بخشی از مقاله
خلاصه
امروزه تولید کالاي متناسب با محیط زیست تقاضایی از جانب مشتریان می باشد که شرکت هاي تولیدي باید به سراغ تولید آن ها بروند. رقابت در عرصه کسب و کار نیازمند آشنایی با سلایق جدید مشتریان و برآورده ساختن آن می باشد. در این تحقیق سعی شده است به تبیین رابطه مسئولیت اجتماعی شرکت با توسعه تامین کننده زیست محیطی شرکت هاي تولیدي استان گیلان پرداخته شود.
این تحقیق از لحاظ ماهیت، از نوع توصیفی و از نظر هدف کاربردي است. جامعه آماري در این تحقیق شرکت هاي تولیدي بزرگ و متوسط استان گیلان می باشند که شامل تقرباًی 1000 شرکت فعال هستند. براي تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران براي جوامع معین استفاده شد که تعداد حجم نمونه برابر با 220 شرکت تولیدي می باشد. در این تحقیق از شاخص هاي آمار توصیفی براي بررسی توزیع فراوانی هر متغیر و جهت تجزیه و تحلیل داده ها در سطح استنباطی از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج حاصل از تحقیق نشان داد که مسئولیت اجتماعی شرکت ها و توسعه تامین کننده زیست محیطی با یکدیگر رابطه مثبت دارند.
1. مقدمه
موج رسوایی ها و فروپاشی مالی شرکت ها و موسسات بزرگ در آغاز قرن بیستم و یکم، بیانگر شواهدي از رویه هاي تجاري غیراخلاقی و غیرمسئولانه از بعد اجتماعی است و از طرفی دیگر، تاثیر شرکت ها بر جامعه یک دغدغه جهانی تلقی گردیده و انتظارات ذینفعان از نقش واحدهاي تجاري در جامعه در حال افزایش است.
توجه به اثرات شرکت ها در جامعه، منجر به ظهور مفهوم نوظهور و مهم در ادبیات کسب و کار به نام مسئولیت اجتماعی و توسعه پایدار شرکتها گردیده است. شرکت ها، واکنش هاي مختلفی در جهت پاسخگویی به تقاضاهاي جدید دارند به گونه اي که برخی شرکت ها فرهنگ سازمانی و حاکمیتی خود را تغییر داده و در نظر گرفتن مسئولیت اجتماعی شرکت ها را به عنوان هسته اصلی فعالیت هاي تجاري شان پذیرفته اند
.2 بیان مساله
در گذشته، در تمامی پروژه هايتوسعه، صرفاً دیدگاه اقتصادي و ایجاد در آمد و بازده اقتصادي بیشتر، مد نظر بود. جهان امروز شاهد رقابتی گسترده به منظور دستیابی و استفاده بهینه از منابع کمیاب و محدود است که مسیر رشد بلند مدت و پایدار هر واحد صنعتی و اقتصادي را تضمین کند. امروزه سازمان ها براي آن که بتوانند جایگاه خود را در جامعه حفظ نموده یا بهبود بخشند، به نحوي که باعث ادامه بقا و موفقیت شان در کار شود، لازم است که به مسئولیت اجتماعی توجه کافی داشته باشند .
لذا مسئولیت اجتماعی سازمان ها عامل اساسی بقاي هر سازمان است - . - 2 از این رو وظیفه سازمان ها دیگر ،محدود به بیشینه سازي سود و بازده اقتصادي نیست ،بلکه شامل تمام جنبه هاي محیطی و خدمات اجتماعی می شود . مسئولیت اجتماعی شرکت و توسعه پایدار شرکت، از مسائل کلیدي محیط تجاري کنونی هستند. با وجود تعاریف متفاوت ، می توان گفت مسئولیت اجتماعی، نوعی سرمایه گذاري براي آینده به امید کسب مزیت رقابتی پایدار و بلندمدت است
هم اکنون، بیش از سه دهه از توجه جهانی به موضوع حفاظت محیط زیست و منابع طبیعی و حدود دو دهه از مباحث پیرامون توسعه پایدار می گذرد. رعایت ملاحظات زیست محیطی فرصتی را براي سازمان ها فراهم می کند تا بهره وري، کیفیت و عملکرد محیطی خود را از طریق جریان پیوسته اطلاعات ارتقا دهند. رعایت ملاحظات زیست محیطی در ترکیب با مدیریت زنجیره تأمین یک موقعیت برنده - برنده براي سازمان ها ایجاد می کند و به آن ها در به وجود آمدن یک مزیت قوي در بازار جهانی - از طریق کاهش هزینه و بهبود در رقابت - کمک می کند
بنابراین، براي رسیدن به مدیریت زنجیره تآمین پایدار در تجارت رقابتی کنونی و با توجه به اهمیت مباحث زیست محیطی و مسئولیت اجتماعی در جهان ،چیزي که ضروري است آن است که شرکت ها ،تامین کنندگان خود را هنگامی که فاقد قابلیت هاي زیست محیطی هستند، تشویق به پایداري و سازگاري با محیط زیست کنند. توسعه تامین کنندگان جوهره مدیریت زنجیره تأمین و مدیریت زنجیره تأمین پایدار می باشد.
