بخشی از مقاله
چکیده
روستاییان عشایر به دلیل درآمد پایین و ریسک پذیری کار کشاورزی قشر آسیب پذیری هستند و همواره موضوع مهاجرت آنان برای دستیابی به حداقل امکانات زندگی و رفاه در زندگی برای این قشر یک دغدغه اصلی است.از انجاییکه نقش روستائیان و عشایر در دستیابی به توسعه بسیار مهم و غیر قابل اغماض میباشد ، لذا باید زمینه رفاه اجتماعی و عدالت در روستاها برقرار شود تا علاوه برکاهش مهاجرت ، فاصله طبقاتی این قشر با اقشار دیگر کاسته شود و بتوانند از زندگی راحتتری برخوردارشوند.
در این بین بیمه اجتماعی که نوعی پس انداز سرمایه ، آینده نگری وکاری ارزشمند که موجب رفع تبعیض در استفاده از خدمات بیمه اجتماعی نسبت به شهرنشین ها شده است، به عنوان یکی از شاخصه های رفاه اجتماعی می تواند در بهبود زندگی روستاییان نقش موثر و مفیدی داشته باشد. این مقاله ضمن بیان رفاه و ذکر شاخصه های رفاه به اهمیت بیمه اجتماعی به عنوان یکی از این شاخصه ها در بهبود زندگی روستاییان و عشار پرداخته شده است.
مقدمه
یکی از مفاهیم محوری توسعه پایدار، مقوله توسعه ی انسانی و بهبود شاخص سلامت در حوزهی رفاه اجتماعی است که بیمه اجتماعی می تواند در حوزه سلامت افراد جامعه موثر واقع شود - سپهردوست و ابراهیمینسب، - 1394 امروزه بیمه به عنوان یکی از مظا هر پیشرفت به شمار می رود و در بسیاری از کشورهای دنیا در زندگی افراد تاثیرگذار است.بیمه به عنوان ابزاری برای سرمایه گذاری و همچنین، به منظور غلبه برمشکلات ناشی ازمرگ سرپرست خانواده و پیری وکهولت و نیز بیماری است.دربسیاری از کشورها با بیمهها،منبع مالی عظیمی در کل جامعه ازحق بیمههای گرفته شده به دست می آید که می توان برای توسعه خود صنعت بیمه ویا دیگربخش ها وخدمات رسانی بیشتر استفاده کرد.
بیمه های اجتماعی به صورت مجموعه ای از راهبردها و برنامهها برای حفظ و بقای جوامع انسانی و توسعه آنها در مناطق مختلف شهری و روستایی انجام میشود. دراین میان،مناطق روستایی و عشایری به واسطه موقعیت خاص اکولوژیک و اقتصادی اجتماعی جایگاه ویژهای دارند؛ لذا دراین مناطق، گسترش حوزه نفوذ بیمه، در معرض توجه قرار گرفته است. صندوق بیمه اجتماعی روستائیان و عشایر عهده دار این مهم، در مناطق روستایی است
بیمه های اجتماعی کشاورزان وروستاییان در چارچوب قانون بیمه اجتماعی روستاییان برای نخستین بار در سال1348 بهتصویب رسید و مقرر شد روستاییان به منظور ایمن بودن در برابر خطرات احتمالی تحت حمایت هایی مانند بیماری، حوادث ناشی از کار، از کارافتادگی و …قرار بگیرند.
پس از تصویب قانون بیمه اجتماعی روستاییان و سپس تصویب قانون تامین اجتماعی در سال 1354 مقرر شد روستاییان عضو شرکتهای سهامی زراعی در حوزههای مختلف بیمهای تحت حمایت قرار گیرند. اما اجرای طرح به سطح بازنشستگی، از کارافتادگی و... ارتقا نیافت و در حدود درمان متوقف شد . با پیروزی انقلاب اسلامی، به رغم تاکیداتی که در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به ویژه اصل 29 قانون اساسی و همچنین وجود مبانی قانونی و به رغم تلاش هایی که در سالیان متمادی از سوی مسئولان صورت گرفت هیچ گاه در اجرا گام های موثری در گسترش ابعاد مختلف بیمههای اجتماعی چون پیری، از کارافتادگی، حوادث و ...برای روستاییان برداشته نشده است .
هرچند که در سال های گذشته در چارچوب طرح شهید رجایی و فعالیت های کمیته امداد امام خمینی - ره - و همچنین درمان روستاییان توفیقاتی حاصل شده است. با این حال در طول این سالیان حمایت از روستاییان و گستردن چتر بیمه های اجتماعی برای این قشر مولد و با ارزش همواره یکی از دغدغه های اصلی مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران بوده است.
