بخشی از مقاله
چکیده:
به منظوربررسی اثر سطوح مختلف نیتروژنو اسید هیومیک بر رشد و عملکرد اسانس گیاه دارویی نعناع فلفلی آزمایشی در سال1391 در هنرستان کشاورزي شاخه هاي زیتون اسلام آباد غرب به صورت فاکتوریل در غالب بلوكهاي تصادفی در سه تکرار اجرا گردید تیمارهاي مورد بررسی شامل نیتروژن در پنج سطح - 0،110،220،440،880 کیلوگرم در هکتار - و اسید هیومیکدر چهار سطح - 3،6،1/5،0 لیتر در هکتار - بود.
نتایج نشان داد که اثر سطوح مختلف نیتروژن بر ارتفاع بوته، تعداد برگ، قطر ساقه، شاخص سطح برگ، عملکرد اسانس،وزن در چین اول و دوم معنیدار شد.کاربرد 220 کیلو گرم نیتروژن در هکتار سبب بالاترین عملکرد اسانس شد. اثر اسید هیومیک بر تعداد برگ و شاخص سطح برگ فقط در چین اول و بر عملکرد اسانس در هردو چین معنیدار شد. اثر متقابل نیتروژن و اسید هیومیک بر عملکرد اساتس تنها در چین هاي اول تحت تاثیر قرار گرفت که بیشترین عملکرد اسانس از کاربرد 220 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و مصرف 1/5 لیتر اسید هیومیک در هکتار بدست امد. وصفات مورفولوزیک را تحت تاثیر اثرات متقابل قرار نگرفتند.
مقدمه
نعناع فلفلی با نام علمی.Mentha piperita L از تیره Lamiaceae از جمله گیاهان بسیار مهم دارویی است که مصارف گستردهاي در صنایع دارویی، غذایی و بهداشتی دارد. در این تیره متجاوز از 200 جنس و 4000 گونه گیاه وجود دارد که درنقاط مختلف کره زمین پراکنده اند. گیاهان این تیره در مقابل تغییرات شرایط محیط زیست ، قابلیت سازش و تطابق سریع دارند.
براي مثال انواعی در نقاط مرطوب و دشت می رویند اگر به محیط کشت خشک انتقال یابند تغییراتی براي مقابله با شرایط جدید محیط در آنها به وجود می آید. امروزه در کشورهاي مختلف جهان ، متجاوز از یک هزار تن اسانس در سال، از این گیاهان تهیه می شود و این درجه اهمیت و توسعه کشت آنها را در نقاط مختلف کره زمین نشان می دهد.
کشور ایران از معدود سرزمین هایی است که داراي فلور گیاهی بسیار غنی بوده و استعداد رشد و نمو و پرورش گونه هاي مختلف گیاهی در آن وجود دارد . در این میان تیره نعناع از نقطه نظر اسانس موجود در بخش هاي مختلف گیاهان متعلق به آن از اهمیت و جایگاه ویژه اي برخوردار است.
در کاشت گیاهان دارویی ضرورت استفاده از تکنیک هاي زراعی و عوامل محیطی به منظور افزایش عملکرد امري بدیهی است. با توجه به تأثیر مثبت نیتروژن و اسید هیومیک بر رشد و نموگیاهان تعیین حد بهینه آنها براي هر گیاه با توجه به خصوصیات فیزیولوژیک آن و شرایط آب و هوایی منطقه و نوع خاك لازم و ضروري به نظر می رسد.
