بخشی از مقاله
چکیده
دوره پس از زایمان از مراحل حیاتی زندگی زنان است که میتواند بر کیفیت زندگی آنها اثر بگذارد. در این دوران آموزش از عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی میباشد. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر آموزش رفتارهای بهداشتی بر کیفیت زندگی زنان در دوره پس از زایمان انجام شد.
این مطالعه کارآزمایی بالینی بر روی 86 زن که به صورت تصادفی به دو گروه آزمون و کنترل تقسیم شدند، انجام شد. آموزش به صورت تلفنی در 12 هفته اول پس از زایمان به گروه آزمون ارایه شد. مقایسه کیفیت زندگی زنان قبل و بعد از مداخله در دو گروه آزمون و کنترل با استفاده از پرسشنامه اختصاصی کیفیت زندگی صورت گرفت. دادهها با آزمون آماری تی مستقل تجزیه و تحلیل شدند.
بر اساس یافتهها، دو گروه از نظر کیفیت زندگی در ابتدای مطالعه با یکدیگر همگن بودند؟ بعد از مداخله در نمره کلی کیفیت زندگی بین دو گروه آزمون و کنترل تفاوت آماری معناداری نشان داده شد؟ درنهایت، انجام آموزش در بهبود سلامت و کیفیت زندگی زنان موثر بود، لذا باید توجه مراقبین بهداشتی به این امر مهم معطوفشود.
-1 مقدمه
در عصر حاضر یکی از شاخصهای بهداشتی که توجهات بسیاری را به خود جلب نموده است، شاخص کیفیت زندگی است - توکل، . - 1390 سازمان جهانی بهداشت، کیفیت زندگی را "احساس فرد از وضعیت کنونی خود بر پایه آرمانها، انتظارات، استانداردها و علایق فرد در قالب نظام ارزشی و فرهنگی که در آن زندگی میکند" تعریف کرده است
اندازهگیری کیفیت زندگی و در نظرگرفتن شرایط زندگی، عوامل محیطی و اجتماعی، دیدگاهها، علایق، اهداف افراد و ارزشهای جامعه در برنامهریزی ارتقا سلامت، اهمیت بسزایی دارد - آقامولایی، . - 1384 کیفیت زندگی، ابعاد متفاوت سلامت و آسایش جسمی، روانی و اجتماعی افراد را در بر میگیرد. سنجش کیفیت زندگی، در برنامهریزی برای مراقبتهای مادران و نوزادان و درک و فهم ضرورت وجود این مراقبتها، برای انجمنهای مراقبت از سلامت اهمیت دارد
در طول زندگی زنان، مراحل حیاتی ویژهای وجود دارد که تأثیر زیادی بر کیفیت زندگی آنها میگذارد، از جمله این مراحل میتوان به دوران بارداری و پس از زایمان اشاره کرد - اکبرزاده،. - 1385 دوره پس از زایمان یک مقطع بحرانی برای مادران از نظر فیزیکی، روحی و اجتماعی، همچنین بروز مشکلات و عوارض مربوط به این دوران میباشد. در دوره پس از زایمان، زنان تغییرات زیادی را تجربه میکنند که میتواند سلامت و کیفیت زندگی آنان را تحت تأثیر قرار دهد به طوری که 86درصد از زنان مشکلات جسمی و 10-20 درصد افسردگی را طی دو ماه بعد از زایمان تجربه میکنند.
این مشکلات اثر مهمی بر تجربه مادر شدن، سلامتی و کیفیت زندگی بعد از زایمان دارند. مشکلاتی از جمله کمر درد، سردرد، هموروئید در دوره پس از زایمان، میتواند به طور جدی با زندگی روزمره زن تداخل نماید. همچنین خستگی زیاد، اضطراب و افسردگی ممکن است باعث شود تا زن از اینکه نمیتواند مادری سالم و شاداب بوده و از عهده وظایف مادری برآید، احساس تقصیر و گناه نماید - توکل، . - 1390لذا مادران در این دوره حساس و بحرانی به توجه بیشتری نیاز دارند. از آنجائیکه بهبود کیفیت زندگی مادران در دوره بعد از زایمان ضامن سلامتی و بهبود کیفیت زندگی کودک، افراد خانواده وجامعه است، اهمیت توجه به کیفیت زندگی مادران آشکار می شود. لذا هدف مراقبت درمانی، مطلوب نمودن کیفیت زندگی فرد میباشد
با توجه به این که سلامت مادر و فرزند از مهمترین مسائل بهداشت عمومی محسوب میشود، آگاهی زنان از مشکلات این دوره و نیز مراقبتهای صحیح پس از زایمان آنها را قادر به پیشگیری از پیامدهای آن میکند و باعث میشود تا در صورت ایجاد مشکل، رفتار مناسبی بروز دهند - اصغرنیا، . - 1384 آموزش و برنامههای حمایت پس از زایمان میتوانند در بهبود دانش، نگرش و مهارتهایی در ارتباط با سلامت روانی، سلامت فیزیکی و کیفیت زندگی مادران موثر باشند
