بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش به دنبال بررسی تاثیر ابعاد مسئولیت اجتماعی بر عملکرد شرکت های تولیدی صنایع غذایی در شهر اهواز می باشد. پژوهش بر اساس هدف کاربردی بوده و برای گردآوری اطلاعات از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است که در مطالعات میدانی برای سنجش متغیرهای پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته استفاده گردید. 120 پرسشنامه در میان مدیران و معاونین و مشتریان محصولات صنایع غذایی اهواز توزیع و در نهایت داده های 105 پرسشنامه مبنای تحلیل قرار گرفت. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، از نرم افزار smart pls و SPSS استفاده شده است.
نتایج تحقیق نشان می دهد که فقط رابطه مسئولیت اخلاقی با عملکرد تایید شده و دیگر ابعاد مسئولیت اجتماعی با عملکرد رابطه نداشته اند. همچنین رابطه بعد اخلاقی و انسان دوستانه مسئولیت اجتماعی با رضایت مشتری نیز مورد تایید قرار گرفتند. از دیگر نتایج این پژوهش می توان به تایید نقش میانجی ابعاد اقتصادی و انسان دوستانه مسئولیت اجتماعی در رابطه بین مسئولیت اجتماعی و عملکرد اشاره نمود.
.1 مقدمه
چالشی که سازمانها با آن روبرو هستند این است که آن ها باید هم زمان به افزایش سودآوری و پاسخ گویی به انتظارات اجتماعی جدید و سپس مدیریت همزمان این دو پیامد به ظاهر متناقض که نیازمند توسعه استراتژیهای کاربردی است و اثرات مثبتی هم بر جامعه و هم بر سازمان دارد، دست یازند. در واقع امروزه سازمانها علاوه بر انجام وظایف سنتی خود به انجام فعالیتهای دیگری نیز مکلف شده اند، که هدف این فعالیتها، پاسخ گویی به انتظارات جامعه است و از آن به عنوان مسؤولیت اجتماعی سازمان یاد می شود
در این دوران، مدیریت موثر، مدیریتی است که از محدوده اندیشه سازمان خود را رها ساخته و به جامعه و محیط های وسیعتری می اندیشد، چرا که نه سازمان ها می توانند خود را از جامعه جدا کنند و نه جامعه می تواند بدون سازمان ها تداوم یابد
سازمان های برتر، حساسیت و توجهی ویژه به پاسخگویی اجتماعی و حفظ ثبات زیست بوم سازمان در حال و آینده دارند و این دیدگاه را ترویج میکنند. مسئولیت اجتماعی در ارزشهای این سازمانها بیان شده است. آنها از طریق مراوده باز با ذینفعان، انتظارات و مقررات محلی و جهانی را درک و رعایت کرده و از آن فراتر میروند. این سازمانها ضمن توجه به مدیریت ریسک، در پی فرصتهایی برای تعریف پروژههایی با جامعه هستند که منافع دوسویه داشته و برانگیزنده و نگهبان اعتماد ذینفعان به سازمان باشد سازمان های بین المللی مانند سازمان ملل و اتحادیه اروپا استانداردهایی را در این زمینه ارائه کرده اند.
همچنین به خوبی آشکار شده که شرکت ها و صنایع به طور قابل توجهی رشد کرده و روی رفاه اجتماعی تاثیر می گذارند. از آنجا که هر کسب و کاری در محیط اجتماعی در حال رشد است، شرکت ها باید رفاه اجتماعی که ممکن است توسط فرایند کسب و کار کاهش یابد را حفظ کنند. با توجه به این، مسئولیت اجتماعی شرکت ها یکی از برنامه های استراتژیک انجام شده توسط شرکت ها در رابطه با سود و مزایای پایدار اجتماعی است. در واقع مسئولیت اجتماعی شرکت ها اقداماتی است که در آن شرکت ها دخالت خود در فعالیت های اجتماعی را در نظر می گیرند و همچنین اثرات مخرب کسب و کار بر جامعه و محیط طبیعی را کاهش می دهند
از جمله منافع مسئولیت اجتماعی برای جامعه می توان به افزایش فروش و وفاداری مشتریان اشاره کرد، شماری از مطالعات، به یک بازار درحال رشد و بزرگ برای تولیدات و خدماتی که از طریق شرکت های با مسئولیت اجتماعی بالا ایجاد شده است، اشاره می کنند
برخی پژوهشگران اثبات کردند که مشتریان ترجیح می دهند تا از شرکت هایی که نسبت به مسئولیت اجتماعی خود آگاهی دارند خرید نمایند. از جمله منافع دیگر مسئولیت اجتماعی شرکت ها می توان به افزایش توانایی در استخدام کارکنان تازه وارد و نگه داشتن کارکنان باتجربه اشاره نمود، شرکت ها با پیشرفت در جهت مسئولیت اجتماعی این مسئله را در می یابند که راحت تر می توانند نیروی تازه به کار بگیرند و کارکنان باتجربه را برای یک دوره زمانی کافی که برای موفقیت واحد تجاری واجب هستند حفظ کنند
این مسائل صاحبان کسب و کار را به تجدید نظر در مسئولیت خود نسبت به ذی نفعان مجبور کرده و بلکه محققان را به بررسی نقش مسئولیت اجتماعی شرکت ها بر عملکرد پایدار شرکت و نوع رابطه موجود میان مسئولیت اجتماعی شرکت ها و عملکرد تحریک می کند
یکی از مزایای اصلی عملکرد اجتماعی شرکت ها ارتباط مثبت آن با عملکرد است. زیرا شرکت های غیر قانونی و مسئولیت ناپذیر به احتمال زیاد دارای سودآوری زیادی نیستند و در دراز مدت این شرکت ها درآمد زایی ندارند. حال با توجه به روشن شدن نقش و اهمیت مسئولیت اجتماعی، این پژوهش سعی دارد به بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی با عملکرد شرکت های تولیدی صنایع غذایی در شهر اهواز بپردازد.
