بخشی از مقاله
چکیده:
دولت الکترونیک ، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ایجاد تغییر در ساختارها و فرایندهای کاری سازمان های دولتی است .از سوی دیگر، عوامل متعدد زمینه های لازم برای تحقق دولت الکترونیک را فراهم می آورند که از جمله آنها، رشد فناوری های جدید و بویژه فناوری اطلاعات ، رشد اینترنت و فراگیری عمومی استفاده از آن ، تغییر انتظارات شهروندان و بنگاه های اقتصادی و جهانی شدن و فشارهای ناشی از رقابت است
با - عنایت. به اهمیّت تجارت الکترونیک و متعاقباً تأثیر آن بر عملکرد کشور لازم است تا توجّه خاصی به چالشهای موجود در این امر مبذول گردد. این تحقیق به بررسی تجارت الکترونیک و مسائل مرتبط با آن می پردازد. از آنجایی که این مقاله یک مقال علمی توصیفی است ، لذا به گردآوری آثار محققین مختلف در این زمینه پرداخته می شود.
تجارت الکترونیک در همه زمینه ها رخنه کرده به طوری که در حال حاظر بدون وجود آن شرکتها و صنایع از جوامع فرا صنعتی عقب مانده و راهی به جز نابودی نخواهند داشت نتایج تحقیقات در زمینه یجارت الکترونیک ، نشان می دهد علی رغم توسعه روز فزونا نقش و کاربرد تجارت الکترونیک ، مسائلی نیز در این زمینه وجود دارد که لازم است مورد توجّه خاص محقق قرار گیرد. همانند عدم وجود زیر ساختارهای مناسب و عدم اعتماد به این روشها ، سرعت نامناسب اینترنت و سایر موارد مشابه . لازم است تلاش جدّی در جهت رفع این موانع صورت گیرد.
مقدمه
یکی از تغییرات اساسی جامعه امروز، ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات است که منافع زیادی را به همراه دارد. با وجود مزایای بالقوه متعدد، توسعه و استقرار این فناوری ها برای برخورداری از این مزایا کافی نیست ، بلکه فناوری باید به وسیله کاربران به کارگرفته شود - - Boufeas et al,2004 در صورت عدم پذیرش و به کارگیری فناوری جدید توسط کاربران ، سرمایه گذاری در حوزه مورد نظر بی - نتیجه خواهد ماند.
با توجه به اهمیت این موضوع ، پژوهش های زیادی در این مورد در بیشتر کشورها انجام شده است که دغدغه اصلی آنها، پذیرش و به کارگیری فناوری های جدید و از جمله مهمترین آن ها، فناوری اطلاعات و ارتباطات و دولت الکترونیک1 بوده است - Hinnant,2002 - به طور کلی دولت الکترونیک استفاده از فناوری اطلاعات به منظور توزیع خدمات دولتی به صورت مستقیم و بیست و چهار ساعته در تمام روزهای هفته به مشتری است . - Akmana et al,2005 - اگر دولت الکترونیک توسط شهروندان پذیرفته شده و به کار گرفته شود، مزایای متعددی را برای جامعه همچون شفاف سازی2 و پاسخگویی به ارمغان خواهد آورد، بنابراین درک و تأثیرگذاری بر پذیرش شهروندان از خدمات دولت الکترونیک حیاتی است
فقط سرمایه - گذاری و فراهم کردن تجهیزات و امکانات مورد نیاز، نمی تواند به برخورداری جامعه از مزایای دولت الکترونیک منجر شود - - Boufeas et al,2004و برای دستیابی به مزایای بالقوه دولت الکترونیک ، باید پذیرش آن در جامعه مد نظر قرار گیرد - . - Centeno,2004 با توجه به اینکه دولت الکترونیک در ایران به اهداف پیش بینی شده دست نیافته است ، در این مقاله به بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش دولت الکترونیک در ایران پرداخته شده است .
مدل پژوهش ، مدل پذیرش فناوری3 دیویس4 است . این مدل که بر اساس تئوری کنش عقلایی5 مطرح می شود - - Dadayan et al,2005 در مطالعات متعدد برای تشریح پذیرش و به - کارگیری سیستم های اطلاعاتی مورد استفاده قرار گرفته است و اعتبار آن تأیید شده است - Hong et al,2002 - در این مقاله با توجه به این که متغیرهای خارجی در مدل پذیرش فناوری ، در نهایت تعیین کننده پذیرش هستند و در مطالعات گذشته کمتر مورد بررسی قرار گرفته اند - - Burton, et al,2006 و شرایط خاص ایران ، متغیرهای مؤثر بر پذیرش دولت الکترونیک تعیین و مدل مناسب پذیرش دولت الکترونیک پیشنهاد شده است .
این مدل بر متغیرهای خارجی و نقش آنها در ارتقای سطح برداشت شهروندان نسبت به مفید بودن دولت الکترونیک متمرکز است و این متغیرها را در قالب سه دسته متغیرهای فردی ، سازمانی و اجتماعی مورد بررسی قرار داده است .
در این مقاله پس از بررسی وضعیت دولت الکترونیک در ایران ، به بررسی اجمالی مفاهیم ، دولت الکترونیک و تاثر آن بر توسعه اقتادی ایران پرداخته می شود .
ادبیّات موضوعی
دولت الکترونیک مجموعه ای از ارتباطات الکترونیکی است که بین دولت ، سازمان ها و شهروندان رخ می دهد. در ارتباط با دولت الکترونیک ، در تعریف های مختلف به جنبه های پاسخگویی ، مسئولیت پذیری ، شفاف سازی و غیره اشاره شده است .
