازهای عاطفی و تربیتی از دست میدهد.در نتیجه، تعهدومسئولیت پذیری اعضا در مقابل خانواده سست میشود و آنها را برای برآوردن نیازهای خود،به فضای بیرون از خانواده هدایت میکند.در چنین شرایطی افراد خانواده بیشتر کار میکنند و کمترهمدیگر را میبینند.آنها بیشتر وقت خود را بیرون از خانه میگذرانند؛ بقیه ساعات را نیز با خستگی از کار و فعالیت بیرون، به سر میبرند که مانع ارتباط صمیمی وگرم آنان میشود. این امر، همچنین فرصت والدین را برای تربیت فرزندان، محدود میسازد.در نتیجه، خانه به خوابگاهواستراحتگاه شبانه تبدیل میشود و کارکردهای دیگر آن فراموش میگردد.از سویی فناوری مدرن،خانواده های امروزی را گرفتار نوعی کاستی و سردی در روابط و مناسبات کرده است، که به مواردی از آنها اشاره میشود:
ایجاد فاصله بین فرزندان و والدین :
بخشمهمیاززندگیکودکانونوجوانان،بازیوفعالیتهایتفریحیاستکهدرشکلگیریشخصیتوروحیاتآناندربزرگسالی،نقشمهم ی ایفامیکند. ذهنکودک،پذیرایهرگونهتجربهوآموزشاستوخانواده ها میتوانند از طریق بازی،سرگرمی و تفریح،آنان را برای زندگی آماده سازند.یکیاز شیوه های تربیت فرزندان، بازیکردن وهمبازی شدن با آنها ست.والدین میتوانند از این راه وارد دنیای کودک شوند و با او ارتباطی نزدیک وصمیمانه برقرارکنند.اما امروزه،دنیایکودکانونوجوانانرا تلویزیونودیگر ر سانه ها و ابزارهای مدرن، احاطه کرده است. فناوریهایمدرنبابرقراری رابطه با کودکان ونوجوانان، فرصت با خانواده بودن را از آنها گرفته و سبب سردی روابط آنها و والدینشان شده اند. - خانگلی،ردایی. - 1389
عدم رشد مناسب مهارتهای اجتماعی فرزندان :
ب سیاری از مهارتهای اجتماعی افراد در خانواده شکل میگیرد و افراد در این محیط برای زندگی در میان جمع و گروه،آماده می شوند.اجتماعی شدن،یعنی آشنایی با قوانین و درونی کردن نق شها و ارزشهای فرهنگی،در خانواده صورت میگیرد.همکاری گروهی،مشارکت درتصمیمگیری ها،همدلی و همدردی با دیگران، رقابت، تقسیم کار و مسئولیت پذیری،تعهد،احترام به حقوق دیگران و رعایت عرف و هنجارهای اجتماعی،اموری ا ست که باید در خانواده تمرین و آموخته شود تا فرد به بلوغ اجتماعی برسد. فناوری هاینوین نظیرسرگرمیها و ارتباطات مجازی در خانواده، از روابط عاطفی اعضای خانواده با یکدیگر میکاهد و افراد خانواده بخصوص فرزندان را به تدریج گوشه گیر کرده و از اجتماع دور میسازد. به همین دلیل، پس ازورود به جامعه، بهدلیل ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران، دچار ناامیدی میشوند و با قطع ارتباط با جامعه و دیگران، آسیب میبینند. افراد در دنیای مجازی، وارد تعاملاتی میشوند که به کلی با ارتباطات دنیای واقعی تفاوت دارد و از چارچوبهای مرسوم اجتماعی و عرفی خارج است. ازاینرو، مهارتهای لازم را برای ارتباط با دنیای بیرون، به افراد نمی آموزد. - خانگلی،ردایی. - 1389
گسستگی در تربیت فرزندان :
در گذشته،تربیتفرزنداندرخانوادهمتمرکز بودوخانوادهها فرزندانرا بر اساسارزشهاو باورهایموردقبولخود تربیت میکردند،اما امروزه با وجودر سانه ها،خانواده ها نقش خودرا درتربیت فرزندان،تا اندازه زیادی از د ست داده اند.در نتیجه، خانواده ها دیگر نمیتوانندبر ا ساس نظام فکریاعتقادی خود،فرزندان شان راتربیت کنند.به بیان دیگر،ر سانه هاجایگزین والدین می شوند و ابتکار عمل را در پرورش همه جانبه فرزندان به دست میگیرند؛در اینوضعیت، کودکان طبق ارزشها و باورهای حاکم بر اقتصاد،خانواده رشد نمیکنند و از همان کودکی، بین آنها و والدینشان اختلاف و فاصله به وجود میآید. - خانگلی،ردایی. - 1389
کاهش کنترل و نظارت بر رفتارهای فرزندان :
فناوریهای ر سانه ای، نظارتو کنترلخانواده ها بر فرزندان را کاهش،و آزادی فرزندان را افزایش داده ا ست.با این وجودروابط و رف تار های افراد خانواده، دور از چشم دیگران خوا هد بود. فرز ندان بدون اطلاعوا لدین و بدون هیچ م حدودیتی، باافراد مختلفیارتباط برقرار میکنند.در نتیجه،والدین به عنوان سرپر ست و بزرگتر که باید مراقب فرزندان شان با شند، دیگر از عهده اینکار برنمی آیند.در گذ شته،والدیندر قبال رفتارهاو روابط فرزنداناح ساسم سئولیتمیکردند،بر رفتار آنان بهآ سانی نظارت داشتند و آنها را راهنمایی یا ازمسائلی منع میکردند. امروزه با وجود ابزارهای نوین رسانه ای، فرزندان به ندرت کنترل میشوند. برای مثال، وقتی کودکان و نوجوانان، به ویژه در جامعه ما از تلفن همراه استفاده میکنند و یا در اتاق خود کامپیوتر و تلویزیون در اختیار دارند، چگونه ممکن است پیامها و گفت وگوهای آنان یا استفاده آنها از رسانه را کنترل کرد؟ - خانگلی،ردایی. - 1389
