بخشی از مقاله
مقدمه
اصطلاح مدیریت کلاس شامل تمام مسائلی است که معلمان به منظور فراهم کردن شرایط یادگیری هر چه بهتر باید در کلاس های خود بر آنها فائق آیند. بر اساس یافته های پژوهشی، اهمیت مدیریت کلاس از این نظر که سازماندهی و مدیریت مسائل کلاسی بطور مستقیم با یادگیری و فعالیت دانش آموزان رابطه دارد، حائز اهمیت است. بطوریکه هر اندازه مدیریت کلاسی از سوی معلمان موفقیت آمیز تر اجرا شود تأثیر مثبت تری نیز در فرایند یاددهی و یادگیری کلاس خواهد داشت.
اثربخشی مدیریت مسائل کلاسی نه تنها در رفتار یادگیری دانش آموزان، بلکه در همه رفتارهای کلاسی آنان آشکار است. اوینلوی1، 2010 در مقاله خود اشاره می کند که بیشتر شکایت های دانش آموزان از فعالیت های معلمان در مدارس مربوط به مسأله مدیریت کلاس می باشد. از سوی دیگر اهمیت کفایت در مدیریت کلاس تنها به دانش آموزان و رضایت آنان ختم نمی شود بلکه موضوع مهم دیگر در این رابطه رضایت شغلی معلمان2 می باشد.
میزان رضایت هر فرد از شغلش با میزان کفایت و کارایی او در شغلش ارتباط دارد. در مدیریت منابع انسانی رضایت شغلی به عنوان یکی از شاخص های کیفیت زندگی می باشد و ارتباط آن با عملکرد در شغل بارها به تائید پژوهش های مختلف رسیده است. ونگ و رزماری3 به نقل از اوینلوی، 2010 مدیریت کلاس را به عنوان فرایندی تعریف می کنند که در آن معلمان سازماندهی مکان، زمان و ابزارها را از یکسو و از سوی دیگر توجه و پاسخگویی به نیازهای دانش آموزان را مد نظر قرار می دهند تا بتوانند شرایط مفیدی را برای یادگیری فراهم کنند.
مهمترین مسأله معلمان در کلاس پاسخگویی به نیازها و خواسته های متفاوت دانش آموزانشان می باشد. این اولین و مهمترین موضوعی است که در تمام مصاحبه هایی که با معلمان انجام شد مورد تأیید قرار گرفت. زیرا که بدیهی است
کلاس درس و آموزش و تدریس معلم در راستای هدف مهم یادگیری دانش آموزان است. اما پیچیده ترین مسأله این می باشد که معلمان در کلاس ها با گروه نامتجانسی از دانش آموزان روبرو هستند و هر دانش آموز با نقاط قوت و ضعفی که منحصر به اوست در موقعیت یادگیری قرار می گیرد.
در ادبیات مربوط به یادگیری دانش آموزان بارها تأکید شده است زمانی که دانش آموزان در موقعیت یادگیری و آموزش قرار می گیرد مجموع عوامل شناختی، فراشناختی و عاطفی و انگیزشی باید مورد حمایت قرار گیرند
تأکید فوق نشان می دهد که جهت پاسخگویی به همه جوانب نیازهای دانش آموزان، آنها که در کلاس ها به شیوه های متفاوت تشویق و تنبیه می شوند، دانش آموزانی که بی انگیزه اند و در دور باطلی از ناتوانی و شکست گیر افتاده اند، آنها که دارای ناتوانی یادگیری اند، آنها که موجب بهم ریختن نظم کلاس می شوند و پرخاشگرند، آنها که کم رو و منزوی اند، دانش آموزانی که اضطراب مانع عملکرد آنها می شود و ....ضروریست تا معلمان میزان آگاهی و مهارت خود را در جوانب مختلف ذکر شده افزایش دهند.