توسعه تامین کنندگان زیست محیطی - ESD - ، شامل تمام فعالیت هایی است که از طریق آن ها خرید شرکت کمک می کند تا تامین کنندگان اثر منفی زیست محیطی خود را کاهش دهند - . - 5زمانی که تأمین کننده گان اولیه ملزم به رعایت بیش تر مسائل زیست محیطی از سوي شرکت ها شوند، مصرف کنندگان تمایل بیش تري به خرید از این گونه شرکت ها خواهند داشت و این اطمینان چند سویه در نهایت سبب ارتقاي عملکرد مالی شرکت می شود. از طریق مشارکت و همکاري گروهی، تأمین کنندگان می توانند مزیت هاي رقابتی و توانمندي هاي اساسی خود را ترکیب کرده و با همکاري در قالب زنجیره تأمین به تولید و ارائه خدمات بهتر جهت دوام و بقا دربازار بپردازند
مسئولیت اجتماعی شرکت ها در ایران که از الگوهاي بسیار موفق در توسعه پایدار می باشد به ویژه از دید حاکمیت به شدت مغفول مانده است. مطالعات مسئولیت اجتماعی شرکتی در حال رشد است و هرروزه ابعاد تازهاي از آن در علم مدیریت و رفتار سازمانی مورد کنکاش واقع میگردد؛ اما در سطح ملی در ادبیات مدیریتی ایران تاکنون مهجور باقیمانده است.
هرچند که در ایران، شرکتها و مؤسساتی اعم از خصوصی و دولتی وجود دارند که تکلیف اجتماعی بنگاه را در کسبوکار خود ترویج دادهاند، اما علیرغم این فعالیتها هیچگونه شناخت مناسبی از کلیت موضوع وجود ندارد . بسیاري از کشورهاي در حال توسعه، فاقد قوانین و مقررات لازم براي وادار کردن شرکت ها به رعایت مسائل محیط زیست و حقوق کارکنان و جامعه میباشند و عملاً قادر به بازداشتن این شرکت ها از آسیب رسانی به محیط زیست نیستند.
در چنین شرایطی محرکه اصلی در رعایت مسئولیت اجتماعی، وجدان این شرکت ها و روحیات و تلقیات مدیران آن هاست. وضع قوانینی با پیش بینی جرائم سنگین براي عدم رعایت مسئولیت هاي اجتماعی، در بسیاري موارد، شرکت ها را وادار به رعایت این مسئولیت ها می کند. شرکت هاي ایرانی به طور سنتی با فشارها و الزامات قانونی کمی براي رعایت مسائل زیست محیطی و افشاء اطلاعات زیست محیطی و اجتماعی مواجه هستند و از طرفی چنان چه قادر به رفع مشکلات زیست محیطی نباشند تمایلی به افشاي این اطلاعات نخواهند داشت
اگر شرکت ها خود را در قبال مسائل محیط زیست مسئول بدانند، نسبت به تولید محصولاتی که سازگار با محیط زیست است، اقدام می نمایند، به عبارتی تولید کالاي سبز نشان از مسئول بودن شرکت هاي تولیدي در قبال محیط زیست می باشد. از آن جا که در تحقیقات گذشته رابطه آشکاري بین مسئولیت اجتماعی شرکت ها و توسعه تامین کنندگان زیست محیطی آن ها مشاهده نگردیده، این تحقیق در نظر دارد، ارتباط بین مسئولیت اجتماعی و توسعه تامین کنندگان زیست محیطی را شناسایی و بررسی نماید. بنابراین، مسأله اساسی در تحقیق پیش رو بررسی ارتباط بین مسئولیت اجتماعی و توسعه تامین کنندگان زیست محیطی می باشد.
