بخشی از مقاله
چکیده
نخل خرما با نام علمی.Phoenix dactylifera L گیاهی تک لپه و دوپایه از خانواده نخل سانان میباشد و ایران دارای غنیترین ژرمپلاسم خرما در دنیا بوده که دارای بیش از 111 رقم میباشد. تحقیق حاضر بهدنبال بررسی و مقایسه روشهای موثر در تسریع جوانهزنی بذر آن است. در این بررسی تیمارهای نوک چینی، آب جوش و آب معمولی و بدون تیمار - شاهد - در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر تیمارهای مختلف بر افزایش درصدجوانه زنی، وزن تر، خشک ریشچه و ساقچه و طول ساقچه بذر خرما رقم خضراوی معنیدار است. در بین تیمارهای مورد استفاده نوک چینی بیشترین اثر مثبت را برجوانهزنی داشت. با توجه به مولفه های درصد جوانه زنی و رشد ریشه چه و ساقه چه می توان چنین نتیجه گرفت که جوانه زنی و رشد اولیه خرما رقم خضراوی که با نوک چینی و آب جوش تیمار شده بطور معنی داری بهبود می یابد ولی در بین تیمارها نوک چینی جهت سرعت بخشیدن جوانه زنی توصیه می شود
مقدمه
درخت خرما یکی از قدیمیترین گیاهانی است که در طی قرون متمادی مهمترین منبع تغذیه انسان محسوب میشده است. پیدایش درخت خرما در جهان به دوران دوم زمینشناسی یعنی دورههای تریاسه و ژوراسیک باز میگردد. از جمله شواهد تاریخی در مورد قدمت کاشت و پرورش خرما، توصیههای پیامبران و کتب آسمانی - تورات، انجیل و قرآن - درباره این گیاه است - روحانی، - 1376
نخل خرما با نام علمی.Phoenix dactylifera L گیاهی تک لپه و دوپایه از خانواده نخل سانان میباشد و ایران دارای غنیترین ژرمپلاسم خرما در دنیا بوده که دارای بیش از 111 رقم میباشد - سالاری و فیضیپور، . - 1392 از بین مهمترین ارقام تجاری ایران میتوان به ارقام "مضافتی"، "استعمران"، "کبکاب"، "شاهانی"، "زاهدی"، "ربی"، "خضراوی"، "برحی "و "حلاوی"اشاره کرد - حاجیان، . - 1388 ایران بهعنوان یکی از بزرگترین تولیدکنندههای خرما با تولید حدود 888 هزار تن، دومین رتبه تولیدکننده اصلی پس از مصر - حدود 15 درصد از تولید کل جهان - را دارا میباشد .
کشت خرما در ایران از یک سابقه طولانی برخوردار بوده و در حال حاضر یکی از محصولات مهم و پرسود کشور بهشمار میآید، لیکن با وجود این قدمت کشت و تولید خرما در ایران همگام با سایر فعالیتهای کشاورزی پیشرفت نکرده و در صورت توجه جدی به تحقیقات آن، میتواند در بازارهای جهانی با اغلب محصولات کشاورزی رقابت نماید - هاشم پور، . - 78 طبق گزارش سازمان خواروبار جهانی در 2008 ، ایران بهعنوان دومین تولید کننده مهم خرما در جهان بهشمار میرود. همچنین طبق آمارهای گزارش شده ایران از صادرات خرما در حدود 83/083/000 دلار درآمد داشته در حالی که تونس - بهعنوان اولین کشور با 68/856 تن محصول صادر شده - ، دو برابر ایران درآمد دارد .
