بخشی از مقاله
تأثیر حشرهکشی اسانس پوست میوه وگلبرگ نارنج Citrusaurantium - L. - علیه شپشه برنج Sitophilus oryzae - Coleoptera: Curculionidae -
چکیده
اسانسها ترکیباتی هستند که قادرند به عنوان جایگزین مناسب در استفاده از حشرهکشهای شیمیایی علیه آفات انباری بکار روند. شپشه برنج Sitophilus oryzae - Coleoptera: Curculionidae - از آفات مهم فرآوردههای انباری به شمار میرود. در این تحقیق تأثیر حشرهکشی اسانس استخراج شده از پوست میوه و گلبرگ درخت نارنج - Citrus aurantium L.. - علیه حشرات کامل شپشه برنج در شرایط آزمایشگاهی - درجه حرارت 27±2Cœ و رطوبت نسبی60±5 درصد - در تاریکی مورد بررسی قرار گرفت.استخراج اسانس بااستفاده ازدستگاه Clevenger به روش تقطیر با آب انجام شد. تجزیه شیمیایی اسانسها توسط روش کروماتوگرافی گازی طیفسنجی جرمی تشخیص داده شد.آزمایشهای زیست سنجی علیه حشرات کامل شپشه برنج،24، 48 و 72 ساعت پس از تیمار ودر سه تکرار انجام شد وسمیت تدخینی دو اسانس موردمقایسه قرار گرفت. در ارزیابی سمیت تدخینی پس از 24 ساعت، اسانس پوست میوه - LC50= 30/602 O/O DLU - نسبت به اسانس گلبرگ - LC50= 39/658 O/O DLU - مؤثرتر واقع شد.
کلمات کلیدی: پوست میوه، گلبرگ، شپشه برنج، سمیت تدخینی
مقدمه
آفات انباری پس ازبرداشت محصولات کشاورزی تا زمان مصرف، روی محصولات انبار شده خسارتهای چشمگیری به بار میآورند. قدرت تکثیربالا، همهجازی وچند خواربودن دربسیاری ازاین آفات، علت عمده خسارت بالای آنها است - Sepasgozarian, . - 1978 امروزه جهت تأمین غذای جمعیت روبه رشدجهان روشهای متفاوتی درکنترل آفات انباری به کارمیرود ولی بیشترازسموم شیمیایی گازی استفاده میشودکه اثرات جبران ناپذیری برانسان ومحیط زیست در پیدارند . - Lee et al., 2001 - حشرهکشهای شیمیایی موجب زیانهای جدی از جمله تلفات درموجودات غیر هدف، طغیان مجدد آفات و ایجاد مقاومت می شوند .همچنین بقایای سموم بر روی محصولات، باعث بروز اثرات سوء در موجودات زنده در بلند مدت شده و استفاده بیش از حد ازآنها موجب آلودگی محیط میگردد - . - Tapondjou et al,, 2002 اخراًی در کنترل آفات انباری نگرش مثبتی در استفاده از آفتکشهای دارای منشاء غیر شیمیایی همچون مشتقات گیاهی در جهان ایجاد شده است . - Isman, 2006 - مشتقات گیاهی از جمله اسانسهای استخراج شده ازگیاهانمعمولاًدرطبیعت زودترتجزیه میشوند، بنابراین برای انسان وسایرپستانداران سمیت ناچیزی دارندواثرات مخرب کمتری درمحیط زیست برجای میگذارند . - Isman, 2000; Isman 2006; Park et al.,2003 - اسانسها ترکیبات طبیعی پیچیده و فرّاری هستند که به وسیله همه اندامهای گیاهان معطر از قبیل گلها، برگها، شاخهها، بذور و میوهها به عنوان ترکیبات ثانویه گیاهی سنتز میشوند - . - Bakkali et al., 2008 خرد کردن و له کردن اندامهای جنس Citrus موجب رهایی مقدار زیادی از ترکیبات مونوترپنوئیدی - Monoterpenoids - میگردد Ismann وهمکاران - 2006 - نشان دادند که مونوترپنوئیدها به وسیله بازدارندگی فعالیت آنزیم استیلکولیناستراز - Acetyl cholinesterase - موجب مرگ و میرحشرات میشوند.درآزمایشهای سمیت تدخینی با مونوترپنها - لیمونن - Limonen - ، لینالول - Linalool - ، منتول - Menthol - ، منتون - Menthon - ، آلفا-پینن - -Pinene - و بتا-پینن -Pinene - - - تأثیر کشندگی آنها را بر روی بالغین سرخرطومی برنج نشان دادهاند . - Lee et al., 2001 - فعالیتهای اصلی مربوط به سمیت اسانس جنس Citrus sp. مربوط به لیمونن موجود در آن میباشد که طبق آزمایشات انجام گرفته خاصیت سمی بر روی حشرات آفت انباری و پارازیتوئیدهای حیوانات دارد - . - Hint and Fee, 1986; Isman, 2000; Isman, 2006; Lee et al.,2001در این رابطه تحقیق حاضر به بررسی روی خاصیت حشرهکشی اسانسهای استخراجی از پوست میوه و گلبرگ درخت نارنج Citrus aurantium بر روی بالغین شپشه برنج - S. oryzae - به صورت تدخینی پرداخته است.
