بخشی از مقاله
چکیده
بررسی تاثیرات خصوصی سازی در جامعه بخصوص در صنعت گردشگری ، یکی از مسائل پیش رو در صنعت گردشگری محسوب می گردد که پس از بیان تعاریف به بررسی دیدگاه های صاحب نظران مختلف در این خصوص پرداخته شده است. در مقاله ای که پیش رو دارید پس از بررسی مهمترین اهداف خصوصی سازی ، محقق سعی داشته به چگونگی روند آن از دو دیدگاه بخشی و منطقه ای بپردازد.
برای احاطه بهتر به موضوع تحقیق متداولترین روشهایی که در کشورهای مختلف در امر خصوصی سازی وجود داشته است بررسی گردیده و هم چنین دلایل موفقیت یا عدم موفقیت آن ها مطرح شده است و برای شناخت این روند در ایران چالش ها و مشکلاتی که وجود داشته مطالعه گردیده است. در نهایت نقش خصوصی سازی در صنعت گردشگری و تاثیراتی که این امر در ارتقا صنعت فوق داشته است مورد ارزیابی قرار گرفته و در خاتمه راهکارهایی برای پیشبرد این مهم ارائه گردیده است.
مقدمه
رشد و توسعه اقتصادی از اهداف کلان و بنیادین کشورهای مختلف است . نظر به اهمیت این هدف مهم و در راستای افزایش رفاه افراد جامعه ، کشورها از راه ها و استراتژی های متفاوتی برای دستیابی به توسعه اقتصادی استفاده می کنند؛ یکی از این استراتژی ها فرآیند خصوصی سازی است. فرآیند خصوصی سازی به عنوان رویکردی برای دستیابی تدریجی به مکانیسم بازار است که در طی آن ، کشورهایی که دولتهایی بیش از حد مداخله گر دارند، بخشی از مالکیت دولتی و عمومی را به افراد و بخش خصوصی انتقال می دهند. عقیده عمومی برآن است که بخشی خصوصی انگیزه بیشتری برای فعالیت دارد ، زیرا بدنبال حداکثر کردن سود می باشد و و لذا در این شرایط ،منابع محدود جامعه نیز بصورت بهینه و کارا تخصیص داده می شوند. - طباطبایی یزدی و مافی ،107، - 1387 خصوصی سازی در ایران پس از انقلاب از قدمتی قریب به 15 سال برخوردار است . آنچه که زمینه ساز ایجاد
چنین ضرورتی در سال های اخیر شده ، همانا حجم انبوه یارانه های دولتی به شرکت های عریض و طویل کم بازده و به تبع آن قدرت رقابت و کارایی ناچیز شرکت های دولتی بوده است. - قریب ، روزنامه همبستگی - 80/2/9 گردشگری به عنوان یک صنعت از بخش های مختلفی ترکیب شده است. از قبیل بخش اقامتی - هتل و متل - ،بخش پذیرایی - رستوران - ، حمل و نقل ،آژانس های مسافرتی و ... که هر کدام از آن ها به صورت مستقیم و غیر مستقیم با مسافران و گردشگران در ارتباط هستند.
با وجود این ارتباط تنگاتنگی که بین افراد و گردشگران برقرار است، دولت می تواند از طریق تدوین سیاست های لازم و قانون گذاری ، این صنعت را به بخش خصوصی واگذار کرده و با ایجاد رقابت در آن برای افزایش گردشگران ، باعث رشد صنعت گردشگری و در نتیجه آن ایجاد فرصت های شغلی ، توسعه زیر ساخت ها ، افزایش درآمد ، حفاظت از محیط زیست و آثار باستانی ، مدرنیزه کردن ، افزایش درآمد و عواید دولت و تنوع بخشی اقتصادی شود . - Kiany & Khezri - Nejad , 2007 , 44 - 46
تعاریف و مفاهیم خصوصی سازی
از واژه خصوصی سازی تعاریف متعدد و گوناگونی شده است که در زیر به برخی از اهم آن ها می پردازیم: کی و تامسون خصوصی سازی را این گونه تعریف کرده اند: واژه خصوصی سازی به روش های مختلفی اطلاق می گردد که باعث تغییر رابطه بین دولت و بخش خصوصی می شود. از جمله ضد ملی کردن و یا فروش دارایی های متعلق به دولت ، مقررات زدایی یا حذف ضوابط محدود کننده و معرفی رقابت در انحصارهای مطلق دولتی و پیمانکاری یا واگذاری تولید کالاها و خدماتی که توسط دولت اداره و تأمین مالی می شوند به بخش خصوصی - شاه حسینی ، 1385، - 110 بیسلی ولیتل چایلد معتقدندکه خصوصی سازی وسیله ای است برای بهبود عملکرد فعالیت های اقتصادی از طریق افزایش نقش نیروهای بازار ، در صورتی که حداقل 50 درصد سهام آن ها به بخش خصوصی واگذار گردد.