3. چارچوب نظري تحقیق
3.1 مسئولیت اجتماعی شرکت
از جمله مسائلی که امروزه تفکر و تعمق درباره آن مهم به نظر می رسد، مسئولیت اجتماعی است. توجه به مسئولیت اجتماعی و تأثیر پذیري آن، توجه نویسندگان و محققان را به خود معطوف ساخته است. پس از گذشت دهه هاي متمادي از طرح ادبیات مسئولیت اجتماعی شرکت، هنوز در مورد مسئولیت اجتماعی شرکت ها اختلاف نظراتی وجود دارد.
با مرور ادبیات مسئولیت اجتماعی شرکت می توان گفت یکی از دلایل عمده نبود این وفاق، در حال توسعه بودن و مبسوط شدن مفاهیم مرتبط با مسئولیت اجتماعی شرکت و رشد مفاهیم جدید است که نوعی هم پوشانی را باعث شده است. به همین دلیل در این بخش از تحقیق به تعریف مسئولیت اجتماعی شرکت پرداخته می شود، هم چنین اهمیت و ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکت ها مورد بررسی قرار می گیرد.
در زیر مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت ها از نظر محققان مختلف تشریح می گردد:
مسئولیت اجتماعی شرکت ها مفهومی گسترده است، اصطلاح مسئولیت اجتماعی شرکت ها براي توصیف پیامدهاي ناشی از فعالیت هاي سازمانی و کمک هاي اجتماعی و زیست محیطی مورد استفاده قرار می گیرد
مفهوم اجتماعی در اغلب مباحث مرتبط با مسئولیت اجتماعی شرکت ها و توسعه پایدار، به دو معنا به کار میرود. بعضی مواقع لفظ اجتماعی در مقابل حوزههاي دیگر چون زیست محیطی، اقتصاد و غیره قرار میگیرد و در این معنا مسئولیتهایی چون حقوق بشر، فرصت برابر کار، حمایت از مصرف کننده را در بر میگیرد. اما مفهوم اجتماعی به معناي وسیعتري نیز، براي در برگرفتن کل اجتماع به کار میرود و در این معنا شامل، مسئولیتهاي اقتصادي و زیست محیطی نیز میشود
مک ویلیام و سیگل مسئولیت اجتماعی را اقداماتی جهت تولید بعضی کالاهاي اجتماعی، براساس مقررات خاصی، فراتر از علایق شرکت ها می دانند و مفاهیمی چون اخلاق تجارت، اصول اخلاقی مالکان، سرمایه گذاران و بسیاري از دلالان را در بر می گیرد و تنزل مسئولیت اجتماعی را مراعات و احترام به حقوق دیگران، رقابت میان فردي و توسعه اخلاقی می دانند
مورداياُپ،یی مايتنبارا، و اُجو - 2012 - مسئولیت اجتماعی شرکت ها را از نقطه نظر قانونی به عنوان تعهد اخلاقی شرکت نسبت به جامعه که به منظور ترویج ارزش هاي اجتماعی و روابط صلح آمیز در محیط هاي عملیاتی انجام می شود، تعریف نمودند
مسئولیت اجتماعی شرکت ها مقدار زیادي از تحقیقات را در دهه گذشته در برداشته است. تعداد فزاینده اي از مطالعات به بررسی ابعاد مختلف مسئولیت اجتماعی شرکت ها در حوزه نظري پرداخته اند - . - 12 مسئولیت اجتماعی، اصلی است که یک زمینه مفهومی گسترده را شامل می شود که شامل راهبردهاي اجتماعی شرکت می شود. از آن جایی که کسب و کار، محیط هاي اجتماعی را ایجاد و تشویق می کند، آن ها باید نگرانی هاي اقتصادي، زیست محیطی و اجتماعی را با یکدیگر لحاظ نمایند
چنان چه مأموریت و سیاستهاي سازمانی در راستاي انتظارات و ارزش هاي جامعه تعریف شود و به نیازهاي فردي و شخصی نیز در حد مقبولیت و مشروعیت توجه شود، هدفهاي بعدي براي فرد، دستیابی به هدفهاي اجتماعی است. توجه به نیازهاي اجتماعی و نیازهاي برتر از آن جا نشأت میگیرد که انسان ضمن این که از نیروي تعقل برخوردار است ، موجودي اجتماعی است و در کنار یک گروه کوچک یا بزرگ درمجموعهاي بزرگتر به نام اجتماع زندگی میکند.
