بخشی از مقاله
مقدمه
کودهای زیستی به عنوان جایگزین برای کودهای شیمیایی، به منظور افزایش حاصلخیزی خاک در تولید محصولات در کشاورزی پایدار مطرح میباشند. استفاده از کودهای زیستی یکی از راهکارهای مؤثر در حفظ کیفیت مطلوب خاک محسوب میگردد که باعث افزایش واکنشهای مفید بین گیاه و میکروارگانیسمها در ریزوسفر شده و توان گیاه را برای جذب بیشتر عناصر غذایی افزایش میدهد.
اهمیت استفاده از کودهای بیولوژیک در تولید گیاهان داروی نسبت به سایر محصولات زراعی بیشتر قابل توجه میباشد، زیرا رویکرد جهانی در تولید گیاهان دارویی در جهت بهبود کمیت و کیفیت ماده موثره با حفظ سلامت ترکیبات آنها است. کشت اکولوژیک گیاهان دارویی، کیفیت آنها ر اتضمین کرده و احتمال اثرات منفی روی کیفیت دارویی و عملکرد آنها را نیز کاهش میدهد. خصوصیات فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی خاک بر نحوه رشد و نمو و هم چنین میزان مواد موثره گیاهان تاثیر بسزایی دارد.
نتیجه پژوهش دیگری که بر روی گیاه رازیانه انجام شده نشان داد که مصرف سطوح مختلف کودهای زیستی در مقایسه با تیمار کودشیمیایی، سبب بهبود کمیت و کیفیت اسانس در این گیاه دارویی میشود . عناصر غذایی مورد نیاز برای گیاهان دارویی را میتوان با استفاده از کودهای ورمیکمپوست در خاک تأمین کرد .نتایج تحقیقی بر روی گیاه دارویی بابونه رومی نشان داد که کاربرد ورمیکمپوست سبب افزایش میزان اسانس و کیفیت آن گردید .
همچنین در آزمایشی مزرعهای که بر روی گیاه دارویی رازیانه صورت گرفت، مشخص شد که کاربرد 10 تن در هکتار ورمیکمپوست سبب افزایش تعداد گل، ارتفاع بوته، وزن هزاردانه، عملکرد بیولوژیک و مقدار اسانس گیاه مورد نظر گردید . میکوریزا نیز به عنوان جزء کلیدی در بوم نظام اثرات مثبتی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاهان همزیست دارد . در مطالعهای که روی گیاه دارویی نعناع انجام گرفت گزارش کردند، که تلقیح گیاه نعناع با گونهای قارچ میکوریزا آرباسکولار به نام به طور قابل ملاحظهای میزان اسانس را افزایش داد. آنها دریافتند که همزیستی قارچ میکوریزا با ریشه گیاه نعناع از طریق افزایش جذب آب و عناصر پرمصرف در بهبود میزان اسانس مؤثر بوده است. .
کاربرد ازتوباکتر منجر به تولید مواد محرک رشد گیاه در محیط ریشه میشود و از طرف دیگر افزایش رشد، عملکرد و اسانس گیاه در مقایسه با تیمارهای تلقیح نشده را به همراه دارد.اثر مثبت ازتوباکتر بر افزایش میزان اسانس گیاه دارویی رزماری را گزارش نمودند. نعناع فلفلی با نام علمی، یک گیاه علفی چندساله است که در ردهبندی گیاهی از تیره است و برگهای آن بیضوی، متقابل، نوکتیز، دندانهدار و کمی پوشیده از کرکه ایی به درازای -7 4 سانتی متر وبه عرض 2 - 3 سانتیمتراست. گلها کامل، نامنظم،اکثراً دو جنسی یا هرمافرودیت و مجتمع به صورت گروهی در روی ساقه و در انتهای ساقه و در ماههای مرداد و شهریور ظاهر میشوند.
رنگ آنها گلی روشن یا کم و بیش ارغوانی مایل به بنفش است ما در این آزمایش به دنبال اثرات این سه نوع کود زیستی که برای اولین با در کنار هم قرار گرفته بودند، بر روی کمیت و کیفیت اسانس گیاه نعناع فلفلی بودیم.
مواد و روشها
این طرح در سال زراعی1391- 90 در مزرعه کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واقع در شهرستان کرج به صورت آزمایش اسپیلت پلات فاکتوریل بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار بر روی گیاه دارویی نعناع فلفلی اجرا شد.مواد آزمایی این طرح شامل ورمیکمپوست، میکوریزا و ازتوباکتر بود.کرتهای اصلی شامل سطوح ورمیکمپوست بودند و ترکیبات تیماری سطوح مایکوریزا و ازتوباکتر کرتهای فرعی را تشکیل میدادند.
تیمارهای ترکیبی شامل: قارچ مایکوریزا شامل سطح صفر - بدون مصرف - ، سویه و دو سطح ازتوباکتر شامل سطح صفر - بدون مصرف - و مصرف باکتری و سه سطح ورمیکمپوست با پایه دامی شامل سطح صفر - بدون مصرف - ،3 و 6 تن در هکتار بود. مزرعه آزمایشی شامل 36 کرت به ابعاد 3×2 متر، فاصله خطوط50 سانتیمتر - در هر کرت 4 خط کاشت - و فاصله کشت قلمهها بر روی خطوط 20 سانتیمتر و فاصله بین تکرارها3 متر بود.
در این کشت از هیچ گونه آفتکش و علفکش استفاده نشد و وجین علفهای هرز در طول آزمایش به صورت دستی انجام شد. نعناع فلفلی به دلیل داشتن ریشههای سطحی به آب زیادی برای رشد نیاز دارد، آبیاری در این طرح در ماه اول کاشت هفتهای 3 بار و از ماههای بعد به هفتهای 2 بارکاهش یافت.در پایان دادههای آزمایش با نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و مقایسه میانگین از طریق آزمون حداقل تفاوت معنی دار - LSD - در سطح 5 درصد انجام پذیرفت.
نتایج و بحث
تجزیه وارانس میتوان گفت که اثر ساده ازتوباکتر و اثر متقابل ورمیکمپوست و ازتوباکتر در سطح %5 در مقدار منتون از نظر آماری معنیدار بدست آمد. واثرات ساده و متقابل دیگر در صفت-های عملکرد اسانس و منتول معنیدار بدست نیامد.