در همین زمینه در سال 1383 در یک اقدام بنیادین قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی را به تصویب رساند .براساس مواد مختلف آن دولت مکلف شد که با تشکیل یک صندوق مستقل، روستاییان کشور را که نزدیک به چهار دهه حمایت از آنها از حد گفتار و نوشتار فراتر نرفته است، مورد حمایت های گوناگون خود چون خدمات درمانی، از کارافتادگی، پیری و فوت قرار دهد . بدین ترتیب، در بهمن ماه 1383 آیین نامه بیمههای اجتماعی روستاییان و عشایر از تصویب هیات وزیران گذشت و تشکیل ارکان این صندوق و همچنین تلاش های بی وقفه اولین وزیر رفاه و تامین اجتماعی، سایر آیین نامه ها و ضوابط اجرایی برای آغاز فعالیت این صندوق مراحل تدوین و تصویب خود را طی کرد و تقریباً فعالیت اجرایی این صندوق از اواخر تابستان سال 1384 آغاز شد.
این طرح درنظرداردتا مناطق روستایی کشوررابرای فعالیت عرضه کنندگان خصوصی خدمات بهداشتی ودرمانی عمومی مناسب نمایدوانتظارات جامعه ی روستایی را برای دسترسی آسان به خدمات تخصصی ،درمانی برآورده سازد و با اجرای طرح بیمه ی درمان روستاییان، انتظار میرود که متوسط هزینه های بهداشتی و درمانی خانوارهای روستایی کاهش قابل ملاحظهای یابد - کاظمیان و خسروی، - 1390 و درجهت رفع مشکلات جامعه روستایی و توانمند ساختن روستاییان می تواند کار گشا باشد - ابرهیمی و همکاران . - 1394 این مقاله ضمن بیان رفاه و ذکر شاخصه های رفاه به اهمیت بیمه اجتماعی به عنوان یکی از این شاخصه ها در بهبود زندگی روستاییان و عشایر پرداخته شده است
تعریف رفاه اجتماعی
رفاه اجتماعی مانند اغلب مفاهیم اجتماعی شایع، دارای انبوهی از تعاریف هم پوشان است و ارائه تعریفی واحد و قطعی برای آن امکان پذیر نیست. البته متخصصان و اندیشمندان تلاش کرده اند تا برای تبیین آن، تعاریفی از این پدیده ارائه دهند اما همراهی مفهوم رفاه اجتماعی با شاخص های توسعه اقتصادی و ملاحظات سیاسی این کار را بسیار دشوار کرده است. وجود این تعاریف متعدد، ابعاد و جنبه های مختلف رفاه اجتماعی و ماهیت پویا و متحول آن را نشان می دهد. در تعریف سازمان بهداشت جهانی به جنبه »سلامت« تأکید شده و بیان شده است »رفاه اجتماعی آن شرایطی است که افراد جامعه از احساس سلامت، امنیت و سرزندگی بالایی برخوردار باشد.
در مفهوم کلان رفاه اجتماعی به وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی یک جامعه اشاره دارد که حفظ کرامت انسانی و مسئولیت پذیری افراد آن جامعه در قبال یکدیگر و ارتقای توانمندی ها از اهداف آن است - اسدی، . - 1391 همچنین دراعلامیه جهانی حقوق بشر1 که در سال 1948 به تصویب رسید، در تعریفی از رفاه اجتماعی، آن را به عنوان یک حق بشر معرفی میکند. بر اساس این اعلامیه، رفاه اجتماعی عبارت است از حق هر یک از انسانهای جامعه برای بهرهمندی از استانداردهای لازم زندگی . - Gunneken 2009 - کنوانسیون بینالمللی اقتصادی، حقوق فرهنگی و اجتماعی2 که در سال 1966 به تصویب رسید، در ماده 9 خود برخورداری از بیمه را به رفاه اجتماعی اضافه میکند .
درکل می توان گفت : رفاه اجتماعی؛ مفهوم رفاه اجتماعی دارای ابعاد و جنبه مادی و معنوی، ذهنی و عینی، فردی و جمعی است .لذا بعد مادی بر تأمین نیازهای اساسی، خوراک، پوشاک، شغل، مسکن و بهداشت و درمان تأکید دارد و بعد معنوی را هم می توان شامل سواد و آموزش، سلامت، حمایت قانونی از عموم مردم و برخورداری از حقوق انسانی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دانست. با این توصیف رفاه عینی شامل برخورداری از امکانات مادی است ولی رفاه ذهنی شامل درک و احساس رفاه و عدم »احساس محرومیت« است. از این رو رفاه اجتماعی را میتوان جزو مفاهیمی دانست که با مفاهیمی چون "حمایت اجتماعی"، "تأمین اجتماعی"، "خدمات اجتماعی" ، "بهزیستی"، و "رضایت اجتماعی" پیوستگی معنایی نزدیکی دارد که گاهی بر قلمروی مفهومی مشترکی هم اشارت دارند.
جنبه های رفاه اجتماعی
به لحاظ مفهومی رفاه اجتماعی را میتوان از دو جنبه مورد توجه قرار داد:
الف - مفهوم عام رفاه اجتماعی: از مفهوم رفاه اجتماعی در این سطح با عناوینی نظیر »خدمات اجتماعی«، »حقوق عمومی«، »حقوق ملت« و »حقوق اساسی مردم« یاد میشود که مراد از آن توجه به کلیه افراد جامعه
