بخشی از مقاله
چکیده
بمنظور بررسی تاثیر مایع شکمبهای، دما و مدت نگهداری در کود بر قوه نامیه بذر علفهای هرز آزمایشی به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام شد. دما بعنوان عامل اصلی در 3 سطح - 30، 50 و 70 درجه سانتیگراد - ، مدت نگهداری در 4 سطح - 1، 3، 5 و 7 روز - و گونههای علف هرز - جوموشی، شبدرشیرین، گاوپنبه و یولافوحشی - عوامل فرعی بودند. بذور بمدت 16 ساعت در مایع شکمبهای گاو قرارگرفته و سپس به کود منتقل شد.
نتایج نشان داد که قدرت جوانهزنی بذور تحت تاثیر مایع شکمبهای کاهش پیداکرد و پس از قرارگیری در کود در دمای50 درجه سانتیگراد جوموشی و یولافوحشی از بین رفتند و در 70 درجه بذر هیچ کدام از گونهها زنده نماند. بین گونهها از نظر تحمل دما و مدت نگهداری اختلاف معنی داری مشاهده شد.
.1 مقدمه
مشکل علفهای هرز امرزوه به عنوان جزء لاینفک نظامهای زراعی مطرح است و بهرغم صرف وقت و هزینههای گزاف، هم چنان باعث خسارت به محصولات زراعی میگردد. یکی از اهداف مهم کنترل علفهای هرز، نابود کردن بذور جوانه نزده علفهای هرز می باشد
اصولی ترین روشهای کنترل علفهای هرز، روشهایی هستند که مانع ورود و انتشار آنها می شوند و پیشگیری آسانترین روش کنترل علفهای هرز محسوب میشود - کاتوویچ و بیکر . - 2005 کودهای آلی بعنوان یکی از منابع مهم در پراکنش علفهای هرز مطرح هستند. این بذرها در کود یا کمپوست زنده باقی مانده و به راحتی باعث انتشار علفهای هرز در هر منطقه ای که از آن کود یا کمپوست استفاده شود، میشوند
برخی نگران هستند که اضافه کردن کود به مزرعه باعث افزایش هجوم علفهای هرز یا معرفی گونههای جدید شود، که در نتیجه نیاز به تغییر یا تشدید برنامههای مدیریتی موجود است
لذا استفاده صحیح از کود دامی، به ویژه انتخاب روش مناسب برای پوسیدن آنها در کنترل علفهای هرز، اهمیت خود را به خوبی نشان میدهد. هدف از اجرای این آزمایش بررسی تاثیر مایع شکمبهای بر روی قوه نامیه بذر علفهای هرز و مطالعه اثر دماهای مختلف و مدت نگهداری بذر در کود بر قدرت جوانهزنی و حیات بذر علفهای هرز میباشد.
.2 تئوری و پیشینه تحقیق
بسیاری از محققان اثر دستگاه گوارش حیوانات را روی قوه نامیه بذر علفهای هرز مطالعه کرده اند. بعضی از بذرها از بین میروند و بقیه آنها بدون کاهش یا با کاهش کمی در قوه نامیه از دستگاه گوارش دام عبور می کنند - اتکیسون و همکاران . - 1934 بقای بذور بعد از عبور از دستگاه گوارش دام، بستگی به سختی پوستههای بذر دارد که در گونههای پهن برگ بیشتر از گونههای علفی میباشد
هارمون و کیم - 1934 - دریافتند بذور سخت علفهای هرز پهن برگی مثل گاوپنبه، سلمهتره و پیچک نسبت به سایر پهن برگها کمتر در هضم شکمبهای از بین میروند. درجه حرارت بالا، گاز آمونیاک و اسید اوریک تولید شده در پشته کود منجر به پوسیدگی بذر علفهای هرز در طول زمان میشود. بذر برخی از علفهای هرز بعد از 7 روز در دمای 130 درجه فارنهایت - 55 درجه سانتیگراد - از بین میرود
در مطالعهای کوک و همکاران - 2007 - به این نتیجه رسیدند که کمپوست مرطوب با درجه حرارت بالاتر از 60 درجه سانتیگراد به مدت دو هفته بذر بیشتر علفهای هرز را ازبین میبرد. برخی از بذرهای سخت مثل بذر گاوپنبه و پیچک صحرایی نیاز به درجه حرارتی در محدوده 70 تا 80 درجه سانتیگراد و زمان طولانیتری برای کمپوست دارند.
