بخشی از مقاله
چکیده
با افزایش جمعیت و پیشرفت تکنولوژی و تغییر شیوههای زندگی از سنتی به مدرن و به تبع آن ایجاد تحول در بناهای معماری و عمودی سازی ساختمان ها، شهرهای بزرگ همچون شهر تهران با کمبود جدی فضاهای اکسیژن ساز، آلودگیهای زیست محیطی، عدم توجه به مصرف بیرویه انرژی، بی اهمیتی به اکولوژی، ایجاد جزیره گرمایی و... روبه رو است.
بام و دیوار سبز به عنوان یکی از رویکردهای نوین معماری و شهرسازی، برخاسته از مفاهیم توسعه پایدار در جهت ارتقای کیفیت زیست محیطی، اهمیت دادن به اکولوژی، کاهش مصرف انرژی و افزایش سرانه فضای سبز میباشد. اکنون سوال پیش میآید؛ آیا استفاده از بام سبز و نمای سبز بر بهبود کیفیت زیست محیطی در شهر تهران تاثیر گذار است؟ تاثیر بام و نمای سبز بر کاهش مصرف انرژی در شهر تهران به چه صورت است؟
تحقیق حاضر، نقش بام سبز و نمای سبز در بهبود کیفیت زیست محیطی و چگونگی تاثیر گذاری بر کاهش مصرف انرژی در شهر تهران، را از طریق تلطیف هوا، ذخیره انرژی، کاهش آلودگیهای صوتی، کاهش آلودگیهای هوا و... را مورد بررسی قرار می دهد. هدف از انجام این پژوهش، شناخت و بررسی ارتباط بام سبز و نمای سبز، با توسعه پایداری و نیز چگونگی تاثیرگذاری بر کاهش مصرف انرژی میباشد.
از دیگر اهداف این پژوهش، بررسی تاثیر بام سبز و نمای سبز بر چگونگی بهبود کیفیت زیست محیطی در شهر تهران است. امروزه به دلایل گوناگون در شهر تهران، فضاهای مسکونی با الگوهای معماری ایرانی که در گذشته رایج بود، ساخته نمیشوند. در نتیجه لزوم ایجاد و پیوند فضاهای جدید همچون بام سبز و نمای سبز، جهت کاهش مصرف انرژی، بهبود شرایط زیست محیطی، اهمیت معماری پایدار و توسعه پایداری، میتواند الگویی با ارزش در معماری کلانشهر تهران ایجاد کند تا با تحول عظیمی در افزایش کیفیت زندگی در تهران روبهرو شد. از اینرو چگونگی تاثیر بام سبز و نمای سبز بر بهبود کیفیت زیست محیطی و اکولوژی، همچنین چگونگی تاثیر بام سبز و نمای سبز بر کاهش مصرف انرژی، در شهر تهران از جمله مواردی هستند که ضرورت انجام این پژوهش را افزایش میدهند.
نتایج حاصل از این پژوهش در شهر تهران، نشان از کاهش معنادار گرد و غبار معلق در هوا، با ایجاد 20 درصد فضای سبز در بام و نمای بناهای مسکونی این شهر را داشته که باعث تبدیل 37هزار تن دیاکسیدکربن به اکسیژن در روز میشود. همچنین نشان از تاثیر معنادار بامها و نماهای سبز مناطق شهری در صرفهجویی مصرف انرژی داشته که نتایج پژوهش حاضر، میزان چنین کاهش مصرفی را معادل 38هزار مگاوات ساعت در شهر تهران برآورد نمودهاست. بنابراین؛ بامها و نماهای سبز در راستای افزایش کیفیت زیست محیطی و کاهش مصرف انرژی در شهر تهران میتوانند موجب؛ بهبود کارایی انرژی ساختمانها، کاهش مصرف انرژی، جلوگیری از انتشار ذرات معلق در هوا و آلودگی، کاهش آلودگی ناشی از فاضلاب، کاهش سرازیر شدن آب باران و سیلاب،کاهش تاثیر جزیره حرارتی شهر و... شوند.
-1 مقدمه
در چند دهه اخیر، فضاهایی که چشم اندازی برای شهرها بودند، به دلیل افزایش جادهها و ساختمانها کاهش یافتهاند، این امر باعث تاثیرات نگران کنندهای در نامناسب شدن کیفیت هوا و افزایش دمای متوسط شهرها شدهاست.
