بخشی از مقاله
چکیده :
فرهنگ شهروندی ، ریشه در تاریخ هزاران ساله ی بشر دارد .اقدامات پیامبران ، فعالیت فرهنگی انسانی وبه تعبیر اصطلاحی، »شهروندی« بوده است .در عصر کنونی با توجه به افزایش ارتباطات و تکنولوژی ،اهمیت و تاثیر فرهنگ شهروندی چندین برابر شده است . در ایران برای نخستین بار درسال 1383، واژه ی »حقوق شهروندی «، در بخشنامه ای از سوی آیت االله سید محمود هاشمی شاهرودی - رئیس وقت قوه قضاییه - بکار برده شد.
حقوق شهروندی جزء حقوق ذاتی و فطری انسان هاست. از صفات انسانی محسوب می شود، جهانی است.در قرآن و روایات مورد تایید و تاکید واقع شده ؛ حق مسلم هر عضو خانواده بشری است و هر فرد در هر مکانی که باشد و از هر رنگ، نژاد، جنس، زبان و مذهبی که باشد استحقاق برخورداری از آن را دارد، حقوق شهروندی برگرفته از تعالیم اسلامی هم می باشد؛ این مفاهیم امروزه بین المللی شده اند.
با صرف نظر از اختلافات درتعریف حقوق انسانی، به بیان کلی »حقوق انسان« حقوق بنیادین و انتقالناپذیری است که برای حیات نوع بشر، اساسی دانسته میشود؛ یعنی مجموعهای از ارزشها، مفاهیم، اسناد و سازوکارها است که موضوعشان حمایت از مقام، منزلت و کرامت انسانی است . برای شناخت رابطه فرهنگ و حقوق شهروندی باید ابتدا به تعریف فرهنگ پرداخت و سپس حقوق شهروندی را تعریف کرد. همچنین باید سازمان ها وتشکلاتی که به نشر اندیشه یرهنگِف حقوق شهروندی می پردازند مورد مطالعه قرار داد.
مقدمه :
فرهنگ شهروندی ، ریشه در تاریخ هزاران ساله ی بشر دارد .اقدامات پیامبران ، فعالیت فرهنگی انسانی وبه تعبیر اصطلاحی، »شهروندی« بوده است .در عصر کنونی با توجه به افزایش ارتباطات و تکنولوژی ،اهمیت و تاثیر فرهنگ شهروندی چندین برابر شده است . در ایران برای نخستین بار درسال 1383، واژه ی »حقوق شهروندی «، در بخشنامه ای از سوی آیت االله سید محمود هاشمی شاهرودی - رئیس وقت قوه قضاییه - بکار برده شد.2 دریک تعریف کلی » شهروندی موقعیتی است اجتماعی وانسانی که افراد جامعه بابرخورداری از حقوق وپذیرش تکالیف درقبال حکومت ،انتظارات متقابلی را از دولت برای احقاق حقوق خود ، به ویژه در بُعد خدمات دارند3« به عبارت دیگر »: حقوق شهروندی هدیه الهی و جزء حقوق ذاتی و فطری انسان هاست.
از صفات انسانی محسوب می شود، کسی نمی تواند هدیه کند، غیرقابل انتقال است، تقسیم ناپذیر است، عناصر آن لازم و ملزوم یکدیگر هستند، جهانی است؛ زیرا حق مسلم هر عضو خانواده بشری است و هر فرد در هر مکانی که باشد و از هر رنگ، نژاد، جنس، زبان و مذهبی که باشد استحقاق برخورداری از آن را دارد، حقوق شهروندی منبعث از تعالیم اسلام می باشد؛ این مفاهیم امروزه جهانی شده و ارزش معنوی پیدا کرده است.4
« برای نهادینه کردن فرهنگ وحقوق شهروندی نیاز دو فعالیت وجود دارد: نخست: فعالیت دولتی فرهنگ وحقوق شهروندی: اگر دولت ها واقعا به دنبال برقراری فرهنگ وحقوق شهروندی باشند بخشی از مساله حل شده است. به نظر می رسد که باتوجه به صدور بخشنامه »حقوق شهروندی « از سوی رئیس سابق قوه قضائیه ونیز تصویب قطعنامه پیشنهادی دولت جمهوری اسلامی ایران درباره ی حقوق شهروندی در مجمع عمومی سازمان ملل5 وهمچنین ارائه ی پیش نویس منشورحقوق شهروندی توسط دولت یازدهم این عزم تاحدودی به وجود آمده است. دوم: فعالیت غیر دولتی فرهنگ شهروندی : که به دوقسم تقسیم می گردد: اول: فعالیت مردمی فرهنگ شهروندی :مردم نیز باید خواستار فرهنگ وحقوق شهروندی باشند. با توسعه ی ngoها - سازمان های مردم نهاد - این عزم تاحدودی درمردم ایران به وجود آمده است.
