بخشی از مقاله
چکیده
متنوع سازی صادرات، به یکی از مهم ترین اهداف اقتصادی برای استراتژی های توسعه در کشورهای درحال توسعه تبدیل شده است. هدف اصلی این مطالعه، بررسی نقش تنوع صادرات بر رشد اقتصادی در کشورهای درحال توسعه عضواوپک طی دوره زمانی 2012 تا 2002 می باشد نتایج برآورد مدل به روش گشتاور تعمیم یافته - - GMM نشان می دهد که کاهش تمرکز صادراتی و در نتیجه افزایش تنوع در سبد صادراتی برای کشورهای عضواوپک معنادار نبوده است که این میتواند به دلیل تمرکز بالای صادراتی این کشورها با محوریت نفت باشد.
-1 مقدمه
امروزه موضوع تنوع صادراتی مورد توجه بسیاری از سیاستگذاران قرار گرفته است. که منظور از آن افزایش تعداد کالاهای صادراتی و کاهش وابستگی به یک منبع درآمدی است. هر چه ترکیب کالاهای صادراتی یک کشور در تعداد بیشتری از کالاهای صادراتی باشد گفته می شود که صادرات آن کشور متنوع تر است. با توجه به اینکه صادرات یکی از اجزای تقاضای کل جامعه محسوب می شود لذا تغییرات صادرات به صورت مستقیم بر تقاضای کل و تولید ناخالص داخلی واقعی، تاثیر گذار است و چون یکی از راههای افزایش صادرات افزایش تنوع محصولات صادراتی می باشد، لذا تنوع بیشتر محصولات صادراتی نیز می تواند بر رشد تولید ناخالص داخلی واقعی کشورها تاثیرگذار باشد، کشورهای در حال توسعه برای رسیدن به رشد اقتصادی پایدار می بایست صادرات خود را از کالاهای اولیه به سمت تنوع صادرات کالاهای صنعتی سوق دهند
متنوع سازی صادرات به دلایل مختلفی از جمله رشد درآمدهای ارزی مورد توجه بسیاری از سیاست گذاران بویژه در کشورهای در حال توسعه قرار گرفته است. متنوع سازی از طریق افزایش ارزش افزوده در فرایند تولید و بازاریابی و همچنین از طریق جایگزینی کالاهای ساخت داخل به جای واردات ممکن است منجر به رشد درآمدهای ارزی و همچنین رشد اقتصادی نیز شود.
در این راستا هدف این مقاله بررسی تاثیر تنوع صادرات بر رشد اقتصادی در منتخبی از کشورهای در حال توسعه در دوره زمانی 2002-2012 می باشد. این تحقیق به دنبال پاسخ به سوالات زیر است:
آیا تنوع صادراتی تأثیر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی کشورهای اوپک دارد؟
در این راستا این فرضیه مطرح است که" تنوع صادرات تأثیر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی کشورهای عضو اوپک دارد؟ این مقاله می کوشد با برآورد از طریق مدل GMM فرضیه فوق را آزمون کند. برای دست یابی به این هدف، ساختار مقاله بهشکل زیر سازماندهی شده است: بعد از مقدمه، بخش ادبیات موضوع و سپس در بخش سوم روش شناسی تحقیق ارائه شده است بخش چهارم به برآورد و تجزیه و تحلیل مدل، بخش پنجم به ارائه نتایج و تحلیل آماری، بخش ششم خلاصه و نتیجه گیری و در پایان به منابع اختصاص یافته است.
-2 ادبیات موضوع و بیشینه تحقیق
مطالعاتی نظری و تجربی مختلفی در رابطه با تنوع کالایی و ارتباط آن با رشد اقتصادی انجام شده است که در ذیل به برخی از این مطالعات اشاره می کنیم:
تنها مطالعه موجود در زمینه بررسی رابطه متنوع سازی صادرات و رشد اقتصادی در اقتصاد یک کشور، مطالعه پاینرس و فرانتینو - 1977 - است. این پژوهشگران با استفاده از اطلاعات کشور شیلی - 1963-91 - و معیارهای واریانس شاخص سنتی بودن، متنوع سازی و تغییر ساختاری در صادرات و همچنین الگوهای رگرسیونی، به این نتیجه می رسند که در اواسط دهه 1970، رشد اقتصادی با متنوع سازی صادرات همراه بوده است. با وجود این که پیش از آن متنوع سازی کمتری رخ داده است، تغییر ساختاری در طی دوران دارای بحران داخلی و تکانه های خارجی شتاب گرفته است. بنابراین با این که متنوع سازی ممکن است در بلند مدت رخ دهد، اما در شیلی این امر در سال هایی رخ داده که تغییر ساختاری وجود آمده است.