پرورش حشره
حشره مورد استفاده در این آزمایش، شپشه برنج S. oryzae ،از اتاق پرورش حشرات در بخش حشرهشناسی گروه گیاهپزشکی دانشگاه ارومیه تهیه شد. حشرات اولیه تحت تأثیر هیچ نوع ماده شیمیایی قرار نگرفته بودند. در تمامی مراحل پرورش حشرات از انکوباتور با دمای27±2 درجه سلسیوس و رطوبت نسبی60±5 درصد استفاده گردید. همچنین تمامی آزمایشات هم در شرایط مذکور و درون فضای تاریک انجام و حشرات کامل 7 تا 14 روزه به عنوان حشرات آزمایشی تعیین شدند.
آمادهسازی مواد گیاهی
تمامی نمونههای پوست میوه وگلبرگ درخت نارنج C. aurantium در دو زمان از باغات میوه شهرستان فساواقع دراستان فارس جمعآوری شدند. گلبرگها دراردیبهشت ماه سال 90 به وسیله تکان دادن درخت و ریخته شدن بر روی پارچه که در پای درخت پهن شده بود جمعآوری شدند در حالی که در جمعآوری پوست میوه درآذر ماه 90 از میوههایکاملاً رسیده و زرد شده استفاده شد. نمونهها ابتدابا آب مقطرشستشو، سپس دردمای 25±5 درجه سلسیوس درمحیط سایه وروی یک پارچه پهن وخشک شدند. پس از حدود 7 روزموادگیاهیکاملاًخشک شده، آسیاب شدند.
استخراج اسانس
موادجمعآوری شده جداگانه توسط دستگاه کلونجر - - Clevenger اسانسگیری شدند. درهربار اسانسگیری 100 گرم گیاه خردشده به همراه یک لیترآب دردستگاه ریخته واسانسگیری درمدت سه ساعت انجام گردید. اسانسهای تهیه شده در یخچال ودردمای4 تا6 درجه سلسیوس ودرون شیشههای تیره رنگ نگهداری گردید.
تجزیه شیمیایی
اسانسهای حاصل به وسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی طیفسنجی جرمی - GC-MS - در مرکز تحقیقات کشاورزی مورد تجزیه و شناسایی قرار گرفت. شرایط کار دستگاه طیفسنج - Thermo Finnigan MS 2000, Trace GC - به قرار زیر بوده است. ستون موئینه به طول 30 متر و قطر داخلی آن 0/25 میلیمتر و ضخامت فاز ساکن آن 0/25 میکرومتر بوده است. هلیوم به عنوان گاز حامل به کار رفته و با سرعت 1/5 میلیلیتر بر دقیقه حرکت کرده است. دمای آون از 70 درجه سلسیوس شروع شده و به تدریج به 250 درجه رسیده است که آهنگ آن 80 درجه سلسیوس بر دقیقه بوده است. همچنین دمای تزریق کننده و شناساگر 250 درجه سلسیوس بوده است.
آزمایشات زیستسنجی
برای بررسی سمیت تدخینی اسانس پوست میوه و گلبرگ درخت نارنج بر روی شپشه برنج، در هر واحد آزمایشی از یک ظرف شیشهای دارای در پوش به حجم 280 میلی لیتر استفاده شد. برای ارزیابی اثر تدخینی اسانس و حذف اثر تماسی آن بر روی حشرات، از قوطی فیلمهای عکاسی که یک طرفآنها بریده و با توری پوشانده شده بود استفاده گردید.20 عدد حشره کامل 7 تا14 روزه در داخل هر قوطی فیلم قرار داده شد درب آن با توری پوشانده گردید و سپس درداخل ظروف شیشهای 280 میلی لیتری انداخته شدند. غلظتهای به کار رفته درپوست میوه و گلبرگ به ترتیب 35/4 - ، 29/2، 24/1، 19/9، - 16/5 و 17/8 - ، 32/243، 43/6، - 59/3 میکرولیتر در لیتر هوا بود که به وسیله سمپلر برداشته شدندو روی کاغذهای صافی به ابعاد 4×5 سانتیمتر