در خصوص نحوه اثر هیومیک اسید گزارش هاي متعددي وجود دارد که می توان اثر آن را به دو دسته تقسیم کرد ، اثر مستقیم آن به عنوان یک ترکیب شبه هورمونی - 1 - و اثر غیر مستقیم آن که از طریق افزایش جذب عناصر غذایی به خاطر ویژگی کلات کنندگی و احیاء کنندگی و حفظ نفوذ پذیري غشاء صورت می پذیرد. - 7 و - 6 افزایش متابولیسم و میکروارگانیسم ها ، بهبود وضعیت فیزیکی خاك و افزایش رشد ریشه و ساقه از جمله تأثیر غیر مستقیم دیگر آن بر رشد و نمو گیاه می باشد. - . - 11
در تحقیقی به این نتیجه رسیدند که اسید هیومیک می تواند به طور مستقیم اثرات مثبتی بر رشد گیاه بگذارد. اسید هیومیک جذب نیتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و فسفر را توسط گیاه افزایش می دهد. بررسیها نشان میدهد که نیتروژن عنصري ضروري و اساسی براي گیاهان محسوب می گردد و با عناصري نظیرکربن،
اکسیژن، هیدروژن و حتی گوگرد ترکیب شده و مواد بسیار ارزشمندي نظیر آمینواسیدها، نوکلئیک اسیدها، آلکالوئیدها و بازهاي پورینی را تولید مینماید. وجود کلروفیل به عنوان مکانی براي جذب نور و سنتز مواد لازم براي رشد و نموگیاهان وابسته به این عنصر، حیاتی میباشد. - . - 9
مومیوند و همکاران - - 1388 اثر کود نیتروژن و میزان کربنات کلسیم خاك را بر رشد و عملکرد اسانس
مرزه رقم ساترن بررسی کردند. نتایج نشان داد که نیتروژن اثر معنیداري بر ارتفاع، وزنتر، وزن خشک، قطر ساقه و وزن خشک سرشاخههاي گلدار بوته ها داشت و اثر کربناتکلسیم بر وزن تر، شاخص سطح برگ ، وزن خشک سرشاخههاي گلدار، عرض بوتهها و عملکرد اسانس معنیدار بود و در نهایت بالاترین عملکرد اسانس در هکتار با کاربرد 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن و 10 درصد کربنات کلسیم فعال به دست آمد
در بررسی تأثیر مقادیر مختلف کود نیتروژن و روش هاي مصرف آن بر میزان اسانس باد رنجبویه اعلام داشت که پاشیدن محلول کود اوره روي برگ ها بعد از گل دهی یکی از راه هاي جذب نیتروژن توسط گیاه می باشد و کاربرد نیتروژن در افزایش تعداد ساقه هاي جانبی باد رنجبویه مؤثر می باشد - . - 8
هدف از کاشت گیاهان دارویی و معطر برداشت یک یا چند اندام آن به منظور استحصال مواد مؤثره می باشد. اندام هاي هوایی گیاه نعناع براي گرفتن اسانس مورد استفاده قرار می گیرد. ولی بیشترین درصد اسانس در گلها و برگ هاي گیاه ، به ترتیب 4 تا 6 و 2 تا 3 درصد است . به طور متوسط ، اندام هاي هوایی مورد استفاده نعناع ،1/5 درصد اسانس دارند. بیشترین مقدار منتول در برگ هاي جوان آن وجود دارد - . - 6 اکنون با توجه به نیاز روزافزون صنایع داروسازي، غذایی و بهداشتی آرایشی به گیاهان دارویی به عنوان مواد اولیه و اهمیت تولید و کشت این گیاهان، در پژوهش حاضر تأثیر نیتروژن و اسیدهیومیک بر خصوصیات مرفولوژیک نعناع فلفلی مورد بررسی قرار می گیرد.
مواد و روشها
این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهاي کاملاً تصادفی در 3 تکرار اجرا گردید . فاکتورهاي مورد بررسی شامل، میزان نیتروژن و اسید هیومیک مصرفی در هکتار بود .میزان مصرف نیتروژن و اسید هیومیک در کرت ها به صورت تصادفی قرار داده شدند
طول هر کرت 2 متر و عرض آن 1/5 متر و فاصله کرت ها در هر تکرار از هم 50 سانتی متر بین تکرارها 2
متر در نظر گرفته شد. به منظور مشخص نمودن ویژگی هاي فیزیکی و شیمیایی خاك، یک نمونه مرکب از عمق صفر تا 30 سانتی متري مزرعه تهیه و براي تجزیه به آرمایشگاه خاك شناسی انتقال داده شد.
