بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به نقش حفاظتی جنگلهای زاگرس، بررسی تنوع زیستی به منظور دستیابی به ایدهآل بیش از پیش برجسته میشود. بنابراین در تحقیقی51 قطعه نمونه به ابعاد 5×5 مترمربع در امتداد ترانسکت شامل 4 تیپ درختی برو- مازودار، برو- زالزالک، مازودار- زالزالک و برو- مازودار- زالزالک، با شزط داشتن وجود زادآوری جنسی در قطعات نمونه از جنگلهای بابایادگار شهرستان دالاهو واقع در استان کرمانشاه برداشت شد. در این مطالعه ویژگیهای درختی و زادآوری گونههای موجود در قطعات نمونه و شاخصهای تنوع زیستی بررسی شد. نتایج آنالیز واریانس بیانگر عدم وجود اختلاف معنیدار در میانگین ویژگیهای اندازهگیریشده در تیپهای مختلف است. همچنین همبستگی میان برخی از ویژگیها و شاخصهای تنوع مطالعه شد که نتایج بیانگر همبستگی معنیدار میان ویژگیهای درختی و شاخصهای تنوع زیستی بود. علاوهبراین میانگین متغیرها نیز در تیپهای درختی متفاوت نشان داده شده است.
واژههای کلیدی: تنوع زیستی، تیپ درختی، زادآوری، جنگلهای زاگرس.
مقدمه
جنگلهای زاگرس با وسعت 6 میلیون هکتار، با برخورداری از گونه درختی غالب بلوط، گستره وسیعی از رشته کوههای زاگرس را دربرگرفتهاند - . - Pourhashemi et al., 2014 زادآوری جنگل یک فرایند دینامیک است که در نتیجه استقرار و رشد درختان نوظهور به جمعیت درختان بالغ افزوده میشود و از دست رفتن درختان بالغ در اثر مرگومیر تدریجی در طول زمان جبران می شود . - Tahmasebi, 2015 - به منظورحفظ تنوع زیستی جنگل و عملکرد اکوسیستم که در سطح جهان با دخالتهای انسانی در معرض تهدید هستند، توجه به زادآوری گیاهی ضروری است . - Neuschulz et al., 2016 - جنگلها از جمله منابع مهم تنوع زیستی کره خاکی هستند که توجه طراحان حفاظت و جنگلداران را به خود جلب کردهاند. تنوع، عامل حیاتی برای ایفای نقشهای مناسب جنگل میباشد - . - Jeffrey, 2006 واژه تنوع زیستی برای نخستین بار توسط روسن در سال 1985میلادی معرفی شد - . - Wilson, 1998 Nouri و همکاران - 2010 - در مطالعهای به منظور بررسی شاخصهای تنوع زیستی، به این نکته پی بردند که تنها از خصوصیات گونههای چوبی استفاده شده و گونههای علفی بر تنوع زیستی گیاهی منطقه نقش خاصی نداشتهاند. - 2001 - Starlinger Neumann and در تحقیقی که درباره اهمیت شاخصهای مختلف برای ساختار توده و تنوع در جنگلهای اتریش انجام دادند به این نتیجه رسیدند تابع شانون -وینر برای بررسی تنوع گونههای درختی در وضعیتهای مختلف جنگلی، مناسبتر از سایر شاخصهاست. بر همین اساس در این تحقیق، ما نیز از این شاخص برای بررسی تنوع استفاده کردیم.
Es-hagh Nimvari و همکاران - 2015 - در مطالعهای بر گلسنگهای موجود در دو تیپ انجیلی- ممرز و پلت، دریافتند میانگین غنای گونهای و یکنواختی در تیپ انجیلی- ممرز بیشتر از تیپ پلت است، که علت آن پراکنش گونههای مختلف درختی با ویژگیهای اکولوژیک مختلف، در توده آمیخته ممرز- انجیلی است. در این تحقیق سعی بر آن است با بررسی زادآوری جنسی گونههای مختلف، تأثیر ترکیب گونهها در تیپهای درختی مختلف موجود در منطقه مورد مطالعه بر تنوع زیستی بررسی گردد.
