بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه ی بین محرومیت هیجانی و بی ثباتی با افسردگی زنان پس از زایمان بود . روش پژوهش بکار رفته ، روش همبستگی بوده است.در این پژوهش جامعه آماری ، کلیه زنانی بودند که در محدوده زمانی یک ساله ، از فروردین الی اسفند ماه سال 1394 در شهر تهران زایمان کردند ، که از بین آنان 300 نفر به طور تصادفی ، پرسشنامه افسردگی پس از زایمان ادینبورگ را تکمیل نمودند. بعد از دریافت نمره پرسشنامه ، کسانی که نمره بالای 12 داشتند وارد آزمون شدند که از این تعداد 150 نفر مورد آزمون نهایی قرار گرفتند و پرسشنامه طرحواره ناسازگار اولیه یانگ در سه حوزه محرومیت هیجانی، بی ثباتی و بی اعتمادی را تکمیل نمودند.
یافته ها با استفاده از نرم افزار آماریSPSS و انجام آزمون ضریب همبستگی پیرسون تحلیل شد .یافته ها نشان داد که طرحواره های ناسازگار اولیه - محرومیت هیجانی، رها شدگی /بی ثباتی، بی اعتمادی/بدرفتاری - در سطح معناداری %5 با افسردگی زنان پس از زایمان در ارتباط می باشند، در کل می توان گفت با توجه به رابطه افسردگی زنان پس از زایمان با طرحواره های ناسازگار اولیه در سه حوزه ی محرومیت هیجانی، بی ثباتی و بی اعتمادی، زنانی که بیشتر در این سه حوزه از طرحواره ها نمره بالاتری کسب کرده اند پس از زایمان افسردگی بیشتری را تجربه می کنند.
کلمات کلیدی: افسردگی، زایمان، محرومیت هیجانی، بی ثباتی، بی اعتمادی.
مقدمه
افسردگی بعد از زایمان بعد از تولد نوزاد در زنان بوجود می آید و معمولا در چند ماه اول تولد نوزاد، زن را مبتلا می کند افسردگی مهم ترین اختلال خلقی بعد از زایمان است که می تواند باعث اختلال در روابط مادر، کودک و خانواده شود و در صورت عدم توجه و درمان مناسب صدمات جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد . ادامه اختلال و عدم تشخیص و درمان به موقع آن منجر به تطابق غیرموثر مادر با کودک، همسر و خانواده و در نتیجه عدم توانایی انجام وظایف مادری و همسری می شود که در صورت تشدید منجر به تراژدی خودکشی مادر یا فرزندکشی می گردد . بنابراین شناخت اولیه و درمان افسردگی برای خوب بودن هم مادران و هم نوازادانشان ضروری است.
انسان سازگار کسی است که از سلامت روانی برخوردار باشد اما تغییرات فشرده و سریع، معمولا قابلیت سازگاری فرد را به طور جدی زیر سوال می برد و در نتیجه احتمال تضاد، تعارض، استرس و سردرگمی پدید می آید آنچه این شرایط را تحت تاثیر قرار می دهد فرایند ادراک فرد از عملکرد خانواده است.در این فرایند، فرد با دریافت و تعبیر محرکها پنداشت ها و برداشت های خود را از محیط تنظیم و تفسیر می کند . پژوهش ها بیانگر تاثیر زمینه ادراکی در عملکرد است.این ادراک ها می توانند به صورت طرحواره های ناسازگار اولیه بازنمایی هایی از محیط پیرامون پدید آورند که در صورت ناخوشایندی آنها، فرد را در معرض انواع آسیب ها قرار می دهد.
عواملی که انسان را به سوی سازگاری سوق می دهند بسیارند، پیاژه معتقدند که عملکرد والدین سبب ایجاد و گسترش مدل هایی در درون سازمان شناختی فرد به نام طرحواره می شود . این طرحواره ها در زندگی فرد به عنوان عدسی هایی عمل می کنندکه تفسیر، انتخاب و ارزیابی فرد از تجارب وی را شکل می دهد طرحواره ها عناصر نظام مندی از واکنش ها و تجارب گذشته می باشند و پیکره نسبتا منسجم و پایداری از دانشی را تشکیل می دهند که می تواند ادراک ها و ارزیابی های بعدی را هدایت نمایند.
براساس نظر یانگ در بعضی از افراد به خاطر تجارب منفی کودکی، طرح واره های ناسازگار اولیه ایجاد می شود که بر شیوه تفکر، احساسات و رفتار آنها در روابط صمیمانه بعدی و سایر جنبه های زندگی آنان تاثیر می گذارد.ناسازگار اولیه خود تداوم بخش هستند و در برابر تغییر مقاومت می کنند . این طرح واره ها، در ابتدای زندگی به وجود آمده اند و اغلب پایه اصلی خودپنداره فرد و ادراک او از محیط محسوب می شوند . طرح واره های ناسازگار اولیه کار خود را به راحتی و از روی عادت انجام می دهند و هنگامی که با چالش روبرو می شوند، افراد به منظور حفظ صحت و درستی این طرح واره ها، اطلاعات را تحریف می نمایند.