اگرهرچه دولت برحقوق شهروندی اصرار بورزد ولی عموم مردم، ندانند که فرهنگ وحقوق شهروندی چیست ونیز خود ملت دست اندر کار فعالیت های داوطلبانه فرهنگ شهروندی نباشد؛ این احتمال تقویت می شود که این مساله ی مهم درآینده مورد غفلت واقع شود. توجه به این نکته بسیار حایز اهمیت است که بخشی از پیشرفت و ثمر دهی حوزه ی فرهنگ شهروندی به فعالیت های داوطلبانه و مردم نهادی تعلق دارد که نیاز های فرهنگی خود را عمیقاً با قرار داشتن در بطن جامعه درک کرده و احتیاجات مربوط به این حوزه را با تمام وجود لمس میکنند و دقیقا به نیاز خویش و اطرافیان ،اعم از خانواده،اقوام، دوستان و... واقف هستند. دوم : فعالیت سازمان های غیردولتی در ترویج فرهنگ شهروندی: به عنوان مثال سازمان یونسکو و فرهنگسراهای شهرداری ها نقش مفیدی در بحث فرهنگ شهروندی ایفا می کنند.
باید اذعان داشت که خود مردم هر جامعه و فعالان عمومی حوزه فرهنگ با تشخیص دقیق نیاز های فرهنگی ویژه جامعه مربوط با خود، نخستین و شاید بهترین پیش تازان و متولیّان این عرصه می باشند . در این راستا پژوهشگران و اندیشمندان یک جامعه باید با پیشنهاد روش های عاقلانه و صحیح ، واقع گرایانه و عمل پذیر در جهت تحقق اهداف فعالیت های فرهنگ وحقوق شهروندی مردم آن جامعه ، نقشه ی مناسبی منتج به هدف ،برای پیمودنِ هموار و سهلِ این مسیر زیبا ارائه دهند و با آسیب شناسی های دقیق آنچه را که اهداف مقدس این فعالیت ها را دچار کژی و روش های برگزیده شده را دچار سستی می نماید،متذکر شوند. این پژوهش با محوریت قرار دادن موضوع " فرهنگ وحقوق شهروندی ایران" جایگاه این مساله را در دولت و مردم و نقش آنها دررسیدن به مقصد بررسی کرده است.
اساساً » فرهنگ « چیست ، که عده ای به ترویج و نشر آن می پردازند ؟
فرهنگ در لغت
فرهنگ واژه ای اوستایی ، متشکل از دو قسمت » فر « و » هنگ « به معنی کشیدن و نیز به معنی تعلیم و تربیت6، علم و دانش ، تربیت و ادب ، عقل و خرد ، تدبیر و چاره و کتاب لغت است . 7 فرهنگ در اصطلاح جامعه شناختی از دیدگاه جامعه شناسی، فرهنگ دارای انواع گوناگونی است . دانشمندان جامعه شناسی ، تعاریف مختلفی را از فرهنگ ارائه کرده اند . از جمله :
6 - دهخدا ، علی اکبر ، دایره المعارف دهخدا ، ماده ی فرهنگ
7 - معین، محمد ، فرهنگ فارسی معین ، ماده ی فرهنگ
