بخشی از مقاله
چکیده:
زیبایی مفهومی است که اثر آن خوشایند بودن را به ذهن متبادر می سازد و علم زیبایی شناسی در حقیقت شناسایی عناصر تشکیل دهنده ای است که در فهم این فرایند بصری خوشایند نقش دارند ، اینکه چگونه یک فرایند بصری در ادراک افراد یک جامعه خوشایند است تا حدی تحت تأثیر طرز تلقی و پیشینه فرهنگی ، اجتماعی و تاریخی آن جامعه است ، بنابراین زیبایی شناسی تحت تأثیر ادراک افراد هر جامعه با جامعه ای دیگر متفاوت است.
حال آنکه با ورود مدرنیسم به حوزه معماری معاصر ایران ، تعارضاتی بین فرهنگ و آنچه بواسطه مدرنیسم شکل گرفته بوجود آمده است تا آنجا این پرسش مطرح می شود که زیبایی شناسی مدرن تا چه اندازه با فرهنگ افراد جامعه سنخیت دارد و در ادراک آنها خوشایند است.
در اینجا ضروری به نظر می رسد به تأثیر مدرنیسم بر فرهنگ جامعه پرداخته شود تا پیامدهای آن عیان گشته و با تبیین مؤلفه های آن ، میزان توفیق محیط های ساخته شده از نظر زیبایی شناسی و همچنین بازخورد آن بر فرهنگ جامعه معاصر مورد بازبینی قرار داده شود تا بتوان برای بهبود زیبایی شناسی متناسب با فرهنگ شهر تهران گامی برداشت.
-1 مقدمه
فرهنگ افراد یک جامعه از فرهنگ شهری آن ها جدا نیست و اگر عناصر شهری در انتقال مفاهیمی که معرف فرهنگ آن جامعه است نقصان یابد ، افراد با محیط شهری خود ارتباط برقرار نمی کنند و با محیط زندگی خود دچار تعارض می شوند . با ورود ناگهانی مدرنیسم به حوزه معماری و شهرسازی ایران بالاخص شهر تهران یک گسست ناگهانی بین فرهنگ و آنچه در معماری و شهرسازی تهران شکل گرفت بوجود آمده است که سبب آشفتگی، هرج و مرج بصری و فرهنگی شده است، اینکه چگونه یک فرایند بصری در ادراک افراد یک جامعه خوشایند است به طرز تلقی و پیشینه فرهنگی ، اجتماعی و تاریخی آن جامعه بستگی دارد ، بنابراین زیبایی شناسی تحت تأثیر ادراک افراد هر جامعه با جامعه ای دیگر متفاوت است.
در اینجا این سوال مطرح می شود که چه چیزی در ادراک افراد یک جامعه زیبا و خوشایند است؟ حال برای درک این مطلب ابتدا باید نسبت به فرهنگ و تشخص افراد یک جامعه و شهر شناخت به دست آید تا بتوان بر اساس آن زیبایی شناسی را مطابق با مفهوم و کارکردی که از آن انتظار می رود منطبق ساخت ، از آنجا که زیبایی شناسی مدرن فرایندی است که بر زندگی امروزی چیره گشته ، ضروری به نظر می رسد به تأثیر آن بر فرهنگ جامعه پرداخته شود تا پیامدهای آن عیان گردد ، و همچنین با توجه به مؤلفه های معماری مدرن سعی بر آن است که میزان توفیق و یا عدم توفیق محیط های ساخته شده را از نظر زیبایی شناسی و بازخورد این فرایند را بر فرهنگ جامعه معاصر مورد بازبینی قرار داد .لذا با شناخت مسئله ، امید آن می رود که بتوان با در نظر داشتن فرهنگ جامعه معاصر و پیشینه تاریخی با رویکردی زیبایی شناسانه متکی بر معماری بومی ارتقاء یافته بر اساس نیاز های روز جامعه معاصر آن را بهبود بخشید.
