بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش به منظور بررسی تأثیر جنسیت بر تجمع فلزات سنگین مس و روی بر بافت مو جرد ایرانی در تابستان 1391 در منطقه دره زرشک، استان یزد صورت گرفت. نمونه گیری به صورت سیستماتیک تصادفی از قسمتهای مختلف این منطقه با استفاده از تلهی فنری صورت گرفت. پس از جداسازی بافت مو، نمونهها با استفاده از روش هضم تر هضم شده و سپس با کمک دستگاه - VARIAN, ICP-OES - 725-ES میزان تجمع فلزات سنگین مشخص شد.
نتایج، اختلاف معنی داری را بین سطوح فلزات مس و روی در دو جنس نر و ماده نشان داد . - P<0/05 - غلظت فلزات مس و روی در بافت مو جنس ماده بیشتر از جنس نر مشاهده شد. میانگین فلز مس در بافت مو جنسیت نر و ماده به ترتیب 12/44 و 9/11 میکروگرم بر گرم وزن تر و میانگین فلز روی در بافت مو جنسیت نر و ماده به ترتیب 119/17 و 98/37 میکروگرم بر گرم وزن تر بود. بررسی میزان فلزات سنگین در بافت مو جرد ایرانی نشان داد که فلز روی بالاترین سطح را در این اندام دارد و مس در مرحله بعدی قرار داشت . - P<0/01 -
-1 مقدمه
بر روی زمین بیش از 106 عنصر شناسایی شده است که حدود 80 عدد آن فلز محسوب می شود. از منظر سلامت انسان و جانوران فلزات را می توان به دو گروه تقسیم کرد. آنهایی که برای ادامه حیات ضروری هستند، مثل روی، آهن، مس و کلسیم و فلزاتی مانند جیوه، کادمیوم و سرب که برای انسان ضروری نیستند و سمی هستند. فلزات سمی برخلاف برخی مواد آلی، قابلیت تجزیه زیستی نداشته و تجمعشان در بافتهای زنده می تواند منجر به مرگ یا تهدیدات جدی برای سلامتی شود
فعالیتهای صنعتی منجر به ورود غلظت بسیار بالایی از فلزات سنگین به محیط، گاه 100 تا 1000 برابر بالاتر از آنچه در پوسته زمین می شود و و میتواند موجودات زنده را در معرض سطوح بالایی از آنها قرار دهد . - Carral et al, 1995 - در بین آلاینده های مختلف، فلزات سنگین از سمی ترین، پایاترین و فراوانترین آنها هستند که می توانند در زیستگاه های آبی تجمع یافته و غلظت آنها به دلیل بزرگنمایی زیستی افزایش یابد
نصر روی از نظر کمیت، دومین عنصر کمیاب موجود در بدن پس از آهن بوده و از طرفی در اعمال متابولیکی و در ساختمان آنزیمهای مغزی شرکت می کند. تمرکز این عنصر در بدن بیشتر در سلولهای کبد، کلیه، لوزالمعده، غده پروستات، استخوانها، سیستم گوارش و خون، مینا و عاج دندان، چشم، پوست، مو و ناخن می باشد. به عبارتی ناکافی بودن و مصرف بیش از اندازه این فلز می تواند سلامتی انسان و جانوران را به خطر بیندازد
مس یکی از عناصر ضروری مورد نیاز تمامی موجودات زنده است که نقشی بسیار مهم در عملکردهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی موجودات دارد. عملکرد سمی مس بر روی موجودات زنده به خواص شیمیایی و عملکردهای بیوشیمیایی آن در تغییرات متابولیکی بستگی دارد. فلزاتی مانند روی و مس میتوانند نقش محرک یا بازدارنده را در روندهای بیولوژیکی ایفا نمایند
جوندگان نسبت به آلودگیهای محیطزیستی به خصوص آلودگی فلزات سنگین بسیار حساس بوده و میتوانند به عنوان پایشگر در مناطق آلوده استفاده شوند. علاوه بر این الگوی توزیع فلزات سنگین در بافتهای بدن جوندگان بسیار شبیه به بافتهای بدن انسان است
جرد ایرانی1 به راستهی جوندگان2، خانوادهی موش ها3، زیر خانوادهی جربیل ها4 و جنس مرینوس5 تعلق دارد. جرد ایرانی جثهای متوسط و گوشهای نسبتاً بلند و تا حدی مثلثی شکل دارد. جرد ایرانی اغلب در مناطق صخرهای و استپهای کوهستانی، دشتها، مناطق جنگلی زاگرس، باغها و مزارع زندگی میکند و جوندهای بیابان زی نمیباشد .
این گونه در بسیاری از مناطق ایران نیز مثل مشهد، بیرجند، شیروان، درگز، زشک، بجنورد، گناباد، سبزوار، مغان، کاشمر، یزد و پارک ملی کویر مشاهده شده است
مطالعات زیادی در ارتباط با تعیین غلظت فلزات سنگین در اندامهای مختلف جوندگان در مناطق مختلف جهان صورت گرفته است
بافت مو به دلیل ماهیت استوار و پایدار برای سنجش میزان آلایندههای موجود در محیط مناسب میباشد
فلزات میتوانند به صورت قابل توجهی در سطح و درون بافت مو تجمع پیدا کنند از این رو در این پژوهش سعی بر این است تا با تعیین غلظت فلز مس و روی در بافت مو این جونده، وضعیت موجود این منابع از نظر سطح این عناصر مشخص شود، تا بتوان در سالهای آتی و پس از بهره برداری از معدن به مقایسه وضعیت آلودگی ایجاد شده با شرایط اولیه پرداخت و تأثیرات معدن را بر این جونده به عنوان گونهی پایشگر در این منطقه تعیین نمود، در حقیقت انجام این مطالعه مبنایی برای انجام مطالعات آتی میباشد.