وظیفهی نهایی بذر زنده، جوانه زدن و به دنبال آن رشد جنین و تبدیل آن به یک گیاه بالغ است. - Hashemi Dezfuli and Alikhani, 1999 - جوانه زنی طبق تعریف انجمن متخصصین رسمی تجزیه ی بذر - - AOSA عبارت از توانایی بذر جهت تولید یک گیاه طبیعی در شرایط مساعد میباشد. بذرها پس از غلبه بر خطرات مختلف که در مراحل رسیدن، پراکنش و خواب وجود دارد، میتوانند در صورت فراهم بودن شرایط مساعد محیطی جوانه بزنند. گونههای مختلف هر کدام مجموعه شرایط متفاوتی را برای جوانهزنی نیاز دارند .عوامل مؤثر در خواب بذر شامل پوسته بذر - نفوذ ناپذیری پوسته بذر نسبت به آب ،نفوذ ناپذیری پوسته بذر نسبت به اکسیژن و مقاومت مکانیکی پوسته بذر - ، جنین - جنین در حال رکود و جنین نابالغ - و بازدارندهها - وجود مواد بازدارنده در بذرها - میباشد که هر کدام از این سازوکارها به دلایل گوناگونی اتفاق افتاده و با توجه به عامل ایجاد کننده خواب، روشهای مختلفی برای تحریک جوانهزنی بذرها وجود دارد
افزایش میزان جوانه زنی بذرهای گیاه مورد تحت تیمار های خراش پوسته بذر موید وجود مقاومت مکانیکی پوسته در مقابل خروج جوانه است و به عبارت دیگر، پوسته به عنوان یک مانع فیزیکی از طریق ممانعت از گسترش رویان و یا از طریق ایجاد محدودیت در جذب آب و شاید تبادلات گازی عمل می کند
افزایش در میزان و سرعت جوانهزنی اثر در اعمال تیمار آبجوش میتواند به دلیل کاهش ضخامت پوسته بذر و افزایش جذب آب و آماس بذر، رهایی از محدودیت فیزیکی پوشش بذر و یا کاهش بازدارندههای جوانهزنی موجود در درون جنین باشد این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تیمارهای مختلف نوک چینی، آب جوش و آب معمولی بر جوانهزنی بذر خرما رقم خضراوی انجام گردید.
مواد و روشها
این آزمایش به منظور بررسی جوانه زنی خرما رقم خضراوی انجام شد. بذور مورد آزمایش از نخلستان دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان جمع آوری گردید. در تمام آزمایشها جهت دقت بیشتر و به حداقل رساندن خطا تا حد ممکن بذرهایی انتخاب شدند که از نظر اندازه یکنواخت به نظر میرسیدند.
تیمارهای مختلف آزمایش شامل موارد زیر بودند: -1 نوکچینی -2 آب جوش -3 آب معمولی -4 بدون تیمار - شاهد - پیش خیساندن بذور با تیمارهای آب جوش و آب معمولی به مدت 30 دقیقه صورت گرفت و تیمار نوک چینی، پس از نوک
چینی، بذرها مستقیم در گلدان ها کشت شدند. قابل ذکر است کلیه آزمایشها در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام گرفت. بذرها به دلیل درشت بودن به تعداد 10عدد بذر در هر گلدان و در محیط زیر سایبان در شرایط یکسان قرار داده شدهاند. اندازهگیریها پس از حدود یک ماه از کشت انجام گرفت. صفات اندازهگیری شده در آزمایش عبارت بودند از درصد جوانی زنی، درصد بذرهای جوانه نزده ، طول ریشه چه و ساقه چه و وزن تر و خشک ریشچه و ساقچه.
دادههای به دست آمده توسط نرم افزار آماری SAS تجزیه شد. مقایسه میانگینها توسط آزمون دانکن صورت گرفت و رسم نمودارها توسط نرم افزار excel نسخه 2007 انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس نشان داد در این آزمایش بین تیمارهای تحریک جوانهزنی بذر خرما از نظر تاثیرگذاری بر ویژگیهای درصد جوانهزنی، درصد بذرهای جوانه نزده، وزن تر و وزن خشک ریشچه وساقچه و طول ساقچه در سطح آماری یک درصد تفاوت معنی داری وجود دارد اما طول ریشچه تفاوت معنیداری نشان نداد