اگلی - - 1990 گزارش داد که درجه حرارت لازم برای کشتن بذر متناسب با رطوبت بذر فرق میکند. بذرهای مرطوب نسبت به بذرهای خشک در درجه حرارت پایینتر توده کمپوست کشته می شوند. افزایش دمای کود و متعاقب آن افزایش دمای بذور علفهای هرز موجود در آن موجب خسارت مستقیم به ساختمان و متابولیسم سلولها و در نهایت افزایش مرگ بذر علفهای هرز میشود
بررسیها نشان داده است که دمای بالا در روند تهیه کمپوست در از بینبردن و یا کاهش زیستایی بذور اهمیت زیادی دارد. پروسه تهیه کمپوست علاوه بر از بین بردن پاتوژنها و بذور علفهای هرز موجب حمل آسان و استفاده بهینه کود به علت کاهش وزن و حجم میشود
.3 مواد و روشها
این آزمایش در قالب اسپلیت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در خرداد ماه سال 1392 در محل آزمایشگاه بذر دانشکده کشاورزی گلبهار انجام شد. فاکتورهای آزمایش عبارت بود از عامل اصلی دما در 3 سطح - 30، 50 و 70 درجه سانتیگراد - ، و عوامل فرعی مدت نگهداری بذر در کود در4 سطح - 1، 3، 5 و 7 روز - و 4 گونه علف هرز - جوموشی، شبدرشیرین، گاوپنبه و یولافوحشی - . بذر علفهای هرز در داخل کیسههای پارچه ای از جنس ململ نازک ریخته شده و پس از 16 ساعت قرارگیری در مایع شکمبهای - PH=7 - در دمای 40 درجه سانتیگراد - دمای شکمبه - - هال و همکاران - 2001، به داخل کود منتقل شد.
با توجه به تعداد تیمارها و تکرارها برای هر کدام از چهار نوع علف هرز تعداد 36 نمونه، هر کدام حاوی 25 عدد بذر و در مجموع تعداد 144 نمونه بذر علف هرز تهیه شد. کود حیوانی در داخل ظروف پلاستیکی دربدار ریخته شده و بذرها درون کود در عمق 5 سانتیمتری قرار داده شد و برای جلوگیری از خروج رطوبت، ظرف درون نایلون قرار گرفت، سپس درون سه انکوباتور با دمای 30، 50 و 70 درجه سانتیگراد گذاشته شد
پس از پایان نمونه برداری بذرها از داخل پارچه خارج شده و پس از شستشو به مدت 3 دقیقه درون محلول هیپوکلریت سدیم قرار گرفت تا ضدعفونی شود. سپس بذرها در روی کاغذ صافی درون پتری دیش به مدت 10 روز در دمای 27 درجه سانتیگراد جهت جوانهزنی نگهداری شد. طی این مدت در صورت خشک شدن، به پتریها آب مقطر اضافه شد. بعد از گذشت 24 ساعت، بذرها به صورت روزانه مورد بررسی قرار گرفت و بذرهای جوانه زده شمارش شده و از پتری خارج شد. پس از پایان تست جوانهزنی برای تفکیک بذرهای مرده از بذرهای در حال خواب از محلول 2و3و-5 تری فنیل تترازولیوم کلراید - TZ - %1 استفاده شد - کاپلند و مکدونالد . - 1387 از دادهها برای محاسبه درصد جوانهزنی - %G - استفاده شد.
فرمول - - 1
که x تعداد بذر جوانه زده تا پایان آزمایش میباشد. دادهها با استفاده از نرمافزار Excel مرتب گردید. تجزیههای آماری با استفاده از نرم افزار Mstatc انجام شد و مقایسه میانگینها توسط آزمون دانکن صورت گرفت. سطح معنی داری در تمام مراحل - p<0.05 - در نظرگرفته شد. نمودارها و رگرسیون نیز با بسته نرمافزاری Excel رسم گردید.
.4 نتایج و بحث
جدول - - - 1 خلاصه نتایج تجزیه واریانس برای صفات درصد جوانهزنی - %G - و تعداد بذر جوانه زده - - NSG روی 4 گونه علف هرز - جوموشی، شبدر شیرین، گاوپنبه و یولاف وحشی - در سه دما - 30، 50 و - 70درجه سانتیگراد و در چهار زمان 1، 3، 5 و7 روز. - اعداد میانگین مربعات هستند -
1-4 تاثیر دما بر درصد جوانهزنی
تاثیر دما بر درصد جوانهزنی معنی دار - 3 0.01 - بود - جدول. - 1 درصد جوانهزنی بذرهای تحت آزمایش با افزایش دما به تدریج کاهش یافت. در 30 درجه سانتیگراد تنها %28 بذور قوه نامیه خود را حفظ کردند. در 50 درجه سانتیگراد این مقدار به %7 تقلیل یافت و در دمای 70 درجه سانتیگراد به صفر رسید. - شکل - 1 در این آزمایش در دمای 70 درجه سانتیگراد، در اثر حرارت و رطوبت بالا، ساختمان بذرها از هم پاشیده بود و فقط گاوپنبه شکل طبیعی خود را حفظ کرده بود.
در این رابطههارویتز - - 1983 و رابین - - 1984 بیان کردند که افزایش دمای بذر، موجب خسارت مستقیم به ساختمان و متابولیسم سلولها و در نهایت افزایش مرگ و میر بذر علفهای هرز میشود. رینر - - 2009 عنوان کرد درجه حرارت بالا، گاز آمونیاک و اسیداوریک تولید شده در کود، منجر به پوسیدگی بذر علفهای هرز در طول زمان میشود.
شکل - - 1 اثر دماهای مختلف بر درصد جوانهزنی بذر