این اجتماع داراي حرمت و احترام زیادي است به طوري که همه افرادي که در این اجتماع زندگی میکنند، باید رفتار و کردار خود را با مصالح جامعه هماهنگ سازند. در حقیقت اندیشه برابري و همسانی ذاتی و زیستی در ذهن انسان ها، اصل مسئولیت اجتماعی را به وجود میآورد - . - 14 مسئولیت اجتماعی شرکت ها توجه زیادي را در سال هاي اخیر کسب نموده است.
مکینسی - 2010 - 1 بیان نمود که 76 درصد از مدیران بر این باورند که مسئولیت اجتماعی شرکت ها بر ارزش سهام درازمدت اثر مثبتی دارد و 55 درصد مدیران موافق اند که مسئویت اجتماعی شرکت ها در ساختن یک شهرت قوي کمک می نماید - . - 15 درواقع مسئولیت اجتماعی شرکت ها، رویکردي متعالی به کسب و کار است که تاثیر اجتماعی یک سازمان بر جامعه چه داخلی و چه خارجی را مد نظر قرار میدهد و حد فاصلی آن گرد هم آوردن تمامی بخشها اعم از دولتی، خصوصی و داوطلبان، جهت همکاري با یکدیگر است تا از یک سو موجب هم سوئی منافع اقتصادي با محیط زیست و از سوي دیگر، سبب توفیق، رشد و پایداري کسب و کار گردد لیکن به لحاظ منافع و ارزشی که مسئولیت پذیري اجتماعی براي هر کسب وکار ایجاد میکند، بهره گیري از آن را ضروري میسازد.
هر سازمان و تمام سازمان هاي روي کره زمین براي خدمت به سیاره زمین و جامعه تعهد دارند. چشم پوشی از این تعهد غفلت از مسئولیت فرد است براي این که دنیایی بهتر بسازد براي افرادي که امروز در آن زندگی میکنند و افرادي که درآینده زندگی خواهند کرد. اهمیت مسئولیت اجتماعی روبه رشد است و تاثیر آن روي عملکرد کاري- شهرت و اعتبار شرکت ها، اثبات شده است که ناشی از ملاحظات اخلاقی وتوجه به فرآیندهاي محیطی است
برنامه هاي مسئولیت اجتماعی می تواند مزایایی به علاوه افزایش وفاداري براي شرکت ها فراهم نماید
مسئولیت اجتماعی شرکت ها به عنوان یکی از ساز وکارهاي ارتقا بخشیدن ارتباطات جامعه و کسب و کار درنظر گرفته می شود. مسئولیت اجتماعی شرکت ها هم چنین همکاري بین دولتها، شرکت هاي وابسته به دولت و بخش خصوصی را براي اطمینان از پایداري اقتصاد در درازمدت تقویت می نمایند
مسئولیت اجتماعی شرکت ها بر شهرت شرکت ها اثر دارد که به نوبه خود منجر به افزایش عملکرد کسب و کار می شود
مالن معتقد است مدیریت مسئولیت اجتماعی شرکت مانند اداره کردن دیگر بخش هاي شرکت است. وي میگوید شما میتوانید آن را به خوبی انجام دهید و هم میتوانید آن را به بدي انجام دهید. مدیریت صحیح مسئولیت هاي اجتماعی میتواند از اهداف اقتصادي شرکت به خوبی پشتیبانی نماید، میتواند روابط خوبی با سرمایه گذاران که در مواقع بحرانی نظرشان در رابطه با کار بسیار مهم است بنا نماید و میتواند هزینه هاي شرکت را کاسته و سود آوري را افزایش دهد
امروزه مسئولیتهاي اجتماعی مدیران بیش از گذشته مورد توجه صاحب نظران رشته مدیریت قرار گرفته است. مدیران کسانی هستند که تصمیماتی را علاوه بر داشتن مبانی واقعیت، مستلزم قضاوت ارزشی و اخلاقی نیز هست، اتخاذ میکنند.انتخاب یک شق از میان شقوق مختلف با توجه به تصمیمات قبلی، فشارهاي لحظهاي، ارزش هاي مذهبی، سنت ها، و عوامل اجتماعی و اقتصادي به عمل میآید