.2 مبانی نظری
رابطه بین یک شرکت و سهامداران آن را مسئولیت اجتماعی شرکت می دانند. تمام تعاریف مسئولیت اجتماعی از ارتباط و موضوعیت برخوردار میباشد و هر کدام از آنها بعدی از ابعاد مسئله را تشکیل میدهد. یک بحث موازی با مسئولیت اجتماعی شرکت نیز در حیطه اخلاقیات در حال انجام میباشد. آیا شرکت و تشکیلات صنفی باید از طریق تنظیم قوانین و مقررات بیشتر برای تحقق مسئولیت اجتماعی شرکت تحت کنترل قرار گیرند؟ یا اینکه آیا مبانی اخلاقی شهروندی از بین رفته است و برای ایجاد رفتاری مبتنی بر مسئولیت باید نسبت به جایگزینی این مبانی اقدام نمود؟ این بحث هرگونه که مطرح گردد، به نظر میرسد با نوعی قرارداد اجتماعی بین شرکت و جامعه سر و کار دارد.
به دلیل عدم قطعیتی که خصلت فعالیتهای مربوط به مسئولیت اجتماعی شرکتها را احاطه کرده است، تعریف CSR و حصول اطمینان درباره این نوع فعالیتها، دشوار است. بنابراین باید این نوع فعالیت را مورد شناسایی قرار داد. به طور کلی تمام فعالیتهای CSR در چارچوب سه اصل زیر قرار میگیرند که عبارتند از:
1-2 پایداری
پایداری در رابطه با تأثیری میباشد که اقدام کنونی می تواند بر روی گزینههای موجود در آینده بگذارد. چنانچه منابع در حال حاضر مصرف شوند، در آینده دیگر برای مصرف در اختیار نخواهند بود، و در صورتی که مقدار منابع محدود باشد، این مسئله اهمیت ویژهای پیدا میکند.
هر سازمانی، پایداری را از اصول خود تلقی میکند و ادعا میکند که روشهای پایداری را تدوین نموده است. البته بیشتر این بحثها از جانب کسانی میباشد که نمیخواهند با مباحث دشواری که در رابطه با پایداری مطرح میباشند، مواجه شوند. بنابراین، این نظر وجود دارد که پایداری به عنوان هدفی برای رهایی از مسئولیت مورد استفاده قرار میگیرد.
با وجود این اگرچه رابطه بین سازمانها و اجتماع موضوع بحثهای فراوانی بوده است، شواهد نشان میدهند که بهترین شرکتها همواره تأثیرات مثبت محیط زیستی داشتهاند. به علاوه شواهد نشان میدهند که این رفتار مسئولیت اجتماعی نه تنها از نظر اخلاقی بلکه از نظر مالی نیز برا ی حوزه شرکتها و سازمانها مفید میباشند. به عبارت دیگر، مسئولیت اجتماعی شرکتها هم برای موفقیت در فعالیتهای صنفی و هم برای صاحبان سرمایه مفید میباشد و رابطه مطلوب بین رفتار اخلاقی و اهمیت دادن به خواست مردم و حفظ محیط زیست از یک طرف و عملکرد شرکتی از طرف دیگر، به اثبات رسیده است
2-2 مسئولیت پذیری
مسئولیت پذیری در ارتباط با سازمانی است که این نکته را درک مینماید که فعالیتهای آن بر محیط بیرونی تأثیر میگذارند، و بنابراین در ارتباط با اثرات فعالیتهای خود مسئولیت لازم را به عهده می گیرد. بنابراین،این مقوله، ضرورت تعیین مقدار تأثیرات فعالیتهای انجام شده را هم در جنبه داخلی و برای خود سازمان و هم از نظر بیرونی، مطرح میسازد. به بیان تخصصیتر، این مقوله، ضرورت گزارش مقادیر مذکور به کلیه طرفهایی را که از این فعالیتها تأثیر میپذیرند، نشان میدهد.