بنا به اظهارات خود معلمان این دانش آموزان کم و بیش در همه کلاس ها وجود دارند و مسائل فراوانی را برای معلمان در مدیریت کلاس فراهم می کنند زیرا که همه معلمان دوره ابتدایی مهارت های لازم را برای مواجهه با این ویژگی دانش آموزان در اختیار ندارند و همین موضوع موجب می شود تا آنها بدنبال احساس عدم کفایت، با عدم رضایت شغلی نیز گریبانگیر شوند. اهمیت این مسأله موجب شد تا به فکر بررسی راهکارها باشیم. در این میان یافتن رویکردی که بتواند طیف وسیعی از مسائل کلاسی را در برگیرد موضوع مهمی بود.
بر اساس رویکرد درمانگری شناختی- رفتاری3 ارتباط میان مؤلفه های موقعیتی، شناختی، احساسی و رفتاری رابطه علت و معلولی نیست، بلکه یک فرایند تعاملی پویا بین آنها موجود است. آگاهی از این موارد معلمان را قادر خواهد ساخت تا این ارتباطات را به راهبردهای مفید و روشن برای مدیریت کلاس تبدیل کنند. درمانگری رفتاری- شناختی در موقعیت های مدرسه، به رفتار ها و شناخت ها با رویکردهای مختلف هیجانی، انگیزشی، خودتنظیمی،حل مسأله، تقویت مثبت و منفی و ... می نگرد. توجه به این موارد در برنامه های مدیریت کلاس و استفاده از راهبردهای درمانگری شناختی - رفتاری با موفقیت تحصیلی دانش آموزان رابطه مثبت دارد - منوتی1، فرمن2 و کریستنر3، 2006؛ میرندا، وب، بریگمن و پلسو4، . - 2007 بر اساس مطالعه موارد فوق، فرضیه پژوهش به شکل زیر صورتبندی شد:
آگاهی معلمان دوره ابتدایی از راهبردهای شناختی- رفتاری که در موقعیت کلاسی قابل کاربست می باشند، بر رضایت شغلی آنان تأثیر مثبت دارد.
روش
پژوهش حاضر از نوع پژوهش شبه آزمایشی با استفاده از طرح پیشآزمون- پسآزمون با گروه گواه است. جامعه آماری پژوهش معلمان دوره ابتدایی مدارس دولتی شهرستان اصلاندوز بودند. تعداد مدارس ابتدایی این شهرستان 15 مدرسه و تعداد معلمان 60 نفر بودند که از میان آنها 6 مدرسه و 30 معلم به روش نمونهگیری تصادفی خوشهای دو مرحلهای به عنوان نمونه انتخاب شدند. مدرک تحصیلی این معلمان از فوق دیپلم تا لیسانس و سن آنها نیز از 35 - 42 سال متغیر بود.
ابزار پژوهش
- 1 در پژوهش حاضر به منظور اندازه گیری میزان رضایت شغلی معلمان از پرسشنامه رضایت شغلی 5JDI استفاده شده است. این پرسشنامه که توسط اسمیت و هیولین - 1969 - 6 ساخته شده است یکی از رایج ترین و دقیق ترین ابزارهای رضایت شغلی است. عبارات آن جنبه توصیفی داشته و شش نوع خشنودی را ارزیابی می کند که عبارتند از: -1 ماهیت کار -2 سرپرستی -3 حقوق -4 پیشرفت -5 همکاران -6 محیط کار.
این پرسش نامه یکی از دقیقترین و رایج ترین ابزار اندازه گیری خشنودی شغلی است، که نخستین بار در سال 1969 توسط اسمیت، کندال و هیولین تدوین شد .این پر شنامه در ایران توسط شکرکن و ارشدی - 1369 - ترجمه و اعتباریابی شد. در پژوهش حاضر به منظور تعیین پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که به ترتیب در بخش ماهیت کار 0/75، در بخش سرپرست 0/80، در بخش همکاران 0/84، در بخش پیشرفت 0/75، در بخش حقوق 0/80 و در بخش محیط کار 0/85 بدست
