بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله قصد دارد به تاثیر تقویت مهارت نوشتاری»دیکته« در بهبود یادگیری زبان آموزان چینی در بحث آموزش زبان فارسی به عنوان زبان دوم بپردازد. زبان آموزان چینی به دلیل تفاوت های صرفی، نحوی و آوایی زبان چینی با زبان فارسی در موارد بسیاری از جمله نوشتن درست کلمات دچار مشکل می شوند. به نظر می رسد این زبان آموزان براساس مدل زبان مادری شان در یادگیری زبان فارسی بیشتر به یادگیری واژه، معنی و مفهوم و تلفظ و شکل نوشتاری آن حساس هستند. بنابراین تقویت نوشتن کلمات و مهارت نوشتاری »دیکته« در این افراد به یادگیری آنها کمک می نماید. اگر در آموزش زبان فارسی به چینی ها زبان گفتار در اولویت قرار بگیرد، به دلیل تفاوت های زیادی که گونه گفتاری و نوشتاری زبان فارسی باهم دارند، نمی توانند به راحتی نوشتن درست کلمات را بیاموزند. در این زبان آموزان آموزش هجا و آوای درست کلمات می تواند روند یادگیری زبان فارسی در این زبان آموزان را تسریع بخشد. این مقاله از روش توصیفی استفاده می کند و با ارائه نمونه هایی از خطاهای نوشتاری زبان آموزان چینی به بررسی دلایل بروز این خطاها و ارائه راهکارهایی برای برطرف کردن آنها می پردازد.
کلمات کلیدی: زبان آموزان چینی، آموزش زبان فارسی، دیکته.
مقدمه
آموزش گونه های گفتار و نوشتار در زبان فارسی از الزامات یادگیری زبان فارسی به عنوان زبان دوم است. به دلیل این که گونه های گفتار و نوشتار زبان فارسی از زندگی روزمره و عادی و اجتماعی و آکادمیک ایرانیان تفکیک ناپذیر است، این موضوع در آموزش زبان فارسی به عنوان زبان دوم نیز اهمیت بالایی پیدا می کند. اما با توجه به نیاز و اهداف زبان آموزان اولویت این موضوع تغییر کرده و می تواند در برنامه های آموزشی زبان فارسی جایگاه متفاوتی داشته باشد. دیوید نونان و ربکا آکسفورد » اهداف آموزشی شفاف« را به عنوان اولین ویژگی یک برنامه آموزش مشخص می کنند - نیکولیچ-کابای، . - 2001 جانت ایرینگ اهداف آموزشی را به عنوان برون دادهای یادگیری که از آموزش کلاس حاصل می شود، تعریف می کند - ایرینگ1998در نیکولیچ-کابای - . بنابراین در یک برنامه آموزشی هدفدار در مرحله نخست، برون دادها مورد توجه قرار گرفته و تمامی ابزار در جهت آن برنامه ریزی می شوند. به عنوان مثال برای زبان آموزانی که صرفاً زبان فارسی را برای اهداف تجاری و گفتگوهای شفاهی می آموزند، گونه گفتاری اهمیت بیشتری پیدا می کند و برای زبان آموزانی که با اهداف دانشگاهی زبان فارسی را می آموزند، به دلیل »یکی بودن کلاس خارجی ها با ایرانی ها مشکلات بسیاری پدید می آید« - اکبری، - 1381 هر دو گونه گفتاری و نوشتاری اهمیت دارد. آموزش هریک از این دو گونه بدون درنظر گرفتن ویژگی های خاصشان و تاثیری که در گروه مخاطب دارد می تواند موانعی را در یادگیری به وجود بیاورد.
به عنوان مثال اگر زبان آموزان ابتدا گونه گفتاری را یاد بگیرند، بعضی از اشتباهات زبان آموزان دچار فسیل شدگی آنها و بروزشان در نوشتار می شود - جعفری، . - 1393 همچنین در صورتی که زبان آموزان ابتدا گونه های نوشتاری را بیاموزند، به دلیل ویژگی هایی مانند متعلق بودن به زبان رسمی، دور بودن از عرف استفاده از آن در محیط های غیر رسمی و روزمره ، مشکلات فرهنگی و ارتباطی را برای زبان آموزان پیش می آورد. این مقاله گروهی از زبان آموزان چینی را که قصد دارند هم زبان گفتار و هم زبان نوشتار را بیاموزند را مورد مطالعه قرار می دهد. »هنگامی که گفتار بر نوشتار پیشی میگیرد، زبان آموزان چینی سعی میکنند واژهها را آنطور که تلفظ میکنند بنویسند. بنابراین املای واژهها را براساس نظام آوایی که تمرین و تولید میکنند سادهسازی میکنند« - محمد و همکاران، . - 87:2004 به عبارت دیگر گفتار و نوشتار تاثیری متقابل بر یکدیگر دارند و تاکید بر هریک در بروز خطاهای دیگری نمودی آشکار خواهد داشت.