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه، بخشی از جنگلهای بابایادگار واقع در شهرستان دالاهو از توابع استان کرمانشاه است. این شهرستان در غرب استان کرمانشاه بین 34 9 تا 34 46 عرض شمالی و 45 53 تا 46 35 طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ واقع است. میانگین بارش نرمال سالانه 743 میلیمتر و میانگین دمای سالانه 19 درجه سانتیگراد گزارش شده است. اقلیم این شهرستان بر اساس تقسیم بندی سیلیانف، مرطوب و سنگ مادر منطقه آهکی است. در این مطالعه، 4 نوع از تیپهای منطقه شامل برو- مازودار، برو- زالزالک، مازودار- زالزالک و برو- مازودار- زالزالک در 51 پلات که درآنها زادآوری جنسی وجود داشته است، در امتداد ترانسکت با ابعاد 5×5 برداشت شدند. ویژگیهای درختان و زادآوری جنسی نهالها - ارتفاع کمتر از 130 سانتیمتر - برداشت شد. شاخصهای تنوع زیستی بر اساس زادآوری جنسی در نرمافزار PAST محاسبه شد. برای مقایسه ویژگیهای اندازهگیری شده در تیپهای درختی از آنالیز واریانس استفاده شده است و ارتباط میان ویژگیها و شاخصهای تنوع زیستی در نرمافزار SPSS نسخه 22 انجام شد. همچنین میانگین متغیرهای اندازهگیریشده در قالب شکل نشان داده شد.
نتایج
به منظور بررسی ویژگیهای اندازهگیری شده، آزمون برابری میانگینها مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به نتایج میتوان نتیجه گرفت که فرض برابری میانگینها در هر یک از ویژگیها مورد پذیرش واقع میشود، بنابراین هیچ اختلاف معنیداری میان ویژگیهای اندازهگیری شده در تیپهای مختلف وجود ندارد. ارتباط میان ویژگیهای برداشتشده و شاخصهای تنوع زیستی در منطقه مورد مطالعه، با ضرایب همبستگی اسپیرمن محاسبه شد و نتایج این بررسی در جدول 1 آمده است.
جدول -1 نیمهماتریس همبستگی ویژگیها و شاخصهای تنوع زیستی
میانگین متغیرهای اندازهگیریشده در شکلهای 1 - 8 آورده شده است که در شکلها، مقدار اشتباه معیار نیز در هر ستون از نمودار نمایش داده شده است.
شکل -4 قطر یقه شکل -3 قطر برابر سینه شکل -2 ارتفاع شکل -1 سطح تاج
شکل -8 یکنواختی شکل -7 تنوع شکل -6 غنا شکل -5 ارتفاع زادآوری
با توجه به ضرایب حاصل در جدول 1، میتوان نتیجه گرفت که مشخصهها در بسیاری از موارد دارای همبستگی هستند که این همبستگی در برخی موارد مثبت و در سایر موارد منفی است. به طور مثال، قطر یقه با ارتفاع زادآوری، دارای همبستگی مثبت و برابر 0/838 است که مقدار قابلتوجهی است و رابطه مستقیم و قوی میان این دو ویژگی را نشان میدهد. در مورد شاخصهای تنوع نیز، سطح تاج با غنا و یکنواختی دارای همبستگی است که رابطه آن با غنا مستقیم و با یکنواختی دارای ارتباط معکوس است. همچنین ارتفاع درخت با غنا و قطر برابر سینه با غنا و یکنواختی دارای همبستگی است اما نکته حائز اهمیت این است که ویژگیهای مربوط به زادآوری - قطر یقه و ارتفاع زادآوری - با شاخصهای تنوع ارتباط معنیدار ندارند.
بحث و نتیجه گیری
با توجه به نتایج، برابری میانگینها برای همه ویژگیها در تیپهای مختلف برقرار است و دارای اختلاف معنیدار نیست. همچنین نتایج مربوط به جدول 1 نشان میدهد که ویژگیهای مربوط به زادآوری جنسی - قطر یقه و ارتفاع زادآوری - با
شاخصهای تنوع زیستی دارای همبستگی نیستند که میتواند بیانگر آن باشد که ویژگیهای گونههای درختی هستند که بیشترین تأثیر را بر شاخصها دارند. به بیان دیگر نمیتوان از نقش به سزای گونههای تیپ درختی به عنوان سایه و پناه زادآوری در قطعات نمونه چشمپوشی کرد. همچنین، شواهد هنگام آماربرداری حاکی از آن بود که زادآوریها تمایل بیشتری برای قرار
