بخشی از مقاله
چکیده
در بسیاری از مطالعات علمی به اهمیت حفظ تنوع زیستی در مدیریت پایدار جنگل اشاره ویژهای شده است .مطالعه حاضر به-منظور بررسی تأثیر ترکیب تاج پوشش درختان بر تنوع زیستی پوشش علفی در جنگل لوتچ- ساری انجام شد. این تحقیق در دو رویشگاه خالص راش و رویشگاه آمیخته راش-ممرزانجام شده است. جهت نمونهبرداری 61 قطعه نمونه دایرهای شکل با مساحت 10 آر 1000 - مترمربع - با ابعاد شبکه 75×100 به روش تصادفی- منظم انتخاب خواهد شد.
با توجه به اهداف تحقیق برای اندازه-گیری تنوع گیاهی پوشش کف جنگل، در هر قطعات پنج ریز قطعه یک مترمربعی پیاده شده است. به منظور مطالعه تنوع در هر یک از ریزقطعات نوع گونه درختی، درختچهای، علفی و درصد آنها ثبت و شاخصهای تنوع زیستی شانون - وینر و سیمپسون، شاخصهای غنای مارگالف و منهنیک و شاخصهای یکنواختی پیلو وشلدون با استفاده از نرمافزار PAST محاسبه شد.
که نتایج این بررسی نشان داد که شاخصهای تنوع زیستی، غنای، یکنواختی زادآوری در دو رویشگاه معنی دار نبوده اما از نظر عددی در رویشگاه آمیخته راش-ممرز بیشتر از رویشگاه خالص راش بوده است. همچنین شاخص تنوع پوشش علفی در رویشگاه خالص راش بیشتر بوده اما شاخصهای یکنواختی در رویشگاه آمیخته راش-ممرز بیشتر بوده است. همچنین شاخص غنا منهنیک در رویشگاه خالص راش بیشتربوده است اماشاخص غنای مارگالف به طور معنی دار در رویشگاه آمیخته راش-ممرز بیشتر بوده است.
-1مقدمه
جنگلهای شمال ایران که بهطور عمده بر روی شیبهای شمالی رشته کوههای البرز واقع شدهاند به لحاظ ویژگیهای ممتاز خود از جمله تنوعزیستی - فون و فلور - از اهمیت زیادی برخودار هستند. حضور گونههای صنعتی ارزشمندی مانند راش، بلوط بلندمازو، افراپلت، توسکا و انجیلی بههمراه تعداد زیادی گیاهان چوبی و علفی دیگر اهمیت این جنگلها را چندین برابر نموده است - رسانه و همکاران، . - 1380 هر یک از گونهها نقش اساسی و حیاتی در زنجیرههای غذایی بوم نظامها دارد و به همین دلیل با نابودی یک گونه، تعادل حیاتی در طبیعت بههم خورده - Whittaker , 1972:215 - ، که موجبات تخریب جنگلها، کاهش سطح آنها و در نتیجه کاهش تنوعزیستی در دنیا میباشد
با افزایش روزافزون جمعیت دنیا و پیشرفت علم و توسعه فناوری، فشار تخریب انسان روی طبیعت بیشتر شده و سیمای طبیعت روز به روز حالت طبیعی و اولیه ,.خود را از دست میدهد - - Javanshir, 1993:13 تنوع گیاهی به عنوان مؤلفهای از تنوع زیستی،در سطحی گسترده در مطالعات پوشش گیاهی و ارزیابی زیست محیطی به عنوان یکی از شاخص های مهم و سریع در تعیین وضعیت بوم سازگان مورد استفاده قرار می گیرد.
ازجمله این بومسازگان انواع جنگلکاری سوزنیبرگ و پهنبرگ میباشد که میتوان با استفاده از شاخصهای تنوع زیستی، کیفیت حیات را در این اجتماعات گیاهی بررسی کرد.
در چنین اجتماعاتی هر چه تنوع گونه ای - گیاهی وجانوری - بیشتر باشد زنجیرههای غذایی طولانیتر وشبکههای حیاتی پیچیدهتر شده و در نتیجه محیط پایدارتر و از شرایط خودتنظیمی بیشتری برخوردار میشود. اکوسیستمهایی که تنوع زیستی - اعم از گیاهی و جانوری - بیشتری دارند پایداری اکولوژیکی و تولید بیشتری دارند نیز همچنین تنوع گونه های گیاهی در جنگلکاریها بهمنظور حفاظت ذخایر ژنتیکی، بررسی روند توالی، شناسایی گونههای در حال تهدید و انقراض و تأثیر جنگلکاری با گونههای بومی وغیر بومی در پوشش گیاهی کف، از اهمیت ویژهای برخوردار است
در حقیقت مدیریت و برنامهبریزی دقیق طرحهای حفاظتی و اجرایی در عرصههای جنگلی و جنگلکاریها نیازمند شناسایی نیازهای اکولوژیکی گونه های جنگلی و بررسی تنوع زیستی آنهاست .با توجه به اینکه امروزه انسانها با مشکلات متعدد زیست محیطی و تهدید تنوع زیستی مواجه هستند بهترین راه برای نجات تنوع زیستی و درک ارزشهای آن، ارزیابی آن است
نظر به اینکه مدیریت جنگل براساس تفکر همگام با طبیعت نیازمند دستیابی به دادهها و اطلاعات در تودههای طبیعی است؛ بررسی وضعیت فعلی و آینده تودههای جنگلی - نمیرانیان، - 692:1383 و توصیف ساختار جنگل از جمله موارد لازم در مدیریت جنگل بهشمار میآید