دولت الکترونیک ، استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای ایجاد تغییر در ساختارها و فرایندهای کاری سازمان های دولتی است . - Lu et al,2009 - از سوی دیگر، عوامل متعدد زمینه های لازم برای تحقق دولت الکترونیک را فراهم می آورند که از جمله آنها، رشد فناوری های جدید و بویژه فناوری اطلاعات ، رشد اینترنت و فراگیری عمومی استفاده از آن ، تغییر انتظارات شهروندان و بنگاه های اقتصادی و جهانی شدن و فشارهای ناشی از رقابت است .
اقتصاد جهانی از کسب و کار سنّتی به سمت کسب و کار دیجیتالی پیش می رود و نمود بارز این حرکت تجارت الکترونیکی است . تجارت الکترونیکی یک واژه عمومی است برای تشریح روشی که سازمان بصورت الکترونیکی تجارت می کند و از گروهی از فناوریها برای برقراری ارتباط با مصرف کنندگان و شرکتهای دیگر، برای انجام تحقیق یا جمع آوری اطلاعات ، یا انجام مبادلات تجاری بهره می برد - نوری ، 1386، ص. - 147 با بهره گیری از فناوری ارتباطات گسترده و کم هزین اینترنت ، شرکتها می توانند به راحتی فراتر از مرزهای مّی عمل کرده و با هزینه های کم به مشتریان خود دسترسی داشته باشند
روند گسترش تجارت الکترونیک در جهان نشان می دهد که حرکت به سوی بازرگانی بر خط - Online - برای شرکتهای سراسر جهان در سال 2003 حدود6/1 درصد فروش کالا به ارزش 5/3 تریلیون دلار بوده است . در جدیدترین تحقیقات به عمل آمده توسط واحدقتصادی مجّه اکونومیست رتبه بندی کشورهای جهان برای پذیرش و بکارگیری تجارت الکترونیکی انجام گردیده است که در آن آمریکا و استرالیا در رده های اوّل و دوّم و کشورهای اسکاندیناوی جزء ده کشور اوّل قرار گرفته اند
وضعیت دولت الکترونیک در ایران
کشورهای در حال توسعه به سمت توسعه دولت الکترونیک گام برداشته اند، اما به منظور موفقیت در استقرار دولت الکترونیک ، ملاحظات فرهنگی و نهادی باید مورد توجه قرار گیرند - . - Schuppan,2009 به منظور برخورداری از مزایای دولت الکترونیک ، در ایران اقداماتی صورت گرفته است .
از نظر توالی زمانی ، اولین گام مؤثر توسعه دولت الکترونیک در سال های اخیر در ایران را می توان مصوبه سال 1381 شورای عالی اداری برای خودکارسازی فعالیت های اختصاصی و عمومی نظام اداری برشمرد. این مصوبه در جهت تحقق اهداف قانون برنامه پنج ساله سوم توسعه تدوین شده است
بر اساس برنامه راهبردی ارائه شده از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، یکی از هفت حوزه کاری در زمینه برنامه ریزی راهبردی فناوری اطلاعات و ارتباطات ، دولت الکترونیک است - تکفا،. - 1381 در پانزدهم تیرماه 1381 شورای عالی اداری کشور به پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، طرح تحقق دولت الکترونیک را تصویب کرد
با این وجود و به منظور برخورداری از مزایای بالقوه دولت الکترونیک ، توجه به اهداف تعیین شده و تلاش در جهت نیل به آنها امری ضروری است . از طرف دیگر، پذیرش و به کارگیری این سیستم ها توسط شهروندان ، باید به طور ویژه مورد توجه قرار گیرد. متخصصان ایرانی در ارتباط با این مسئله به وجود موانع اشاره کرده اند:
ایجاد دولت الکترونیکی و استفاده از آن نه فقط یک الزام در جوامع کنونی به حساب می آید، بلکه ابزاری برای توسعه کشور است . این در حالی است که در این بحث فقط کارهای انجام شده محدود به سمینارها و همایش های یک یا دو روزه است و هیچ کار عملی مثبتی انجام نشده است
کسب و کار الکترونیک : این واژه برای اوّلین بار در سال 1997 توسط شرکت IBM مطرح گردید. تجارت الکترونیک بیشتر تکیه بر ارتباط بیرونی بنگاه یا فرد دارد. در حالی که کسب و کار الکترونیک علاوه بر ارتباط بیرونی به استراتژی درون سازمان نیز اشاره دارد و شامل تجارت الکترونیک 1 - EC - ، هوشمندی شرکتها 2 - BI - ، مدیریت روابط با مشتری 3 - CRM - ، مدیریت زنجیره تأمین 4 - CSM - و برنامه ریزی منابع شرکت 5 - ERP - می شود.
به طور خلاصه ، کسب و کار الکترونیک تلفیق سیستم ها و فرآیندها و زنجیره های تأمین و کل بازار با استفاده از اصول و فن آوری های مرتبط با استفاده از اینترنت استسّد - جوادین ، سقطچی ، 1385، ص. - 31نتخاب یک کسب و کار خاص به تنهایی موجب مؤفّقیت سازمان نخواهد شد و نکته مهم متناسب بودن مدل انتخاب شده با بستر و محیط کسب و کار، توانایی های شرکت نیاز خاص مشتری می باشد