-2 مفاهیمی از زیبایی شناسی
موضوع علم زیبایی شناسی تشخیص و درک عواملی است که در ادراک یک شیء یا یک فرایند تجربی زیبا یا حداقل خوشایند نقش دارند و درک توانایی انسان برای ابداع جلوه هایی که از نظر زیبایی شناسی خوشایند به حساب می آیند که برای مطالعه آن دو رویکرد کلی وجود دارد: مطالعه فرایندهای ادراک ، شناخت و شکل گیری نگرش که ویژگی روان شناختی دارد و دومی مطالعه فلسفه زیبایی شناسی و فرایندهای مربوط به خلاقیت است که متافیزیکی و روانکاوانه است.
-1-2 زیبایی
زیبایی جاذبه ای است ازلی آنچه که حس زیبا را در بیننده و مخاطب آثار هنری می آفریند، زیبایی یکی از مفاهیم فلسفی و مفهومی پیچیده و انتزاعی است. زیبایی می تواند یکی از خصوصیات فرد، حیوان، مکان، شی، یا ایده باشد که یک تجربه ادراکی از لذت و یا رضایت را در دیگران ایجاد می نماید. ماهیت زیبایی یکی از پایدارترین و بحث انگیز موضوعات در فلسفه غرب است و بهمراه ماهیت هنر یکی از دو موضوع اساسی در زیبایی شناسی فلسفی میباشد .زیبایی به طور سنتی جزو ارزشهای نهایی از جمله خوبی، حقیقت و عدالت شمرده شده است .
ویل دورانت عقیده دارد زیبایی زاده میل است. یکی از نشانههای برجسته اینکه زیبایی زاده میل است این است که شی مطلوب پس از آنکه به دست آمد زیبایی خود را از دست میدهد. آنچه میخواهیم برای خوبی آن نیست، بلکه برای آن خوب است که آن را میخواهیم.آبی بودن آسمان برای خوشایندی ما نیست، بلکه چشمان ما به تدریج با آسمان آبی خو گرفته آن را خوشایند یافتهاند. لذت طبیعی هر شکل و رنگی به نسبت تکرار آن در سر گذشت انسان است. - دورانت، - 1374 جرج سانتایانا عقیده دارد زیبایی لذتی است که وجود خارجی یافتهاست و محیط زیبا محیطی است که به نظاره گر لذت می بخشد. - زیبایی وعده لذت است -
-2-2 زیبایی شناسی
واژه زیبایی شناسی در سال 1750 الکساندر بلوم گارتن برای بیان مفهوم سلیقه در هنرهای زیبا ابداع کرد . اگر چه این واژه به مفاهیم مربوط به ادراک ربط دارد، وی از آن در ادراک زیبایی شعر ، نقاشی و مجسمه سازی استفاده کرد . امروزه این واژه هم در بحث های محتوایی و هم در جنبه های رویه ای چون ساختمان و طراحی اثاث ، وسایل خانه و غیره به کار می رود.
طی گذشت صد سال رشته زیبایی شناسی تجربی رشد زیادی کرده است و نوشته هایی از فلاسفه ، روان شناسان ، هنرمندان و حتی افراد حرفه ای که با طراحی محیط سروکار دارند به جای مانده است ، هدف این افراد درک موجبات لذت و چرایی آن بوده است. درک کامل مفهوم زیبایی شناسی مشکل است ، ولی فهم اولیه عوامل مؤثر در ادراک خوش آیند بودن محیط امکان پذیر است.
تقسیم بندی جورج سانتایانا از زیبایی شناسی حسی ، فرمی ، و نمادین هنوز معتبر است . طراحی محیط به طور سنتی با زیبایی شناسی فرمی و نمادین سروکار داشته است. موضوع زیبایی شناسی فرمی ارزشهای اشکال و سازه های محیط است. این که احساس لذت از درک بعضی الگوها، تناسبات و اشکال مبنایی زیست شناختی دارد یا نه، از مباحث زیبایی شناسی فرمی است. زیبایی شناسی نمادین با لذتی که از پیشینه ذهنی مردم و یا ذهنیتی که از پیکره بندی و ویژگیهای محیط ساخته شده ایجاد می شود سروکار دارد.
