بخشی از مقاله
چکیده:
کاربرد وسیع حشره کش هایی با طیف وسیع سبب توسعه نژادهاي حشرات مقاوم، از بین رفتن موجودات مفید، طغیان آفات ثانویه و اثرات نامطلوب زیست محیطی گردیده است. در سال هاي اخیر اسانس ها، به سبب خواص حشره کشی، دور کنندگی و ضد تغذیه اي توجه زیادي را در کنترل حشرات به سمت خود معطوف ساخته است. اندام هوایی گیاه Salvia multicaulis Vahl.در مراحل گلدهی آن در اردیبهشت ماه 1386 از استان قم جمع آوري شد. در این تحقیق خواص حشره کشی اسانس گیاه S. multicaulis روي سوسک چهار نقطه اي حبوبات Callosobruchus maculatus - F. - مورد مطالعه قرار گرفت. اسانس اندام هاي هوایی خشک شده گیاه با استفاده از دستگاه کلونجر به روش تقطیر با آب استخراج شد.
سمیت تنفسی اسانس روي حشرات کامل 1-7 روزه سوسک چهار نقطه اي حبوبات در شرایط آزمایشگاهی، دماي 25±1 درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی 70±5 درصد در تاریکی مورد بررسی قرار گرفت. مرگ و میر حشرات در غلظت هاي مختلف 0/80 تا 3/22 میکرولیتر بر لیتر هوا در 4 تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت و گذشت زمان، نرخ مرگ و میر به طور قابل ملاحظه اي افزایش یافته است. غلظت مورد نیاز براي مرگ و میر 50 درصد جمعیت حشرات کامل - - LC50 در 24 ساعت گازدهی برابر 1/60 میکرولیتر بر لیتر هوا بود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که اسانس سالویا می تواند به عنوان یک آفت کش مطمئن یا مدلی براي آفت کش هاي مصنوعی براي کنترل آفات محصولات انباري استفاده شود.
مقدمه:
محصولات غذایی انباري از جمله حبوبات توسط حشرات مختلف مورد حمله قرار می گیرند. سوسک چهار نقطه اي حبوبات یکی از آفات مهم انباري است که به ارقام مختلف لوبیا، نخود، ماش، عدس، باقلا و غیره خسارت جدي وارد می کند.[1 گزارشاتی وجود دارد که در مدت 3 تا 5 ماه نگهداري لوبیا چشم بلبلی در انبار، خسارت این آفت به 100 درصد محصول رسیده است .[12] این آفت نه تنها موجب کاهش بازارپسندي و قدرت جوانه زنی محصول می شود بلکه ارزش غذایی محصولات غذایی را به شدت مورد تهدید قرار می دهد .
[6] براي کنترل آفات انباري به طور عمده از سمومی نظیر متیل برماید و فسفین استفاده می شود، اما مصرف این دو سم به دلیل سمیت فوق العاده روي انسان و محیط زیست در حال محدود شدن می باشد. متیل برماید یکی از آلاینده هاي موثر روي لایه اوزون به شمار می رود که در کشورهاي پیشرفته در سال 2005 ممنوع شده است .[9] همچنین مقاومت آفات انباري نسبت به سم فسفین، از کشورهاي بسیاري گزارش شده است .
[7] با توجه به خسارت بالاي آفات انباري اثر سوء سموم شیمیایی، استفاده از ترکیبات اسانس هاي گیاهی بهترین وسیله براي کنترل آفات انباري محسوب می شوند.[10] در بین گیاهانی که پتانسیل فوق العاده اي روي آفات انباري می توانند داشته باشند، می توان به گیاهان اسانس دار اشاره نمود که علاوه بر کم خطر بودن براي انسان و سایر پستانداران داراي خواص دارویی و غذایی بوده و در طبیعت نیز به سرعت تجزیه می شوند.[14]
مواد و روش ها:
.1 پرورش حشرات:
سوسک چهار نقطه اي حبوبات در آزمایشگاه حشره شناسی دانشکده کشاورزي دانشگاه تربیت مدرس در دماي 27±1 درجه سانتیگراد، رطوبت نسبی % 70±5 و در شرایط تاریکی در ژرمیناتور مدل Binder 240L پرورش یافت.
.2 نحوه اسانس گیري:
به منظور تهیه اسانس ، شاخه ها و اندام هاي چوبی گیاهان خشک شده، حذف و برگ و گلهاي خشک به کمک دستگاه آسیاب برقی به صورت پودر در آمد. در هربار اسانس گیري 50 گرم از پودر گیاهی، همراه با 620 میلی لیتر آب مقطر در بالن ریخته و به وسیله دستگاه اسانس گیرCleavenger - ساخت واحد شیشه گري سازمان پژوهش هاي علمی و صنعتی ایران - ، اسانس گیري در دماي 100 درجه سانتیگراد صورت گرفت. مدت زمان اسانس گیري 4 ساعت در نظر گرفته شد. اسانس به دست آمده توسط سولفات سدیم آبگیري و تا زمان استفاده در میکروتیوپ هایی به حجم 2 میلی لیتر که با فویل آلومینیومی پوشیده شده بودند، در یخچال و در دماي 4 درجه سانتیگراد نگهداري شدند. راندمان اسانس سالویا درصد وزنی به دست آمد.
.3 آزمایشات زیست سنجی خاصیت حشره کشی اسانس ها:
مطابق روش Negahban و همکاران [15] - 2006 - براي تعیین غلظت لازم براي مرگ و میر50 درصد از جمعیت حشرات کامل - LC50 - ابتدا طی آزمایش هاي مقدماتی غلظت هاي لازم براي مرگ و میر بین 20 تا 80 درصد به دست آمد و سپس آزمایش اصلی انجام شد. بدین منظور 10 عدد حشره بالغ 1تا 7 روزه سوسک چهار نقطه اي حبوبات درون ظروف شیشه اي به حجم 620 میلی لیتر قرار داده شدند.
