بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام پژوهش حاضر تاثیر آموزش ایفای نقش بر پرخاشگری پسران نوجوان مراکز شبانه روزی بود . روش پژوهش، آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل، و جامعه ی آماری پژوهش، شامل کلیه پسران نوجوان ساکن در مراکز شبانه روزی شهرستان سنندج بود که از میان آنها نمونه ایی به حجم 30 نفر به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب، و پس از تکمیل پرسشنامه پرخا شگری به صورت تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند . برای گروه آزمایش 6جلسه گروهی آموزش ایفای نقش اجرا و بعد از مداخله برای هر دو گروه پس آزمون به عمل آمد . برای تحلیل داده ها از روش آماری کوواریانس استفاده شد . نتایج نشان داد که متغیر وابسته در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل، ارتقاء معناداری داشته است . بنابراین از یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که آموزش ایفای نقش در کاهش پرخاشگری پسران نوجوان موثر بوده است.
مقدمه
دوران نوجوانی به خاطر نقش و اهمیتی که در زندگی انسان دارد، در هر زمان مورد توجه دانشمندان، روان شناسان و نویسندگان آن عصر بوده است . روان شناسان مختلف، این دوران را احساس گرایی، عاطفه پرستی، دوره بحران های سازنده، و دوره فشار و طوفان نیامده اند - کاملی، قنبری و آقامحمدیان، . - 1390 این اشارات و توجهات زیاد، نشان دهنده اهمیتی است که این دوره از زندگی می تواند داشته باشد. ویژگی های این دوره زندگی باعث می شود که در نوجوانان التهاب ها، اضطراب ها و دگرگونی هایی به وجود آید که منجر به بروز جلوه های غیرمعمول و به ظاهر غیرعادی در آنان می گردد - احمدی، . - 1380 با توجه به اینکه ایران کشوری جوان است، همچنین در مجتمع های شبانه روزی، کودکان و نوجوانانی وجود دارند که دور از کانون گرم خانواده زندگی می کنند، فرزندان این مجتمع ها نوعاً طعم زندگی را از دوران طفولیت لمس نکرده و همواره در تنش، کشمکش و بی مهری و در محیط هایی سرشار از ترس و وحشت و بعضاً ناخواسته متولد شده و ادامه زندگی دهند . امروزه مشکل نوجوانان بی سرپرست به واسطه وجود طیف وسیعی از اختلال های رفتاری، عاطفی، احساس طردشدگی، خودکارآمدی مشکلی جدی و قابل تامل است - رضایی . - 1378 از بین مشکلات دیگری که در این فرزندان نسبت به نورم جامعه بیشتر دیده می شود، می توان به مواردی از قبیل ناخن جویدن، پرخاشگری، دروغ گویی، بی قراری، انزوا، احساس بی ارزشی، عزت نفس پایین، احساس حقارت ، دشواری در برقراری ارتباط و کاهش قدرت تصمیم گیری اشاره کرد - صدیق، . - 1384
پرخاشگری یکی از مشکلات مهم دوره نوجوانی است که می تواند به صورت ناسزاگویی، تهدید کلامی و داد و فریاد، رقابت بین فردی و طرد و منزوی کردن دیگران نشان داده شود . پژوهش ها نشان داده اند که پرخاشگری، از شاخص های مهم پاره ای از اختلالات روانی مانند اختلال سلو ک - - CD و اختلال فزون کنشی - ADHD - و اختلال شخصیت ضداجتماعی به شمار می آید - ماترازو، کاتارت و پریتکارد 1، 2000؛ فوساتی و همکاران 2، . - 2004 پژوهش های دیگر نشان داده اند که رفتارهای پرخاشگرانه با بیماری های جسمانی مانند بیماری قلب و عروق و سردرد تنشی نیز در ارتباط است - سوکودولسکی3، . - 2004 آنچه که باعث توجه پژوهشگران به پرخاشگری در دوران نوجوانی شده است، پیامدهای این گونه رفتارها برای نوجوانان از جمله ایجاد تصویر ذهنی منفی در میان همسالان و آموزگاران، طرد از سوی همسالان، افت تحصیلی، مصرف مواد، مشکلات ارتباطی با خانواده و بزهکاری می باشد. به طورکلی پرخاشگری در سال های اولیه زندگی باعث به