این بیانگر ضرورت گزارش به مسئولین بیرون از سازمان در رابطه با تأثیر فعالیتهای سازمان و همچنین در رابطه با نحوه تأثیر میباشد.بنابراین، مفهوم حاضر بیانگر این دیدگاه است که سازمان بخشی از یک شبکه اجتماعی وسیعتر میباشد و بجای اینکهصرفاً در برابر مالکین سازمان مسئول باشد در برابر تمام آن شبکه مسئولیت دارد. در کنار این قبول مسئولیت باید این موضوع نیز درک شود که مسئولین خارج از سازمان هم از توانایی تأثیر گذاشتن بر نحوه انجام فعالیت سازمان برخوردار میباشند و هم در تبیین توجیه پذیری عملیات سازمان نقش ایفا میکنند و در عین حال آنها تبیین مینمایند که توجیه فعالیتهای یک سازمان برای سازمان و سایر صاحبان مسئولیت و سرمایه تا چه اندازه هزینه در بر داشته باشد.
پس مسئولیت پذیری مستلزم تدوین معیارهای مناسبی برای عملکرد زیست محیطی و گزارش دادن فعالیتهای شرکت میباشد. این مسئله، ضرورت هزینه کردن از جانب سازمان را در راستای تدوین، تثبی ت و گزارش فعالیت مذکور مطرح میسازد و برای آنکه چنین کاری ارزش داشته باشد، باید منافع حاصله از هزینهها فراتر باشد
3-2 شفافیت
شفافیت به عنوان یک اصل به معنای آن است که تأثیرات بیرونی فعالیتهای سازمان را میتوان به سادگی، از گزارشات سازم ان استخراج نمود و در گزارش دهی، واقعیات به هیچ عنوان پوشانده نشدهاند. بنابراین، کلیه تأثیرات فعالیتهای یک سازمان از قبیل اثرات بیرونی و سایر موارد باید در گزارشات سازمان منعکس شده و برای همه قابل درک باشد. شفافیت برای کلیه کسانی که در خارج از سازمان گزارشات آن را دریافت میکنند مهم میباشد زیرا آنها اطلاعات مربوط به سوابق سازمان و همچنین اطلاعاتی را که در دسترس افراد داخلی سازمان قرار دارد، در اختیار ندارند
رحیمیان و توکل نیا، مسئولیت اجتماعی شرکتها را اینگونه تعریف کرده اند: »مجموعه ای از فعالیتهای مربوط به اندازه گیری و پردازش عملکرد سازمانهای تجاری و نقش آنها در نگهداری و محافظت از محیط زیست و ارائه خدمات متفاوت به جوامع محلی خود مستقیم و غیرمستقیم و گزارش این نتایج به گونه ای که جامعه قادر به ارزیابی عملکرد اجتماعی آن سازمان باشد. وظیفه سازمانها محدود به بیشینه سازی سود و بازده اقتصادی نیست، بلکه شامل تمام جنبه های محیطی و خدمات اجتماعی میشود. آنها با توجه به این تعریف مسئولیت اجتماعی را به چهار دسته تقسیم کرده اند که به شرح زیر است:
- 1 مسئولیت بشر دوستانه یا داوطلبانه: مزایا و امتیازاتی که جامعه امیدوار است به طور مستقیم از واحد تجاری کسب کند. همچون، حمایت از پروژه هایی که هدف آنها بهبود زندگی جامعه محلی است.
- 2 مسئولیت های اخلاقی: مشارکت ها و فعالیتهایی که انتظار می رود که توسط سازمان برای جامعه انجام گردد، بدون آنکه قید و شرط قانونی وجود داشته باشد.
- 3 مسئولیت های قانونی: قوانینی که برای محافظت از جامعه طراحی شده اند و شرکت ها باید از آن تبعیت کنند.
- 4 مسئولیت اقتصادی: وظیفه تدارک محصولات و خدمات مورد نیاز جامعه و ارائه آنها با قیمتی که مورد پذیرش جامعه است و سود و منفعت رسانی به سرمایه گذاران
4-2 عملکرد
اگرچه عملکرد به عنوان یک مفهوم می تواند معناهای متفاوتی داشته باشد، اما به طور کلی دو دی دگاه گسترده در ادبی ات برا ی آن وجود دارد. اول، مفهوم غیرعینی که مرتبط با عملکرد سازمان نسبت به انتظارات صاحبان یا رقبا می باشد. دیدگاه دیگر مفهوم عینی است که بیشتر بر اساس معیارهای مطلق عملکرد است.
در تعلیمات دانشگاهی کمتر به بررسی عملکرد جزئی سازمان پرداخته می شود . برخی مواقع آن را با سود شناسایی می کنند و برخی مواقع با قدرت بازار . بیشترین نماینده ی آن ROS، ROI و ROA هستند