رویشگاهی که تنوعزیستی بیشتری داشته باشد، زنجیرههای غذایی طولانیتر و شبکه حیاتی پیچیدهتر گشته، پایداری بومشناختی و حاصلخیزی خاک بیشتری را خواهد داشت و در نتیجه محیط پایدارتر و خاصیت خودتنظیمی آن بیشتر میشود و یک بومنظام پایدار و پویا خواهد بود - طالشی و اکبرینیا، . - 12:1390 در حقیقت مدیریت و برنامه-ریزی دقیق طرحهای حفاظتی و اجرایی در عرصههای جنگلی نیازمند شناسایی و بررسی تنوعزیستی آنهاست. تنوعزیستی در هر منطقه را باید کلید پایداری و سلامت محیطزیست طبیعی آن بهحساب آورد زیستی و درک ارزشهای آن، ارزیابی است
تنوع زیستی جهت ادامه حیات بشر، مسایل اقتصادی، پایداری و عملکرد اکوسیستمها از امور ضروری هستند - Ammer et al., . - 2005:45× امروزه حساسیت های علمی و سیاسی بر روی مساله تنوع زیستی بهدلیل افزایش نرخ انقراض گونهها بهدلیل فعالیت-های انسانی، بهشکل چشمگیری افزایش یافته است
تنوع موجودات زنده، اندازهگیری تنوع و آزمونهای فرضی درباره علل تنوع، از جمله مسایلی هستند که مدتهای مدیدی مورد علاقه اکولوژیستها بودهاند”سهرابی و اکبرینیا،×ٌٌٍَََُْ“ تنوع زیستی به مطالعه گوناگونی ساختار جمعیتی و الگوهای فراوانی و پراکنش گیاهانی که مفهوم آن با آمیختگی و ترکیب گونهها قرین است، پرداخته و بهعنوان شاخصی برای مقایسه وضعیت اکولوژیک اکوسیستمهای جنگلی، به کار گرفته میشود
و هدف از آن رسیدن به یک واحد برای سهولت مقایسه و ارزیابی جوامع و اکوسیستمهاست؟
اویلی و همکاران - 1386 - به بررسی تنوعزیستی گونههای چوبی و زادآوری در دو جامعه راشستان و راش -ممرزستان درمجموعه نمخانه که دومین مجموعه جنگل تحقیقاتی -پژوهشی خیرودکنار است، پرداختند. نتایج این تحقیق نشان میدهد که جامعه راشستان دارای تنوع و غنای بیشتری نسبت به جامعه راش -ممرزستان است تأثیر شاخصهای یکنواختی در مقایسه با غنا در افزایش تنوعزیستی بیشتر است.
طالشی و اکبرینیا - 1390 - به بررسی تنوعزیستی گونههای چوبی و علفی در رابطه با عوامل محیطی در جنگلهای پایینبند شرق نوشهر پرداختند. نتایج نشان داد که شاخص تنوعزیستی شانون -وینر و سمپسون با درصد شیب و ارتفاع از سطح دریا همبستگی مثبت معنیدار و با درصد سیلت، رس، پتاسیم و نیتروژن همبستگی منفی معنیدار دارند.
روحیمقدم و همکاران - 1390 - به بررسی ساختار زادآوری و تنوعزیستی گونههای درختی و درختچهای موجود در زیراشکوب جنگلکاریهای خالص و آمیخته بلندمازو پرداختند. نتایج نشان داد که فراوانی و تنوع گونههای زادآوری شده در زیراشکوب جنگلکاریهای آمیخته بلوط- داغداغان بیشتر از جنگلکاریهای خالص بلوط و آمیخته بلوط با پلت بودهاست، که با درجه تاج پوشش و عمق لاشبرگ همبستگی منفی دارند.
اسدیان و همکاران - 1391 - به بررسی تنوعزیستی گیاهی و خصوصیات خاک در جنگلکاریهای کاج سیاه و زبان گنجشک در منطقه الندان -ساری پرداختند. نتایج این تحقیق نشان داد که شاخصهای تنوعزیستی، غنا و یکنواختی برای پوشش علفی و تجدیدحیات گونههای چوبی در توده کاج سیاه در مقایسه با توده زبان گنجشک بیشتر بود پوربابائی و حقگوی - 1392 - به بررسی تأثیر عوامل فیزیوگرافیک بر تنوع گونههای درختی در پارک جنگلی کندلات، گیلان پرداختند.
نتایج آنالیز واریانس یکطرفه و مقایسات چند دامنه دانکن نشان داد که تأثیر جهت دامنه بر تنوع گونهای و یکنواختی معنیدار است و جهتهای جنوبی تنوع و یکنواختی بالاتری داشتند، درحالیکه تأثیر جهت دامنه بر غنا معنیدار نبود. همچنین اثر ارتفاع از سطح دریا بر تنوع و غنا معنیدار بود و ارتفاعات بالاتر تنوع و غنای بیشتری داشتند، درحالی که تفاوت معنیداری از نظر یکنواختی مشاهده نشد. بنابراین اثر شیب بر تنوع، غنا و یکنواختی معنیدار نبود.
شیخالسلامی و همکاران - - 2008 در بررسی پوشش درختی و درختچهای منطقه کجور نوشهر بیان کردند که گسترش گونههای جنگلی، نوع آمیختگی و تیپهای تشکیل یافته در منطقه مورد بررسی تحت تأثیر عوامل فیزیوگرافیک قرار میگیرد. تحقیق حاضر بهمنظوربررسی تنوع زیستی با در نظر گرفتن خصوصیات خاک در دو توده جنگلکاری زبانگنجشک و کاج سیاه در محدوده طرح جنگلداری سری الندان تحت مدیریت شرکت چوب و کاغذ مازندران انجام شده است.
