بخشی از مقاله
چکیده:
حریم خصوصی به عنوان یکی از حقوق بنیادین بشري، از جمله مهمترین حقوق فرد ي در دوران مدرن به شمار میرود ک ه که هم از نگاه شرع مقدس اسلام و هم از دید قوانین کشوره ا و اسناد بینالمللی، محترم و مصون از تعرض میباشد. حق انسان برخلو ت و تنهایی و داشتن حریم خصوصی و به دور از نظارت و مداخلههاي غیرقانون ی و خودسرانه دیگران، یکی از حقوق ولیهو بنیادین او به شمار میرود به طوري که براي برخورداري از چنین حقی نیاز به هیچ دلیل و توجیهی نیست. بدون تردیدتجاوز به حریم خ صوصی یک فرد به شرافت ، حیثیت و استقلال فردي انسان لطمه وارد میکند بنابراین باید از افراد در برابرنقض حریم خصوص ی آن ها حمایت کرد.
متأسفانه در نظام حقوقی جمهوري اس لامی ایران، مقررات جامعی در زمینه حمایت از حریم خصوصی، چه درمحیط واقعی و چه در فضاي مجازي وجود ندارد. در حالی که هر نوع اطلاعاتی که جنبه شخصی دارندباید موردحمای ت قانونگذار قرار گیرند. امروزه با ظهور فنآوريهاي نوین ا طلاعاتی و ارتباطی، پیدایش و گسترش رسانههايجدید و نیز توسعه فضاي مجاز ي - فضاي سایبر - ، امکان نق ض حریم خصوصی اشخاص در این حوزه تسهیل شده و دغدغه-ها و نگرانیهاي جدي ایجاد کرده است. این مقاله با هدف آسیبشناسی حریم خصوصی در فضاي مجاز ي، قوانین ومقررات حقوق ایران را در زمینه حمایت از دادههاي شخصی مورد مطالعه قرار داده و ایرادات و انتقادات وار د بر قوانینموجو د را تبیین نموده است.
کلید واژهها: حریم خصوصی، دادههاي شخص ی، ارتباطات اینترنتی، فضاي سایبر
مقدمه:
هرکس حق دار د که خود، در خصوص اینکه دیگران تا چه میزان از مسائل مربوط به زندگ ی شخصی او اطلاع داشته باشند یا وارد قلمروزندگی خصوصی او شوند تصمیمگیري کرده و درصورت عدم تمایل، آنها را منع کند. بنابراین حریم خصو صی را می توان حوزهاي اززندگی افراد دانست ک ه انتظار دارد دیگران بدون رضایتش وارد آن قلمرو نشوند یا به اطلاعات آن قلمرو دسترسی نداشته باشند - ان صاري، 1386،ص. - 1 هر فرد انسانی حق دارد که می زان آگاهی دیگران از مسائل شخصی خود را به حداقل برساند و از آنها انتظار احترام به حریم خصوصی-اش را داشته باشد.حریم خصوصی یکی از اساسی ترین حقوق بشري است که با حفظ مقام انسا ن و دیگر ارزشهایی که کرامت انسانی را به ارمغان میآوردارتباط تنگاتنگی دارد. به منظور حمایت از استقلال معنوي و پاسداري از شأن و کرامت انسانی، حریم خصوصی در اسلام، کنوانسیونها و اسنادبینالمللی و نیز قوانین ملی ک شورها هرچند به صورت پراکنده، مورد توجه قرار گرفته است.