پس از تهیه ریزوم نعناع فلفلی و کشت آن در کنار محل آزمایش در یک کرت بزرگ و آبیاري منظم به دست آمد. پس از آماده سازي کرتها با توجه به طرح اولیه در هر کرت 4 ردیف به فاصله 3 سانتی متر در هر کرت ایجاد و نعناعها را روي ردیف ها به فاصله 10 سانتی متر کشت شد یعنی در هرکرت 80 بوته خواهیم داشت. عمق کاشت حدود 3 سانتی متري سطح خاك در 15 اردیبهشت ماه کشت شد
پس از اتمام کاشت کرت ها آبیاري شدند. پس از جوانه زنی کامل و استقرار کامل گیاه آبیاري هر سه روز یک بار انجام شد عمل یکسان سازي نیز قبل از اولین مرحله از کوددهی انجام گردید مبارزه با علف هاي هرز به صورت دستی انجام شد در همه این مراحل وضعیت گیاهان بررسی و یاداشت گردید
در مرحله برداشت به منظور حذف اثر حاشیه دو ردیف از طرفین و نیم متراز ابتدا و انتها کرت در هنگام نمونه برداري و برداشت حذف گردید سپس اندازه گیريها بر مبناي ده بوته انجام شد جهت اسانس گیري از دستگاه کلونجر به مدت سه ساعت استفاده شد. براي محاسبات آماري ابتدا داده ها نرمال شدند و سپس با استفاده از نرم افزار SAS آنالیز گردیدند. رسم نمودارها به وسیله نرم افزار Excel انجام گرفت . مقایسه میانگین داده ها با
استفاده از آزمون چند دامنه اي دانکن انجام شد .
نتایج وبحث
ارتفاع
نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان دادکه اثر سطوح مختلف نیتروژن بر ارتفاع بوته در چین اول در سطح یک درصد و در چین دوم در سطح در سطح پنج درصد معنی دار شد ولی اثر اسید هیومیک و اثرات متقابل سطوح نیتروژن و اسید هیومیک اثر معنی داري بر ارتفاع گیاه نعناع فلفلی نداشتند - جدول. - 1
مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که بیشترین ارتفاع بوته در چین هاي اول - 35/60 سانتی متر - و دوم - 23/67 سانتی متر - از کاربرد 440 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به دست آمد. در چین دوم بین کاربرد 220 و 440 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از لحاظ ارتفاع بوته اختلاف معنی داري وجود نداشت . کمترین ارتفاع بوته در چین هاي اول 28/35 - سانتی متر - و دوم 20/43 - سانتی متر - از تیمار شاهد به دست آمد - جدول. - 2
شورمین و همکاران - 2009 - بیان کردند که اثر سطوح مختلف نیتروژن بر ارتفاع گیاه نعناع معنی دار بود به طوري که ارتفاع بوته با افزایش سطح نیتروژن افزایش یافت - . - 19 گولسر - - 2010 نیز اظهار داشت که اثر سطوح نیتروژن بر ارتفاع گیاه مرزه معنی دار بود - . - 15
زارع زاده و همکاران - 1387 - در بررسی تأثیر مقادیر مختلف کود نیتروژن به صورت مصرف در خاك بر گیاه عروسک پشت پرده ، ملاحظه نمودند که با افزایش مقدار کود نیتروژن ، ارتفاع افزایش می یابد. یا توجه به اینکه نیتروژن نقش اساسی را در ساختمان کلروفیل دارا بوده و از طرفی مهم ترین عنصر در سنتز پروتئین ها می باشد