تاثیرات نامطلوب زندگی شهری - نامناسب کردن کیفیت هوا، بالا رفتن دما و جزایر گرمایی - را میتوان توسط افزایش فضاهای سبز و گیاهان در سطح شهر و بام و نمای ساختمانها کاهش داد 1]و.[2 بهعلاوه گیاهان استفاده شده بر روی بام ساختمانها میتوانند تا حد زیادی از تبادل حرارت فضاهای داخلی با محیط بیرون جلوگیری کنند .[3] همچنین گیاهان تاثیرات مثبتی در آب و هوا دارند، درختان فضاهای سبز میتوانند در کم کردن مصرف انرژی در شهرها کمک کنند .
نتایج شبیه سازیهای کامپیوتری در شهرهای ایالات متحده نشان میدهد که بر اثر اضافه کردن یک درخت به ازای هر واحد مسکونی، میتوان در روزهای گرم از 12 تا 24 درصد انرژی برای خنک کردن صرفهجویی کرد. به علاوه با اضافه کردن سه درخت به ازای هر واحد مسکونی میتوان انرژی خنک کردن را در روزهای گرم بین 17 تا 57 درصد کاهش داد.
نامناسب بودن کیفیت هوا در سطح شهرهای بزرگ همچون تهران، به عوامل گوناگونی از قبیل: زیاد شدن جمعیت، ترافیکهای سنگین، افزایش صنعتی شدن، افزایش ساختمانها، افزایش مصرف سوختهای فسیلی، مشکلات ناشی از سیستم های فاضلاب، کاهش فضای سبز، و... مربوط میباشد، که عوامل فوق منجر به آن خواهد شد که انرژی بیشتری برای خنک کردن در تابستان و حتی انرژی الکتریکی بیشتر برای روشنایی لازم باشد .[7] بنابراین در عصر حاضر برای حل این معضلات، نیاز به گزینههای طراحی دوستدار محیط زیست در حال افزایش است. ایجاد بامهای سبز و دیوارهای سبز میتوانند در زیباسازی ساختمانها و شهرها، افزایش کیفیت هوای شهرها سودمند واقع شوند، همچنین در کاهش انرژی مصرفی نقش مهمی ایفا میکنند.
تکنولوژی بامها و دیوارهای سبز، با اهمیتترین روشی است که امکان پیشرفت و توسعه با اطمینان از حفظ محیط زیست را به شهر تهران میدهد. زیرا کلان شهر تهران از یک سو با آلودگیهای زیست محیطی چون: آلودگی هوا، آلودگیهای ناشی از فاضلاب شهری، آلودگی صوتی و آلودگی آبهای سطحی مواجه است و از سوی دیگر بهدلیل وجود جزیره گرمایی و افزایش دما در مرکز شهر بهدلیل رشد بافتهای شهری، با افزایش مصرف بیرویه انرژیهای فسیلی توام است.
اکنون سوال پیش میآید؛ آیا استفاده از بام سبز و نمای سبز بر بهبود کیفیت زیست محیطی در شهر تهران تاثیر گذار است؟ تاثیر بام و نمای سبز بر کاهش مصرف انرژی در شهر تهران به چه صورت است؟
هدف از انجام این پژوهش، شناخت و بررسی ارتباط بام سبز و نمای سبز، با توسعه پایداری و نیز چگونگی تاثیرگذاری بر کاهش مصرف انرژی میباشد. از دیگر اهداف این پژوهش، بررسی تاثیر بام سبز و نمای سبز بر چگونگی بهبود کیفیت زیست محیطی در شهر تهران است.
امروزه به دلایل گوناگون در شهر تهران، فضاهای مسکونی با الگوهای معماری ایرانی که در گذشته رایج بود، ساخته نمیشوند. در نتیجه لزوم ایجاد و پیوند فضاهای جدید همچون بام سبز و نمای سبز، جهت کاهش مصرف انرژی، بهبود شرایط زیست محیطی، اهمیت معماری پایدار و توسعه پایداری، میتواند الگویی با ارزش در معماری کلانشهر تهران ایجاد کند تا با تحول عظیمی در افزایش کیفیت زندگی در تهران روبهرو شد. از این رو چگونگی تاثیر بام سبز و نمای سبز بر شهر تهران و اهمیت اکولوژی، از جمله مواردی هستند که ضرورت انجام این پژوهش را افزایش می دهند.