پژوهش در مورد بررسی این تنوع صادراتی و رشد اقتصادی در مطالعات بین کشوری توسط فهیم المرهوبی - 2000 - 3 انجام شده است. وی بر اساس اطلاعات 91 کشور در دوره 1961-88 سه شاخص اندازه گیری، متنوع سازی صادرات و الگوهای رگرسیونی متفاوت برای معادلات رشد اقتصادی به این نتیجه می رسد که متنوع سازی صادرات، رشد اقتصادی را تشویق می کند. همچنین در کشورهای در حال توسعه، متنوع سازی صادرات با نرخ های رشد بالای سرمایه گذاری رابطه داشته است.
هرزر و نواک - لمن - 2006 - 4 معتقدند که تنوع صادراتی می تواند با کاهش وابستگی به تعداد محدودی از کالاهای اولیه، تاثیر مثبتی بر رشد اقتصادی کشورها بگذارد. این نظریه بیشتر در کشورهای در حال توسعه ای مصداق دارد که وابستگی شدید به صادرات کالاهای اولیه و صادرات در بخش کشاورزی دارند. نظریه های اقتصاددانان ساختارگرا، به این نتیجه رسیدند که کشورهای در حال توسعه، به منظور دست یابی به رشد اقتصادی پایدار، می بایست صادرات خود را از کالاهای اولیه به سمت کالاهای صنعتی سوق دهند.
هیکوسه - 2008 - در مقاله ای تحت عنوان "تنوع صادراتی و رشد اقتصادی" با استفاده از مدل رشد سولو و روش داده های ترکیبی در منتخبی از کشورهای در حال توسعه، به این نتیجه می رسد که تنوع صادرات نقش مهمی در فرآیند توسعه اقتصادی کشورهای در حال توسعه ایفا می کند. وی بیان می کند که تمرکز صادرات با کاهش رابطه مبادله کشورها، خصوصا کشور های صادر کننده کالاهای اولیه، تاثیر منفی بر رشد اقتصادی این کشور ها دارد.
آگوسن - 2007 - ، با به بکارگیری مدل رشد تجربی و روش داده های ترکیبی، به بررسی فرضیه تنوع صادراتی و رشد اقتصادی در کشورهای موریس،تایلند، چین، شیلی، تایوان و کره طی دوره ی زمانی 1980-2003پرداخته است. وی بیان می کند که تنوع صادراتی در این کشورها در کنار دیگر متغیر های کنترلی از قبیل سرمایه گذاری و نیروی کار اثر مثبت و معنادار بر رشد درآمد سرانه دارد
معمار نژاد و همکاران - 1388 - در مقاله ی تحقیقاتی خود، به بررسی ساختار ترکیب صادرات غیر نفتی و همچنین بررسی تاثیر متنوع سازی صادرات بر رشد اقتصادی ایران در سالهای 1385- 1358 پرداخته اند. نتایج بدست آمده از تاثیر مثبت متنوع سازی صادرات بر رشد اقتصادی اشاره نمود. از سوی دیگر، نتایج متنوع سازی صادرات بستگی به چگونگی اعمال آن داشته و تدوین سیاست ها ی مناسب در بخش صادرات می تواند کاهش بی ثباتی، افزایش درآمد و قتصادی را به دنبال داشته باشد. - - 1 گوستا و وفریرا - 2009 - 6 در مطالعه ای به بررسی ارتباط بلند مدت میان تنوع صادرات و رشد اقتصادی با استفاده از فرضیه ی، "یادگیری بوسیله ی صادرات " صادرات در کشور کاستاریکا و استفاده ازروش ARDL طی دوره ی زمانی 1965-2006 می پردازد. وی نتیجه می گیرد که تنوع صادراتی تاثیر بلند مدت بر رشد اقتصادی در این کشور ندارد.
ویم نود و ریان روسو - 2010 - با استفاده از داده های سری زمانی و مدل - AEG - به بررسی ارتباط بین تنوع صادراتی و عملکرد اقتصادی در کشورهای - برزیل، چین، هند و آفریقای جنوبی - ، طی دوره زمانی 1962-2000 پرداختند. آنها به این نتیجه رسیدند که بین تمرکز صادرات و رشد درآمد سرانه در کشورهای چین و آفریقای جنوبی، یک ارتباط U شکل برقرار است.