وجود آمدن مشکلات جبران ناپذیری از جمله خودپنداره ضعیف و افسردگی - ماستورا و هاشیموتو و تویچی 4، - 2009، تکانشگری و بیش فعالی - استورا و گلدوسکی5، - 2009، عملکرد تحصیلی ضعیف - برادلی و همکاران 6، - 2001 و بسیاری از مشکلات دیگر می شود . مطالعات بیانگر تداوم اشکال مختلف پرخاشگری در طول زمان و اثرگذاری آن بر جنبه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی فرد درآینده می باشند - لی و همکاران7، . - 2007 علاوه براین، پرخاشگری بر قربانیان این گونه رفتارها نیز تاثیرهای منفی نظیر افسردگی، اضطراب، احساس تنهایی و عزت نفس پایین دارد - وان8، . - 2005 در پژوهش های مختلف اثربخشی آموزش مهارت مدیریت خشم - علی پور، علی اکبری دهکردی و شریفی ساکی، 1393، یو، لی و یون9، - 2009، نقاشی درمانی - قوجه بیگلو و همکاران،1393، یارمحمدیان و اخلاقی، 1393؛ راستلی10، - 2008، مداخلات نوروفیدبک - بهبودی و همکاران، - 1394، بخشش درمانی - قمری گیوی ، صادقی و پیله رود ، - 1392، های اجتماعی - موللی، براتی و طاهری، - 1393، گشتالت درمانی - ریلی و جاکوبس 1، - 2008 منجر به بهبود پرخاشگری شده است . همچنین نتایج پژوهش اقدسی و قربانزاده - - 1393 نشان داد که نمره کل پرخاشگری در نوجوانان بی سرپرست بالاست .یکی از راههای مقاله با پرخاشگری بهره مندی از آموزش ایفای نقش می باشد .
آموزش ایفای نقش می تواند شیوه ای مناسب برای کاهش پرخاشگری باشد . ایفای نقش به معنای نمایش یا انجام یک نقش خاص یا بازی کردن در یک نقش است . استفاده از این شیوه نسبت به سایر روش های رفتاری دارای چندین مزایا است: در نمایش رفتار اشتباه به فرد ضرر و زیانی نمی رسد در حالی که در جامعه واقعی چنین نیست، در مورد موثر بودن رفتارهایی که تجربه می شوند از اعضای گروه پسخوراند دریافت می کند و امکان تکرار رفتارها تا جایی که رضایت خاطر را فراهم آورد، وجود دارد - بلاتنر2، . - 2005 ایفای نقش یکی از شیوه های درما ن گروهی است - مورنو3، . - 1974 با استفاده از اصول ایفای نقش، رفتار درمانگران به طرح شیوه تمرین رفتار می پردازند . نتایج پژوهش توانگر، یزدخواستی - - 1392 نشان داد که آموزش ایفای نقش باعث افزایش ابراز وجوددر دختران می شود.نتایج پژوهش ملازمانی و فتحی آشتیانی - - 1387 نیز نشان داد که آموزش ایفای نقش سبب بهبود تصور از خود در نوجوانان می شود و دورویان - - 1390 نشان داد که آموزش ایفای نقش بر بهبود سازگاری اجتماعی و پیشرفت تحصیلی تاثیردارد. با عنایت به مطالب ذکر شده و شواهد موجود که نشان دهنده افزایش رفتارهای پرخاشگرانه و گوشه گیری در میان نوجوانان بی سرپرست به خصوص پسران می باشد، این پژوهش با هدف اثربخشی آموزش ایفای نقش بر پرخاشگری نوجوانان پسر بی سرپرست انجام شد.
روش
طرح پژوهش حاضر، آزمایشی از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه پسران نوجوان ساکن در مراکز شبانه روزی شهرستان سنندج بود . نمونه آماری شامل 30 نفر از پسران در بازه ی سنی 18-14 سال بود که با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب و به صورت تصادفی به نسبت مساوی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارده شدند =15 - گروه آزمایش، =15گروه کنترل - . هر دو گروه آزمایش و کنترل در مرحله پیش آزمون به پرسشنامه پژوهش پاسخ دادند. سپس برنامه آموزشی ایفای نقش به گروه آزمایش آموزش داده و در مرحله پس آزمون پرسشنامه پرخاشگریمجدداً در دو گروه اجرا شد و در نهایت داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS20 و آزمون آماری کورایانس مورد تحلیل قرار گرفتند. برای جمع آوری اطلاعات از ابزار زیر استفاده گردید.