در کسانی که طرحواره محرومیت هیجانی را تجربه می کنند ویژگی هایی دیده می شود از جمله اینکه ای ن افراد انتظار ندارند که تمایل آنها برای برقراری رابطه هیجانی با دیگران به طور کافی ارضا شود. سبک های مقابله در مقابل این طرحواره به شکل تسلیم است، انتخاب همسری که محرومیت هیجانی دارد و بیان نکردن خواسته هایش. انتخاب همسری که سرد و بی عاطفه است.
ارتباط سرد با افراد مهم زندگی؛ عدم تشویق دیگران به خاطر ابراز محبت. بی ثباتی یا بی اعتمادی نسبت به دریافت محبت و برقراری ارتباط با اطرافیان، به طوری که فرد احساس می کند افراد مهم زندگی اش نمی توانند حمایت عاطفی و تشویق لازم را به او بدهند زیرا این افراد از لحاظ هیجانی، بی ثبات، غیر قابل پیش بینی - برای مثال ناگهان عصبانی می شوند - اعتماد ناپذیر و نامنظم اند. چنین فردی معتقد است هر لحظه ممکن است که افراد مهم زندگی اش او را ترک کنند و یا به دیگری علاقه مند شوند.
با توجه به مطالب ذکر شده این پژوهش در پی پاسخ به سه سوال زیر است :-1آیا بین طرحواره محرومیت هیجانی با افسردگی پس از زایمان رابطه معنی داری وجود دارد؟ -2آیا بین طرحواره بی ثباتی با افسردگی پس از زایمان رابطه معنی داری وجود دارد؟-3آیا بین طرحواره بی اعتمادی با افسردگی پس از زایمان رابطه معنی داری وجود دارد؟
روش پژوهش
روشی که در این پژوهش مورد استفاده قرار می گیرد روش همبستگی است.زمانی روش همبستگی مورد استفاده قرار می گیرد که پژوهشگر به دنبال بررسی رابطه بین دو یا چند متغییر باشد. در عین حال این پژوهش از نظر هدف ،یک تحقیق کاربردی می باشد.
جامعه آماری ، حجم نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه زنانی که در سال 1394 در شهر تهران زایمان کرده اند می باشد. در این پژوهش از کلیه زنانی که در سال 1394 در شهر تهران زایمان کرده اند تعداد 300 نفر به صورت تصادفی ،به عنوان نمونه انتخاب شدند که به صورت هدفمند ، پرسشنامه افسردگی پس از زایمان را تکمیل نمودند بعد از دریافت نمره پرسشنامه ، کسانی که نمره بالای 12 داشتند وارد آزمون شدند که از این تعداد 150 نفر مورد آزمون نهایی قرار گرفتند و پرسشنامه طرحواره ناسازگار اولیه را تکمیل نمودند.
ابزار گرد آوری اطلاعات
پرسشنامه طرحواره ناسازگار اولیه یانگ - فرم کوتاه - در حوزه ی طرحواره محرومیت هیجانی ، بی ثباتی و بی اعتمادی 75 گویه این پرسشنامه توسط یانگ برای ارزیابی 15 طرح واره ناسازگار اولیه ساخته شده است . این طرحواره ها عبارتند از : محرومیت هیجانی، طرد بی ثباتی، بی اعتمادی بدرفتاری، انزوای اجتماعی بیگانگی، نقص شرم، شکست، وابستگی بی کفایتی، آسیب پذیری نسبت به بیماری، خودتحول نایافته گرفتار، اطاعت، ایثار، بازداری هیجانی، معیارهای سرسختانه بیش انتقادی، استحقاق بزرگ منشی و خودکنترلی ناکافی.هر پرسش بر یک مقیاس 6 درجه ای نمره گذاری می شود - 1برای کاملا نادرست و 6 برای کاملا درست - . در این پرسشنامه هر 5 پرسش یک طرحواره را می سنجد.
چنانچه میانگین هر خرده مقیاس بالاتر از 2/5 باشد آن طرحواره ناکارآمد است . پایایی و روایی این ابزار در پژوهش های متعددی به اثبات رسیده است . هنجاریابی این پرسشنامه در ایران توسط آهی در دانشگاه های تهران انجام گرفته است . همسانی درونی با استفاده از آلفای کرونباخ در جمعیت مونث 0/97 و در جمعیت مذکر 0/98 بدست آمده است کوریستین، داگ، پونت فرگست و جوردن ، کلیه خرده مقیاسهای 15 گانه فرم کوتاه پرسشنامه طرحواره ها از همسانی درونی کافی تا بسیار خوبی برخوردار بودند. آلفای کرونباخ کلیه طرحواره ها از %76 - تا - %93 محاسبه شد. همچنین پایایی فرم کوتاه پرسشنامه به روش بازآزمایی %64 محاسبه گردید.
