بخشی از مقاله
چکیده:
بذر اغلب گونه های دارویی به جهت سازگاری اکولوژیکی با شرایط محیطی دارای انواع خواب می باشند.بنا براین شناخت عوامل اکوفیزیولوژیکی موثر بر خواب و ایجاد شرایط بهینه برای جوانه زنی بذر گیاهان دارویی جهت تولید و پرورش آنها یک امر ضروری است. بنا براین این پژوهش جهت شکستن رکود بذر کرفس کوهی صورت گرفت.
در این راستا اثر اسید جیبرلیک و چینه سرمایی بر تندش بذرکرفس کوهی مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش با آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار به اجرا در آمد. نتایج تحقیق نشان داد که تندش بذر کرفس کوهی در محلول های 500 و 1000 میلی گرم در لیتر اسید جیبرلیک در حد معنی داری در مقایسه با شاهد افزایش داشتند. در مجموع نتایج تست های جوانه زنی نشان داد که غلظت 500 میلی گرم در لیتر جیبرلین و شمارش جوانه زنی در مدت 5 هفته از سایر تیمارها سودمند بوده است.
مقدمه:
بذر اغلب گیاهان وحشی به جهت سازگاری اکولوژیکی با شرایط محیطی دارای انواع رکود هستند و یکی از موانع عمده استفاده بهینه از گیاهان دارویی وحشی در خارج از رویشگاه طبیعی، محدودیت میزان تندش و طولانی بودن دوره رکود بذر آن ها است
به همین دلیل طی دوره رکود حتی اگر شرایط مناسب محیطی - رطوبت، دما و.... - نیز فراهم باشد، تندش صورت نمی گیرد. این امر در شرایط نامساعد رویشی سودمند است، زیرا بذر غیر فعال بوده و در نتیجه بسیاری از تنش های محیطی وشرایط نامناسب اقلیمی را بهتر می تواند تحمل کند و بدین صورت تداوم نسل و بقای گونه گیاهی تضمین می گردد
با این وجود، گاهی رکود بذرها در شرایط زراعی یک وضعیت نامطلوب خواهد بود، به ویژه اگر هدف تولید انبوه یک گیاه، با ارزش اقتصادی یا دارویی بالا باشد. بنابراین پژوهشگران تلاش می نمایند تا با بررسی علل رکود، به افزایش در صد و سرعت جوانه زنی بذرها دست یابند. رکود اولیه بذر از نظر منشأ و عوامل موثر در ایجاد آن، به دو منشأ درونی و بیرونی تقسیم می شوند. بر طبق قوانین بین المللی آزمون بذر، ISTA1 مشکل بذر بیشتر گونه های خانواده چتریان، خواب اولیه درونی از نوع فیزیولوژیکی است
تنظیم کننده های رشد در ایجاد و کنترل رکود فیزیولوژیکی بذر نقش کلیدی دارند. در بین تنظیم کننده های رشد، جیبرلیک اسید از طریق القاء جوانه زنی رکود بذر را کنترل می نماید. گاهی چینه سرمایی به تنهایی یا همراه با تیمار های دیگر از جمله جیبرلیک اسید، برای شکست رکود و افزایش جوانه زنی بذرها مورد استفاده قرار می گیرد .
یکی از گیاهان دارویی وحشی که بذور آن رکود دارد کرفس کوهی با نام علمی Kelussia odoratissima Mozaff. و نام محلی کلوس، که جنسی جدیدی از خانواده چتریان می باشد، این گیاه چند ساله از گیاهان مرتعی و بومی ایران در دامنه رشته کوه زاگرس است . - Mozaffarian, 2003 - کرفس کوهی از دیدگاه اقتصادی، اکولوژیک و تنوع زیستی دارای اهمیت فراوان بوده و اثرات درمانی فراوانی برای آن گزارش شده است، به طوری که به عنوان یک گیاه دارویی، دارای اثرات ضد درد، ضد التهاب، آرام بخش و ضد سرفه می باشد .
اما متأسفانه به علت برداشت غیر مجاز در معرض انقراض می باشد ، به طوری که نتایج نشان می دهد بیش از 90 در صد از رویشگاه های این گیاه از بین رفته است، یکی از جنبه های مورد بررسی در جلوگیری از انقراض، شرایط مورد نیاز برای جوانه زنی و تعیین نیاز اکولوژیک گیاه است - ظفریان و همکاران ، . - 1390 در همین راستا Etemadi و همکاران - 2010 - روشهای افزایش جوانه زنی بذر کرفس کوهی را بررسی کردند. نتایج آزمایش آنها نشان داد که سرمادهی مرطوب طولانی درصد جوانه زنی و متوسط زمان جوانه زنی را در مقایسه با زمان های کوتاهتر سرما دهی تحریک می کند. البته کاربرد جیبرلیک اسید هیچ اثری در جوانه زنی بذر کلوس نداشت.
مواد و روشها:
مواد گیاهی و سترون سازی بذرها
بذرهای کرفس کوهی از کوههای منطقه کوهرنگ در استان چهار محال و بختیاری جمع آوری شدند. بذرها ابتدا 30 دقیقه با آب جاری شستشو و در جریان هوای هود لامینار توسط هیپو کلریت سدیم 5 درصد به مدت 10 دقیقه سترون و سپس چندین بار با آب مقطر سترون شستشو شدند.
پیش تیمار با GA3
محلول هایی با غلظت های 500 و 1000 میلی گرم درلیتر GA3 تهیه و در اتوکلاو در دمای1210 C و فشار 103 کیلو پاسکال سترون شدند. سپس نمونه های سترون شده بذر در 100 میلی لیتر از محلول های فوق به مدت 72 ساعت روی شیکر قرار داده شدند . پس از آن بذرها از محلول خارج و در ظروف حاوی پرلیت سترون شده که دارای رطوبت بودند در شرایط سترون کشت و در دو تیمار دمایی، 4 درجه سانتی گراد و دمای محیط به عنوان شاهد - دمای معمول حدود 21 درجه سانتی گراد - به مدت 4، 6 و 8 هفته نگهداری و نتایج جوانه زنی آنها ثبت شد.
تجزیه و تحلیل آماری داده ها
این آزمایش براساس طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید. سرعت، درصد و متوسط جوانه زنی طی 1 ماه از طریق روابط زیر محاسبه شد:
تجزیه و تحلیل آماری داده ها از طریق بررسی اثر متقابل زمان و غلظت تنظیم کننده رشد GA3 با استفاده از تجزیه واریانس دوطرفه انجام شد و مقایسه میانگین ها بر اساس آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح اطمینان 95 درصد توسط نرم افزار SAS انجام گردید. سپس نمودارها به کمک نرم افزار رسم شدند.
