بخشی از مقاله
چکیده
در پژوهش حاضر پتانسیل آللوپاتیک غلظتهای 300، 600، 900، 1200، 1500 و ʽlL-11800 اسانس اندامهای هوایی گیاه نعناع فلفلی بر جوانهزنی و رشد علفهای هرز و در شرایط آزمایشگاهی به صورت آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. منتول ترکیب اصلی اسانس بوسیله دستگاه کروماتوگرافی گازی - GC - متصل به طیف سنج جرمی - GC-MS - شناسایی شد. نتایج نشان داد که غلظتهای مختلف اسانس نعناع فلفلی اثر بازدارندگی قابل ملاحظهای در سطح احتمال %5 بر روی علفهای هرز مورد مطالعه دارد و میتوان از آن در برنامه های کنترل طبیعی علفهای هرز بهره گرفت.
کلمات کلیدی: آللوپاتی، جوانه زنی، رشد گیاهچه، اسانس، منتول
مقدمه
امروزه با توجه به استفاده بیرویه از علفکشهای مصنوعی، بقایای این سموم در آب، خاک و بدن جانداران مشکلات عدیده-ای را ایجاد نموده است، لذا استفاده از ترکیبات طبیعی در کنترل علفهای هرز حائز اهمیت فراوانی است. توورکوسکی اشاره کرد که اسانس ها میتوانند به عنوان فنآوری کنترل علفهای هرز درکشاورزی ارگانیک مورد استفاده قرار گیرند، زیرا آنها دوستدار محیط زیست و ایمن هستند.
اداره مناسب آللوپاتی به منظور بهبود بهرهوری محصول و حفاظت محیطی از طریق کنترل علف هرز، آفات، بیماریها، حفاظت از نیتروژن در زمینهای زراعی و سنتز مواد شیمیایی کشاورزی جدید بر اساس محصولات طبیعی جایگاه مهمی به ویژه در مدیریت تلفیقی علف هرز به دست آورده است و واژه آللوپاتی به برهمکنشهای بیوشیمیایی-تحریکی یا بازدارنده- بین گیاهان اطلاق گردید که برهمکنش گیاهان به وسیله متابولیت-هایشان انجام میگیرد .
نعناع فلفلی با نام علمی متعلق به خانواده نعناعیان بوده و دارای خواص دارویی ضدعفونی کنندگی، ضدتشنج، صفرابر، درمان کننده ناراحتیهای گوارشی و ضداسپاسم میباشد اسانس گیاه نعناع فلفلی از ابتدای رشد در اندامهای رویشی ساخته و در غدهها ذخیره میشود. این گیاه حاوی 0/32-4 درصد اسانس می باشد که 25-62 درصد منتول2، 13-40 درصد منتون3، 1-4 درصد منتوفوران4 و 0-25 درصد لیمونن5 در آن وجود دارد.
یکی از ترکیبات اسانس این گیاه بنام -2فنیل پروپیونات به عنوان یک علفکش طبیعی شناخته شده و برای محیط و سلامت انسان بیخطر بوده و به عنوان طعم دهنده غذا نیز استفاده میشود خانواده نعناعیان1 از اسانسها غنی میباشند و نیز پتانسیل آللوپاتیکی اسانس جنسهای مختلف آن از جمله ریحان ، دو اکوتیپ آویشن شیرازی، گونههای مختلف مرزه ، انیسون، زنیان، زیره سبز، اکلیل کوهی و آویشن شیرازی ، بذر زیره سیاه کرمانی و سبز بر جوانهزنی و رشد علفهای هرز متعددی تأیید شده میباشد.
مواد و روشها
این تحقیق در سال 1391 در بخش علوم باغبانی دانشکده کشاورزی شیراز، به صورت آزمایشیدر قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام پذیرفت. اندامهای هوایی نعناع فلفلی پس از جمعآوری در تابستان از مزرعهای واقع در شهرستان داراب استان فارس در سایه و در دمای اتاق خشک و خرد شده و توسط دستگاه کلونجر2 به مدت 3 ساعت اسانسگیری شد. هر بار اسانسگیری 60 گرم از ماده گیاهی در درون بالن 2 لیتری دستگاه ریخته شده و 1000 میلی لیتر آب به آن اضافه شد. اسانس های بدست آمده تا قبل از آنالیز در شرایط خنک و تاریک درون یخچال نگهداری شد .
جهت تعیین اثر اسانسها بر جوانهزنی، ابتدا بذور 5 دقیقه در محلول سدیم هیپوکلریت تجاری قرار گرفته و سپس بمدت 10 دقیقه با آب معمولی شسته شده و در دمای اتاق خشک شدند . هر پتری بهعنوان یک واحد آزمایش در نظر گرفته شده وتعداد 50 عدد بذر علف هرز در پتریهای دارای کاغذ صافی واتمن شماره یک3 قرار داده شدند. پس از قرار دادن بذور در پتریها تیمارهای مختلف اسانس 300 - ، 600، 900، 1200، 1500 و - ʽlL-1 1800 به هر پتری اضافه شد.
سپس پتری دیشها در اتاق رشد و شدت نور 4000 لوکس، فتوپرید 16 ساعت روشنایی و دمای 25 2 درجه سانتی گراد در روز و دمای 16 درجه در شب به منظور جوانهزنی قرار داده شدند و تغییرات جوانه زنی بذور به مدت 8 روز بررسی شد. علاوه بر درصد جوانهزنی، به منظور محاسبه سرعت جوانهزنی از روش ماگویر4 و از معادله شماره استفاده شد . که در آن C درصد جوانه زنی شاهد، T درصد جوانهزنی بذور تحت تاثیر تیمار AI شاخص آللوپتیک میباشد . کلیه داده ها با استفاده از نرم افزار SAS آنالیز و میانگین ها با آزمون LSD در سطح % 5 مقایسه شد.
جیرووتز4 و همکاران در امریکا میزان اجزای سازنده روغن فرار این گیاه را بوسیله GC-FID و GC-MS تعیین و میزان آنها را بدین صورت بیان کردند: منتون - 23/4% - ، منتول - 40/7% - ، 1،-8سینئول - 5/3% - و منتیل استات .[14] - 4/2% - بر اساس نتایج حاصل از آنالیز اسانس بدست آمده از گیاه نعناع فلفلی رشد یافته در ترکیه نشان داده شد که اسانس آن حاوی 35/64% منتول، 6/73% نئومنتول و 3/62% سینئول بود. افلاتونی گزارش داد که در نعناع فلفلی-های با منشاء مختلف میزان این ترکیبات مانند منتول بین محدوده 10 تا 63%، منتون 12 تا 76% متغیر میباشد. نتایج حاصل از پژوهش ما با گزارشات اعلام شده توسط افلاتونی و جیرووتز همسویی داشت.
ترکیب شیمیایی اسانسها به شدت به دورهی جمعآوری آنها بستگی دارد. مرحلهی فنولوژیکی و شرایط محیطی غالب ممکن است تنظیمکننده ترکیب اسانس و تحریککننده تولید ترکیبات خاص باشد بر اساس جدول تجزیه واریانس جدول 2 تا 4، غلظت های مختلف اسانس نعناع فلفلی بر همه صفات اندازهگیری شده - درصد و سرعت جوانهزنی، طول ریشهچه و ساقهچه، وزن تر و خشک و افزایش شاخص آللوپاتی - در سطح آماری %5 اثر معنی داری را نشان داد.