آموزش و صرف زمان کافی جهت مشاوره از طریق برقراری مناسب با مددجو پیامدهای بسیاری به همراه خواهد داشت، این پیامدها نه تنها بر جنبه روانی، بلکه بر جنبههای جسمی کیفیت زندگی نظیر بهبود شاخص سلامت و میزان بهبودی تاثیر خواهد داشت. آموزش فرآیندی است که آگاهی، انگیزه و کمکهای لازم برای در پیش گرفتن و حفظ شیوهی زندگی سالم برای مردم را فراهم میآورد. آموزش بهداشت ابزار لازم برای سلامتی جامعه است. منظور از آموزش بهداشت ایجاد تغییر و دگرگونی در رفتار و بینش و عملکرد افراد و گروهها در جهت رسیدن به شیوهی زندگی سالمتر و سطح سلامت بالاتر است
لذا با توجه به ضرورت انجام مراقبتها و اقداماتی برای ارتقاء سلامت مادران و افزایش کیفیت زندگی آنها در دوره پس از زایمان Pillitteri - ، - 2007ضرورت تحقیق در این زمینه احساس میشود. هدف این مطالعه بررسی تأثیر آموزش رفتارهای بهداشتی بر کیفیت زندگی زنان در دوره پس از زایمان بود. در مطالعهای توسط توکل و همکاران - 1390 - ارائه مراقبتهای پس از زایمان در منزل به مدت 2 ماه، تأثیر چشمگیری بر کیفیت زندگی مادران کم خطر نداشته است، بنابراین انجام مطالعات بیشتر در این زمینه با محتوای مراقبتی متفاوت توصیه شده است؟ لذا مداخله آموزشی که از قبل از ترخیص مادر از بیمارستان شروع و به مدت 3 ماه در دوره پس از زایمان ادامه مییابد طراحی گردید.
-2 روش بررسی
این مطالعه یک کارآزمایی بالینی است. نمونهها 86 نفر از زنان با زایمان اول یا دوم بودند که به روش طبیعی زایمان کرده و در بخش پس از زایمان بیمارستان بهارلو تهران در سال 1393 بستری بودند. نمونهها به طور تصادفی در دو گروه آزمون و کنترل 43 - نفر گروه آزمون و 43 نفر گروه کنترل - قرار داده شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل زنده، ترم و سالم بودن نوزاد، عدم سابقه بیماریهای جسمی و روانی در مادر، عدم بروز عوارض پس از زایمان از جمله خونریزی، عفونت، عدم بروز حوادث و وقایع ناگوار از جمله مرگ بستگان در3 ماه گذشته، با سواد بودن مادر، تمایل به شیردهی از پستان، خواسته بودن بارداری بود و درصورت بروز مشکلات روانی پس از زایمان، بروز حوادث و وقایع ناگوار در طی مطالعه از جمله فوت بستگان و عدم تغذیه انحصاری با شیر مادر، نمونهها از مطالعه خارج میشدند.
لازم به ذکر است که 10 نفر از نمونهها از مطالعه خارج شدند و مطالعه با 76 نفر به پایان رسید. در این مطالعه ابزار گردآوری اطلاعات دو پرسشنامه بود. پرسشنامه اول شامل مشخصات فردی و اجتماعی نمونههای مورد پژوهش و حاوی سوالاتی در مورد سن مادر، مرتبه بارداری، مرتبه سقط، تحصیلات مادر ، وضعیت اشتغال همسر، میزان درآمد خانوار بود.
پرسشنامه دوم شامل پرسشنامه اختصاصی کیفیت زندگی پس از زایمان1 بود. پرسشنامه اولیه بررسی کیفیت زندگی تحت عنوان اندکس بهرهوری مادری توسط آندره سیمون و همکاران - 2002 - جهت بررسی کیفیت زندگی مادران در دوره پس از زایمان طراحی شد - 2002,Symon - و سپس روایی پرسشنامه به زبان فارسی مورد تایید و به صورت مقیاس لیکرت چهار گزینهای - صفر تا - 4 تغییر و مورد استفاده قرار گرفت، همچنین پایایی ابزار با استفاده از روش آزمون باز آزمون بر روی 15 نفر از زنان پس از زایمان مورد تایید قرار گرفت . - r=0/85 -
ابزار کیفیت زندگی فوق حاوی 30سؤال در 8بعد مرتبط با زایمان و تولد فرزند شامل، احساس مادر نسبت به خود، احساس مادر نسبت به فرزند، احساس مادر نسبت به همسر و دیگران، احساس مادر نسبت به روابط جنسی، بعد سلامت جسمی، ارتباط زایمان با وضعیت اقتصادی، رضایت مادر از روش زایمان و انتخاب روش زایمان مجدد - بود. نمره کیفیت زندگی کل در محدوده120-0 قرار میگیرد و نمره بیشتر نشان دهنده کیفیت زندگی بهتر است - ترکان،. - 1386 در گروه آزمون یک برنامه مدون آموزشی اجرا شد که شامل یک جلسه آموزش حضوری به مدت 30-60 دقیقه در روز اول پس از زایمان و سپس آموزش تلفنی - هر هفته یک تماس تلفنی - به مدت سه ماه انجام شد.