در نظام حق قی جمهوري اسلامی ایران، اگ رچهاصطلاح »حریم خصوصی« به کار برده نشده و این حق به طور مشخ ص و معین مورد حمایت قانونگذار واقع نشده ولی در قوانین پراکندهاي، به صورصور مختلف حریم خصوصی اشاره شده است. حریم خصوصی ارتباطات، حریم خصوصی جسمانی و حریم خ صوصی مکانی از جمله این مواردهستند. ولی با در نظر گرفتن مجموع احکام پیش بینی شده در این زمینه، مشخص م یشود که قانونگذار تمامی مصادیق حریم خص وصی را به نحو ي کهدر حقوق کشورهاي دیگر مورد توجه میباشد مدنظر قرار نداده و ح تی در آن قسم تهایی هم که مدنظر قرار داده حمایتهاي لازم مدنی و کیفري ازآن به عمل نیاورده است.با توسعه دانش بشري و ظهور فنآوريهاي نوین، قلمرو نقض حریم خصوصی به طرز چشمگیري گسترش یافته است.
امروزه، تکنولوژي هاي نوین ارتباطی به عنوان رقیبی جدي بر اي وسایل سنتی ارتباطات از راه دور مطرح شدهاند به طوري که استفاده از آن ها باعث سهولت و سرعت انتقال دادههاي شخصی میشود. اکنون هرکسی میتواند از طریق شبکههاي اینترنتی و با استفاده از پس ت الکترونیکی پیامی را به دیگري ارسال کند. ولی استفاده از اینترنت، از یک سو دسترس ی به داده هاي شخصی و انتشار آنها را براي اهداف غیرمجاز سهولت میبخشد و از سوي دیگر، امکان ردیابی اطلاعات مرتبط با هو یت فرد و نیز محتواي پیامها ي ارسالی را فراهم میسازد. از همین روست که امروزه اسفاده گسترده از اینترنت، حق حریم خصو صی را به یکی از چالش برانگیزترین مسائل حقوق بشر تبدیل کرده است. در مقاله حاضر، پس از اشارهاي مختصر به مفهوم حریم خصوص ی ومصادیق آن، حریم خصوصی ارتباطات اینترنتی و دادههاي شخصی مورد بررسی قرار میگیرد و در نهایت به بحث حمایت از حریم خص وصی اطلاعات شخصی در حقوق ایران و انتفادات وارد بر آن پرداخته خواهد شد.
مبحث اول مفهوم، جایگاه و اهمیت حریم خصوصی
حریم خصوص ی همچون مفاهیمی مانند عدالت ، امنیت، اخلا ق و... بار ارزش ی داشته و مفهوم آن بستگی به فرهنگ و انتظارات فرهنگی جوامعدارد و ممکن است تح ت تأثیر افکار عمومی، تصمیمات قضایی، تکنولوژيهاي جدید و عوامل دیگر تغییر کند اما هرگز از بین نم یرود - De eorge, . - 2003, p. 256 از آنجا که حریم خصوصی در ف رهنگ ها و جوامع مختلف و شرایط خاص فرهنگی متفاوت میباشد ارائه مفهوم واحدي از آن امکانپذیر نیست. در واقع پذیرش یا ارائه تعریف واحدي از آن به مح دودیت دامنه و حیطه شمول آن منجر میشود. هدفی که این حق دنبال میکند درصورت ی که تعریف واحدي از آن ارائه شود ممکن است در موارد گوناگونی محقق نگردد و باب مداخله خودس رانه در حریم خصوصی افراد را بهنوعی بازگذارد.
بنابراین بهتر آن است حریم خصوص ی تابع اوضاع و احوال گردد. به عبارت دیگر، به جاي ارائه برداشتی انتزاعی از حریم خصوصی، برفهم م وارد و مصادیق آن در شرایط خاص هر مورد، توجه کرده و مصادیق مختل ف نقض حریم خصوصی را با توجه به شرایط فرهنگی موجود درجامعه، زمان و مکان، موقعیت اجتماعی و... بررسی و به موارد مشابه اطلاق داده شود. در همهي اسناد مرتبط با حریم خصوصی نی ز، این حق تعری ف بهمصدا ق شده است. البته فقدان تعریف قانونی روشن و صریح از حریم خصوصی، به معناي حمای ت نکردن از این حق در قوانین و مقررات کشورها