ابوالحسنی - - 1 :1393 در پژوهش خود درباره رابطه متقابل حوزه آوایی زبان گفتار و نوشتار با تمرکز بر خطاهای زبانی زبان آموزان فارسی در حوزه آواها درباره رابطه بین خطاهای تلفظی موجود در گفتار آنان با خطاهای موجود در نوشتار همان زبان می گوید:» این دو حوزه اندرکنش های فراوانی داشته و تقویت یکی به تقویت دیگری منجر می شود.« با توجه به مطالب گفته شده این مقاله ابتدا نگاهی به تفاوت های گفتاری و نوشتاری زبان فارسی دارد و سپس به تاثیر و نقش این تفاوت ها در آموزش زبان فارسی به عنوان زبان دوم می پردازد و در پایان نیز با تاکید بر اهمیت و نقش تقویت مهارت نوشتاری دیکته برای زبان آموزان خارجی و به ویژه زبان آموزان چینی که گروه مورد مطالعه این مقاله هستند می پردازد.
بیان مسئله: تفاوت های گفتار و نوشتار در زبان فارسی
سوسور1 برای اولین بار به تمایز گفتار و نوشتار اشاره کرد. از آن زمان به بعد، بر اساس تعریف انقلاب گونه او از گفتار، نگاهی تازه بر این مقوله آغاز شد - سوسور. - 1966 آنچه که مورد توجه سوسور بود، تفاوت گفتار - - speech و نوشتار به معنی متمایز کردن زبان از کلام، جدا کردن موضوع اجتماعی از فردی، جداکردن فرعی از اصلی است - هوراث در بهرامی کمیل . - 2000 صفار مقدم در مقاله ای با عنوان »گونه های گفتاری و نوشتاری«، بیست و یک تفاوت گفتار و نوشتار را بیان می کند؛ تفاوت های قاموسی، بسامد عناصر زبانی، فشردگی اطلاعات، تنوع قاموسی، ساخت جمله، ساخت واژه، پیچیدگی دستوری، عناصر ویژه، واحدهای گفتاری و نوشتاری، نظم و آراستگی، ثبات نوشتار، ارتباط با مخاطب، فاصله، سرعت بیان و نگارش، یکپارچگی در نوشتار، گستره کاربری، تاثیر گذاری، دانش زبانی، اطلاعات عینی و ذهنی، زمان و سرعت تغییر - صفار مقدم . - 1391 صفار مقدم در همین مقاله به گونه های زبانی نیز اشاره ای مختصر دارد و آنها را این گونه دسته بندی می نماید؛ .1 خوانداری، .2 ادیبانه، .3 معیار، .4 محاوره ای، .5 عامیانه. وی برای گونه نوشتاری انسجام و یکپارچگی بیشتری قائل بوده و زبان نوشتار را در این دسته بندی قرار می دهد: .1 ادیبانه، . 2 معیار، . 3 شکسته - همان . - 1391 با توجه به تفاوت های گفتار و نوشتار و تمایز قابل توجه این دو گونه گفتاری در زبان فارسی صفار مقدم در پژوهش دیگری با عنوان »تفاوت های گفتار و نوشتار در آموزش مهارت های زبان فارسی به غیرفارسی زبانان« رایج ترین تفاوت های گفتار و نوشتار را در دسته بندی زیر قرار می دهد و برای هر یک مثالهای متعددی ارائه می نماید:
وی در تحقیق خود، موارد یاد شده را دشواری های یادگیری زبان فارسی گفتاری برمی شمرد و چنین نتیجه گیری می کند:» آموزش تکلم فارسی مستلزم شناخت و اشراف بر تفاوت های یاد شده است که؛ بیش از همه، با قرار گرفتن در محیط فارسی زبان و ارتباط واقعی و طبیعی با اهل زبان، ضمن آموزش کلاسی، میسر می شود. اما اکثریت فارسی آموزان خارجی این زبان را در محیط بیگانه و بدون امکان ارتباط با ایرانیان، به گونه نوشتاری می آموزند.« یادگیری هریک از این تفاوت های مهم باید در سطح مشخصی از یادگیری زبان و در فضای مناسب تقابل دو زبان مبدا و مقصد انجام بگیرد. پورچر - 1986 - 1 این فضا را در سه مرحله تقسیم بندی می نماید:
مرحله ی :1 تصمیم. در این مرحله، از آنجا که زبانآموزان هنوز در مرحلهی اولیهی آشنایی با زبان مقصد قرار دارند، دانش گستردهای از الگوهای زبان مقصد ندارند. بنابراین، آنها برای برقراری ارتباط با دیگران دائما به زبان مادری خود رجوع میکنند.