روایی همزمان پرسشنامه و طرحواره را از طریق بررسی رابطه آزمون طرحواره ها با آزمون باورهای غیر منطقی 1، بررسی کردند، که همبستگی حاصله 36 صدم و معنا دار بود. همچنین روایی صوری پرسشنامه توسط 12 نفر از اساتید دانشگاه اصفهان مورد تایید قرار گرفت. اندازه گیری طرحواره های ناسازگار ، به این صورت است که ، 15 طرحواره ناسازگار اولیه سنجیده می شود به گونه ای که هر 5 آیتم این پرسشنامه ، یک طرحواره را میسنجد که در این پژوهش فقط به طرحواره های طرحواره محرومیت هیجانی ، بی ثباتی و بی اعتمادی پرداخته شد:1. طرحواره محرومیت هیجانی 2. طرحواره رهاشدگی: 3. طرحواره بی اعتمادی فبد رفتاری.
مقیاس افسردگی پس از زایمان ادینبورگ
پرسشنامه ادینبرگ دارای 10 سئوال 4 جوابی است که به هر سئوال این پرسشنامه براساس پاسخ ، صفر تا3 امتیاز تعلق می گیرد؛ بنابراین حداقل نمره آن صفر وحداکثر نمره آن 30 خواهد بود . در این تحقیق نمره بیشتر از 12 به عنوان افسردگی در نظر گرفته شده است .این ابزار پرسشنامه معتبری برای سنجش افسردگی پس از زایمان است. در مطالعه یووکو حساسیت پرسشنامه ادینبرگ%75 و اختصاصی بودن آن%97 ذکر شده است. .در ایران نیز پایایی پرسشنامه های ادینبرگ از روش سنجش ثبات درونی - آلفای کرونباخ - توسط صالحی و دیگران تعیین اعتبار شده است که 0/90 بدست آمد.
روش اجرای پژوهش
در پژوهش حاضر با توجه به وجود دو پرسشنامه افسردگی پس از زایمان و طرحواره ناسازگار اولیه یانگ - فرم کوتاه - و با توجه به حجم نمونه ، تعداد 300 نفر از زنانی که در سال 1394 زایمان داشتند با هماهنگی با مراکز بهداشت و درمان هر منطقه انتخاب شدند . سپس با دادن سهم به هر منطقه و مشخص کردن تعدادی از مراکز بهداشتی و درمانی با توجه به اعلام همکاری مرکز ، به مرکز بهداشت مربوطه مراجعه و طی معرفی و توضیح در خصوص اهداف پژوهش ، و ضمن یاداوری اینکه تمامی اطلاعات محرمانه باقی خواهند ماند، به صلاحدید مدیریت مرکز ، پرونده های زنان زایمان کرده در سال 1394 در اختیار پژوهشگر قرار گرفت.
در ادامه پژوهشگر با گرفتن شماره شخص مورد نظر و تماس با وی ، از او دعوت به همکاری به عمل امد .تعدادی که اعلام همکاری کردند پس از مراجعه به مرکز بهداشت ، پرسشنامه افسردگی پس از زایمان را تکمیل نمودند و بعد از دریافت نمره پرسشنامه ، کسانی که نمره بالای 12 داشتند پرسشنامه طرحواره ناسازگار اولیه را نیز تکمیل نمودند.
شیوه جمع آوری اطلاعات
الف - روش کتابخانه ای:در این پژوهش از روش کتابخانه ای برای مطالعه کتابها -مقالات و پژوهشهای دیگران استفاده شد تا محقق آشنایی بیشتری با اهداف و ابعاد موضوع تحقیق پیدا کند و اطلاعات کافی درباره پیشینه و ادبیات تحقیق کسب گردد.ب - روش میدانی:پس از تعیین حجم نمونه ، پرسشنامه ها ی طرحواره ناسازگار اولیه یانگ - فرم کوتاه - و مقیاس افسردگی پس از زایمان ادینبورگ بین زنان با افسردگی بعد از زایمان توزیع شد.
ابزار تجزیه و تحلیل دادهها
پس از مشخص شدن نمونه، پرسشنامه های طرحواره ناسازگار اولیه ، و مقیاس ادینبورگ جهت سنجش افسردگی در اختیار شان گذاشته شد و پس از اتمام پاسخگویی پرسشنامه ها جمع آوری گردید. پس از نمره گذاری، نمرات در نرم افزار آماری SPSS وارد شدند و تحلیل های آماری انجام گرفت. در بخش آمار توصیفی به توصیف ویژگیهای نمونه های آماری در قالب شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی مانند میانگین، و انحراف معیار پرداخته شد و در بخش آمار استنباطی از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد .
