بخشی از مقاله
چکیده
امروزه گستره و حیطه نفوذ روزافزون و فراگیر تکنولوژیهای نوین ارتباطاتی، در اضلاع و ابعاد مختلف، تمام حوزههای گوناگون زندگی اجتماعی جوامع بشری را با تحولات و تغییرات، مداوم و جدی مواجه ساخته و از این منظر، حیات اجتماعی و آرامش روحی انسان با چالشها و تغییرات روبرو شده است. بسط و دامنه فزاینده و روزافزون شبکه فراگیر اینترنت در تمام شئون زندگی انسان بویژه نفوذ و حضور فعال این شبکه در درون خانهها که با تحت تاثیر قرار دادن افکار و اذهان ساکنان آنها به وضوح مشاهده میشود، موجب شده است، تا زمینه مشارکت مردم در بهرهگیری از تجربه و ظرفیتهای گروههای مختلف اجتماعی فراهم آید.
اینترنت موقعیت و عرصهای را برای عرضه و تقاضا و ارتباطات دوسویه اطلاعات و برقراری ارتباط بوجود آورده است که در این میان، هر کشوری از تکنولوژی برتر ارتباطات و نیز محتوای غنی و انبوه برخوردار باشد، بیشتر میتواند به عنوان کشوری قدرتمند در فضای مجازی تأثیرگذار گردد.
به همین خاطر برای حضور قوی و فعال در این فضا می بایست هم در دستیابی و سهلالوصول کردن فناوریهای ارتباطی گامهای جدی برداشت و هم با برنامهریزی اصولی و کارآمد از طریق غنا بخشی به محتویات و مفاهیم دینی و نیز انبوهسازی آن در قالبهای متفاوت، نوین و جذاب برای حضور پر رنگتر و تأثیرگذارتر بر مخاطبان و کاربران اقدامات شایسته و بایسته انجام داد. فضای مجازی بستری است که در آن ضمن اینکه ذخیره، نگهداری و نقل و انتقال این اطلاعات و دادهها، بسیار ارزانتر و سادهتر انجام میشود، بلکه دامنه و وسعت فراگیری و بهرهمندسازی کاربران از سلائق و عقاید متکثر و اقوام و ملل مختلف در گستره جهانی نیز بسیار فراگیرتر و وسیعتر میباشد.
مقدمه
امروزه اینترنت، فضا و موقعیتی را در عرصه فن آوری و اطلاعات در جهان کنونی ایجاد نموده، که به هیچ عنوان توجیهی برای چشم پوشی و نادیده انگاشتن آن وجود ندارد. گسترش روز افزون و همه جانبه و نیز حضور بسیار فراگیر آن در تمام زوایای پنهان و آشکار جوامع انسانی موجب شده، تا از آن برای تبادل اطلاعات و انتقال مفاهیم و محتوای هدفمند، بهره گیری شود.
توسعه لحظه به لحظه حوزه نفوذ آن در تمام ابعاد جامعه بشری و افزایش کمی تعداد کاربران آن در مقیاس وسیع، موجب شده است، تا عصر حاضر را عصر مجازی بنامند. انباشت اطلاعات در اینترنت که به مرحله انفجار نزدیک شده است و وجود محتوا و مطالب برای هر سلیقه و ذوقی از هر قشر و صنف، در مقاطع سنی مختلف از کودک گرفته تا افراد مسن و نیز سهل الوصول بودن و دسترسی آسان به اطلاعات و ارزانی و سادگی در برقراری ارتباط با کاربران از هر فکر و عقیده و مذهب و ... موجب شده تا نوع جدیدی از مفاهیم ارتباط و تعامل بین اقوام و جوامع مختلف بشری در این فضای مجازی شکل گیرد.
ضرورت ها و الزامات – 1 عصر مجازی
با توجه به ابزار ها و وسایل موجود در دست بشر و میزان پیشرفت تکنولوژی می توان سه دوره در زندگی بشر را از یکدیگر تفکیک کرد:
»سی هزار سال ابتدایی را می توان عصر کشاورزی نامید که هدف آن، تهیه و تامین غذا برای انسان بود. عصر بعد به صنعت معروف شد که 500 سال به طول انجامید. در عصر صنعت، علم، پیشرفت و توسعه شایان توجهی یافت. این عصر با اختراعاتی چون ماشین بخار آغاز شد و با ورود یخچال، تلویزیون و ... به زندگی انسان، پس از سال 1900 میلادی، وی را در مرحله دیگری از زندگی، مورد آزمایش قرار داد. این عصر هم مانند دورههای قبل پس از مدتی سپری گردید و نیاز بشر به اطلاعات بیش از پیش موجب ورود کامپیوترها به عرصه زندگی انسان در سال 1949 یا 1950 میگردد.
از سال 1980 به بعد که تقریبا کامپیوترهای خانگی وارد عرصه زندگی مردم میشوند، این عصر جدید خودش را بیشتر نشان میدهد که از آن تحت عنوان "عصر اطلاعات یا دانش" یاد میشود. نماد این عصر یا موج سوم، همان اینترنت و کامپیوتر است که میبینیم در زندگی ما به گونهای شگفتانگیز نفوذ کرده است این دوره درحال گذر بوده و از 12 سال قبل، توسط دانشمند ایرانی بنام دکتر جلالی، تئوری عصر مجازی سه بعدی و یا موج چهارم مطرح گردید.
عصر مجازی، - دنیای سه بعدی - را با یک مثال می توان بیشتر شناخت. اگر یک درخت سیب را که شما در تلویزیون می بینید، به گونهای باشد که احساس کنسید می توانید از آن سیب بکنید، این همان دنیای سه بعدی است. اگر این حالت را در زمینه آموزشی به کار گیریم، خیلی معنا پیدا میکند:
الف - نظریه صفحه جهانی
همچنان که اشاره شد عصرسوم را عصر ارتباطات نامیده اند و یکی از دلایل اصلی نظریه »مک لوهان« در ارتباط با نظریه دهکده جهانی، گسترش روز افزون و پیچیدگی بسیار وسیع اطلاع رسانی و فناوری اطلاعات می باشد. در حال حاضر دامنه تکنولوژی ارتباطی بسیار تنگاتنگ شده است و با میکرو رایانه ها و ریزنرم افزارها وارد عرصه جدید جهان ارتباطات شده ایم
به نظر می رسد که نظریه دهکده جهانی معنا و مفهوم واقعی خود را از داده است؛ اکنون ارتباطات چه در حوزه سیاست و چه درحوزه اقتصاد ویا فرهنگ و...، آنچنان با یکدیگر گره خورده است که می توان نظریه »صفحه جهانی« یا " global screen" را بدیل و جایگزین نظریه قبلی دانست. در صفحه جهانی می توان با کوچک ترین دریچه صفحه رایانه وحتی صفحه گوشی امکان ورود به جهان ارتباطات را پیدا نمود و به مثابه کانال حضور در جامعه جهانی می باشد.
البته طرح این گزینه در پی تأیید نظریه مک لوهان - دهکده جهانی - نیست چرا که وی و سایر اندیشمندان غربی که آرایی مشابه را ارائه داده اند همگی به سوی نظام لیبرال دمکراسی است که به هیچ وجه مورد تأیید اندیشمندان متعهد اسلامی نمی باشد. اما پیشرفت سرسام آور و دم افزای فن آوری نوین به گونه ای است که هر گونه قدرت تفکر و تقابل را از جوامع بشری گرفته است و همه اعتقادات، ارزشها و سنت های آنان را تحت تأثیر قرارمی دهد. بر این اساس و با هدف سر آمدی و هماوردی بر اهداف مغرضانه مذکور و تبلیغ فراگیر ارزشهای دینی و مذهبی نظریه صفحه جهانی مطرح می شود. این نظریه در بر گیرنده امکان بهره گیری از صفحه وب برای همه ملت ها در اقصی نقاط جهان و آشنایی با نظریات و آموزه های بی بدیل دینی قابل طرح و عرضه در مقیاس جهانی و در عصر مجازی می باشد.
ب- روند تغییرات اساسی در عصر مجازی: - جلالی، 1387، ص - 30
-1 حرکت از جامعه صنعتی به سوی جامعه اطلاعاتی.
-2 از تکنولوژی نیرو افزا به تکنولوژی دانش افزا.
-3 از اقتصاد ملی سنتی به سوی اقتصاد جهانی دانش محور.
-4 تغییر نگرش از کوتاه مدت به بلند مدت.
-5 از تمرکز به عدم تمرکز.
-6 از سازمانهای سنتی به سازمانهای مجازی.
-7 از کار فردی به کار گروهی و مشارکتی.
-8 از ساختار سلسله مراتبی به نظام شبکه ای.
-9 از یک انتخابی به چندانتخابی.
-10 از کار فیزیکی به کار فکری.
-11 از ابزار سنتی به ابزار الکترونیکی
ج- ضرورتها و الزامات در محیط سایبر و فضای مجازی:
در محیط سایبر و فضای مجازی »فرد می تواند فعالیت های دنیای واقعی خود را وارد کند. از خصوصیات بارز این فضا بی مکانی و بی زمانی است. از بین رفتن فاصله مکانی و افزایش بی سابقه توان انسان ها برای مبادله و مراوده با یکدیگر، فرایند هویت یابی جمعی افراد را دگرگون کرده است.« - آخوندی، قابل دسترسی در سایت
از سوی دیگر»تکنولوژی کامپیوتر، ورود به شاهراه های اطلاعاتی را در فضای مجازی مهیا ساخته و هم چنین فضا و بازاری را برای سرگرمی طیف وسیعی از افراد به خصوص نوجوانان و جوانان فراهم کرده که به سرعت و به طور مداوم، رو به رشد است. مرکز ثقل این تاثیر روی نسل در حال رشد یعنی نوجوانان و جوانان است. به عبارتی دیگر ، بخش قابل توجهی از زندگی جوانان امروز را ارتباطات با اینترنت تشکیل می دهد این ارتباط می تواند به رشد مهارت های مختلف یادگیری منجر شود.
ویژگی های فضای مجازی سرعت عمل، ناشناس ماندن و سیال بودن است که کاربر در اینفضا ظاهراً احساس امنیت می کند. در این فضا تفاوت های جنسیتی، قومی، نژادی و مذهبی دیگر مهم نیست و فرصت های جدیدی را نیز برای نمایش شخصیت در اختیار کاربران قرار می دهد.«
تعریف مفاهیم
الف - سایبر
در منابع موجود آمده است که: واژه سایبر از لغت یونانی Kybernetes به معنی سکاندار یا راهنما مشتق شده است. سایبر، پیشوندی است برای توصیف یک شخص، یک شی، یک ایده و یا یک فضا که مربوط به دنیای کامپیوتر و اطلاعات است. در طی توسعه اینترنت، واژههای ترکیبی بسیاری از کلمه سایبر بهوجود آمده است