مرحله ی :2 درک سیستم زبان مقصد. در این مرحله زبانآموزان قدم به قدم ساختارهای زبانی مقصد را درک میکنند. آنها میتوانند گفتهها و نوشته های افراد بومی را بفهمند و در نتیجه میان کاربرد خود و دیگران از زبان ارتباط برقرار کنند. این مرحله به زبانآموزان سطح میانی تعلق دارد و استاد و همشاگردیهای آنها نقش مهمی در بالا بردن توانش زبانی آنها ایفا میکنند.
مرحله ی :3 گفتگو و تعامل. این سطح، سطح پیشرفت های است که زبانآموزان در آن میتوانند با افراد بومی ارتباط برقرار کنند و الگوهای زبان مقصد را به کار گیرند.
جعفری - همان: - درباره زمان مناسب یادگیری و تثبیت هر دو گونه گفتار و نوشتار می گوید: »در مرحله دو، زبان آموزان قادر به شناخت تفاوت دو گونه گفتار و نوشتار هستند. این مرحله بهترین مرحله برای یادگیری و کاربرد این دو گونه است. در این مرحله اگر زبان آموز نتواند با این دو گونه زبانی ارتباط برقرار کند و به خوبی آنها را یاد بگیرد، احساس سرخوردگی نموده و در یادگیری زبان دچار اختلال می شود و قادر نیست در مرحله سه که مرحله گفتگو و تعامل با افراد بومی است به درستی عمل کند. او در کاربرد این دو گونه زبانی بسیار دقت می کند، بیشترین اشتباهات را انجام می دهد و نیاز به تصحیح و جهت دهی است.« اگر برنامه آموزشی بر یادگیری گونه گفتاری تاکید بیشتری داشته باشد، زبان آموز خواسته یا ناخواسته از ویژگی های گفتار در صحبت کردن و نوشتن خود استفاده می کند. در زمینه تاثیر تلفظ بر نوشتار در زبان دوم تحقیقات ارزشمندی صورت گرفته است، که در ادامه به آنها اشاره می شود.
تاثیر تلفظ بر نگارش
در تحقیقاتی که درباره نظام های آوایی زبان فارسی با زبانهای دیگر صورت گرفته است، بیشتر بررسی های مقابله ای مورد نظر بوده اند. حسینی و همکاران - - 1388، قره باغی - 1383 - ، رجبی زرگاهی - - 1379، همایون فرد - - 1353 به ترتیب در مورد نظام های آوایی مقابله ای زبان های ژاپنی، ترکمنی، آلمانی، روسی با فارسی تحقیق و پژوهش انجام داده اند. این تحقیقات بیشتر در مورد نظام های آوایی بوده و ارتباطی با نگارش نداشته اند. سام - - 1389 با بررسی مقابله ای نظام های آوایی زبان های انگلیسی، فرانسه، روسی، ترکی، چینی و عربی با زبان فارسی و ارتباط آن با شیوه درست تلفظ کلمات در فارسی پرداخته است. وی در تحقیق خود آموزش درست تلفظ و در نتیجه آموزش صحیح فراگویی آواها، واژه ها، عبارات و جمله های فارسی به فارسی آموزان را مورد بررسی قرار می دهد.
وی حوزه های مشکل آفرین در زمینه تلفظ را مشخص کرده و با طرح درسهایی که می دهد، به پیشرفت مهارت تلفظی زبان آموزان کمک می کند. عده ای از محققان نیز بر ارتباط نگارش و تلفظ در یادگیر زبان دوم پرداخته اند که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می کنیم. رحیمی - - 2008، به تاثیر املا بر مهارت های زبانی زبان آموزان به طور کلی می پردازد و در آن نشان می دهد گروه مورد مطالعه اش با تکیه بر املا، پیشرفت هایی در مهارت زبانی شان به دست آورده اند. وی آموزش املا را در دو گروه متفاوت بررسی می کند و به این نتیجه می رسد که املا مهارت های زبانی زبان آموزان را تقویت می کند. جعفرپور و یمینی - - 1993 نیز در نتیجه تحقیقات خود به همین نتیجه می رسند. شر و استانویچ - 1995 - 2 در تحقیق خود نشان داده اند زبان آموزانی که درباره ارتباط حرف-آوا آموزش دیده اند، در یادگیری خواندن به مراتب پیشرفت سریع تری نسبت به بقیه داشته اند. ابوالحسنی - - 1393 در تحقیق خود با موضوع تعامل تلفظ و