شوارتز تعریف خصوصی سازی را برای کشورهای با اقتصاد متمرکز بسیار فراتر از انتقال مالکیت و تعدیل در مقررات می داند و می گوید خصوصی سازی به معنی بوجود آوردن نظام جدید بر اساس بازار و در نتیجه دگرگونی و تحول در ابعاد مختلف اقتصاد می باشد. - طباطبایی یزدی و مافی ،129، - 1387 خصوصی سازی حرکت به سوی اقتصاد بازار از طرق زیر است: - 1تدابیر سیاست اقتصادی : تقویت چهارچوب سازمانی برای یک اقتصاد بازار آزاد سازی و مقررات زدایی. حق انتخاب واگذاری حق انتخاب های غیر واگذاری - پاکدامن ، 18، - 1374 البته تعاریف متعدد دیگری نیز توسط محققین و اقتصاد دانان برای واژه خصوصی سازی در کتب و مقالات مختلف ارائه گردیده که با در نظر گرفتن مفاهیم آن ها می توان یک تعریف مشترک و کلی به صورت زیر از واژه خصوصی سازی ارائه نمود:
خصوصی سازی فرآیندی است که طی آن کارایی مکانیزم بازار و دست نامرئی آدام اسمیت حیاتی دوباره می یابد، عملکرد فعالیت های اقتصادی دولت زیر سؤال می رود و در نتیجه بخش عمومی - دولت - تصمیم می گیرد ، دامنه فعالیت های خود را محدود نموده و »مالکیت یا مدیریت « برخی از واحد های اقتصادی تحت تملک خود را به مکانیزم بازار محول نماید. - طباطبایی یزدی و مافی ،131، - 1387
تاریخچه حدود دخالت دولت در اقتصاد و خصوصی سازی:
حدود و چگونگی دخالت دولت در اقتصاد یکی از موضوعات مورد بحث اقتصاد دانان طی دهه های گذشته بوده است. در گذشته ، یعنی تا قبل از جنگ جهانی اول ، به واسطه حاکم بودن دیدگاه کلاسیک ها و حاکمیت بازار بر تصمیم گیری های اقتصادی ، دخالت مستقیم دولت در فعالیت های تولیدی و اقتصادی اندک بود. پس از پایان جنگ جهانی اول - 1914-1918 - و ایجاد اتحاد جماهیر شوروی - 1917 - و به خصوص بعد از بحران بزرگ اقتصادی در جهان غرب در سال 1929 با زیر سؤال رفتن اندیشه مکتب کلاسیک و حاکمیت دیدگاه کینز در مسائل اقتصادی ، دولت نقش مسلطی را در صحنه تولید و اقتصاد به دست آورد و مکانیزم بازار نقش جانبی پیداکرد.
در کشورهای در حال توسعه نیز به واسطه ی وجود این اندیشه که در این کشورها نظام سازمان یافته ای به نام بازار وجود ندارد تا توانایی تخصیص منابع را دارا باشد، دولت ها از جایگاه ویژه در اقتصاد ملی برخوردار شدند. در سال های پس از جنگ جهانی دوم 1945 - به بعد - و به خصوص در دهه 1980 ، کشورهای پیشرفته به سرکردگی انگلستان روند انتقال مالکیت واحدهای تولیدی تحت تملک دولت به بخش خصوصی را آغاز نمودند. علت اصلی این حرکت در کشورهای پیشرفته ضرورت افزایش کارایی بنگاه های تحت مالکیت دولت بود ، تا از این طریق بتوان رقابت پذیری بنگاه ها را افزایش داد.