این مقاله با تکیه بر بررسی کیفی، تحلیلی و بهرهگیری از تحقیق کتابخانهای انجام شدهاست و تعمیق آن با تحلیل نمونه موردی شهر تهران انجام پذیرفته است.
-2 تاریخچه بام و نمای - دیوار - سبز
از زمانهای اولیه، منظرهای طبیعی و ساخته شده، با بناهای شهری درهم آمیخته شدند. فضای سبز طراحی شده، همزمان با شکلگیری دغدغههای انسان در مورد معماری نیز پدیدار گشت. باغهای معلق افسانهای بابل، که شامل بام باغهای با شکوه و باغهای پلکانی بودهاند، نخستین نمونه شناخته شده از بامها و دیوارهای سبز میباشند که بین قرون 8 تا 10 قبل از میلاد ساخته شدند .[10]
همچنین کلبههای زیرزمینی در عصر وایکینگها در ایرلند و اسکاتلند، و نیز سقفهای پوشیده از چمن در مناطق ایسلند و اسکاندیناوی، گواهی بر استفاده از بامها و دیوارهای سبز در طول تاریخ میباشند. بعدها در اوایل قرن نوزدهم، ساکنان کشورهای کانادا و آمریکای شمالی، بامهای با پوشش علف و چمن را معرفی نمودند.
در دوران رنسانس، باغ شهرها به پاریس و بعدها از روسیه به برلین، لندن و نیویورک انتقال یافتند.
معماران مدرنیست مانند لوکوربوزیه و فرانک لوید رایت، ایده بامهای سبز را بهعنوان نمای پنجم ساختمان گسترش دادند. از نمونههای موفق بامباغهای مدرن از دهه 1930 به بعد میتوان به پنج بامباغهای معروف راکفلر و بامباغ کنزینگتن مدرن در لندن اشاره نمود. امروزه این بامها و نماهای سبز در سراسر جهان یافت میشود. اما توسعه بامها و دیوارهای سبز از یک جلوه معماری بومی، به یک گزینه پوشش دیوار - نما - و سقف، با سازههای پایدار متنوع، در معماری مدرن کشور آلمان اتفاق افتاد. امروزه در این کشور، بیش از 800 پروژه بامها و نماهای سبز در حال اجرا می باشند.
در کشور ایران، اگرچه واژه بام سبز، برای عموم ناشناخته ماندهاست، اما از دیرباز رواج داشتهاست. از نمونههای آن میتوان به خانههای روستایی نقاط مختلف کشور، خصوصا به روستاهای شمال کشور اشاره کرد، که استفاده از پوشش گیاهی خزهها و گیاهان علفی برای پوشش بامها متداول بودهاست.
-3 یافته های تحقیق
1؛-3 تعریف بام سبز و دیوار سبز و توسعه پایدار بام سبز: که بام گیاهی و بام زیستی نیز نامیده میشود، پوششهای سقف گیاهی میباشند که روی قسمت بام ساختمانها ساخته میشوند. بامهای سبز، پایدار و سالم و ایجاد کننده منظر بام هستند که یکی از عناصر طراحی پایدار در طراحی اکولوژیکی امروز میباشند .[13] امروزه ساخت بام سبز با هدف سلامتی زیست محیطی، اقتصادی و توجه به مسائل زیستشناسی است.
نمای سبز: واژه دیوار سبز یا باغهای عمودی یک واژه جهانی است که یک سیستم پوششی زنده با فوایدی نظیر بامهای سبز میباشد. نماهای سبز از پخش شدن گرد و غبار در هوا جلوگیری میکنند و از ساختمان در برابر اشعههای فرابنفش، باران و فشار باد محافظت میکنند.
توسعه پایدار: واژه پایدار بهطور گستردهای به منظور توصیف جهانی که در آن نظامهای انسانی و طبیعی تواما بتوانند تا آیندهای دور ادامه حیات دهند به کار گرفته میشود .[16] چنانچه خواستار هر گونه پیشرفتی در پایداری شهری باشیم لازم است میان شکل شهر و برخی عناصر آن در تمام مقیاسهای جغرافیایی ارتباط برقرار گردد. یک تعریف بسیار متداول از توسعه پایدار مربوط به WCED1 است که مطابق آن توسعه عبارت است از توانایی پاسخگویی به نیازهای کنونی بدون کاهش توانایی
