بخشی از مقاله
چکیده
هدف از تحقیق حاضر تاثیر یک جلسه تمرینات تناوبی با شدت بالا - HIIT - با استراحت فعال متفاوت بر دفع لاکتات فوتبالیستهای جوان بود. به این منظور 20 نفر از فوتبالیستهای لیگ دسته اول کشور در دامنه سنی 16 تا 20 سال، که با توجه به میزان VO2max و به صورت تصادفی در دو گروه همگن ده نفره تقسیم شدند. گروه اول مسافت 35 متر در 6 تکرار را با حداکثر توان 95-90 - درصد حداکثر ضربان قلب - با 30 ثانیه استراحت به صورت دویدن آرام با شدت 40 تا 50 درصد حداکثر ضربان قلب به عنوان استراحت فعال انجام دادند و گروه دوم همان پروتکل را با 30 ثانیه استراحت به صورت مقاومتی - 10-8 تکرار اسکوات با دمبل - با شدت 30 درصد 1RM به عنوان استراحت فعال انجام دادند.
ابزارهای اندازهگیری شامل: لاکتومتر، آزمون میدانی شاتل ران، و برای اندازه گیری وزن و قد از ترازوی دیجیتال و قد سنج استفاده شد. نتایج نشان داد میزان لاکتات در گروه استراحت فعال دویدن آرام نسبت به گروه استراحت فعال مقاومتی - اسکوات - کاهش بیشتری دارد.
-1مقدمه
در بین عوامل مختلف، مهارتهای فیزیولوژیکی، تکنیکی، تاکتیکی برای عملکرد بهینه طی یک مسابقه فوتبال مهم هستند - هاف و همکاران1، . - 2002 اکثر بازیکنان طی یک مسابقه فوتبال 90 - دقیقه - معمولا مسافتی بین 10 -12 کیلومتر را در شدتی نزدیک به آستانه بیهوازی 80-90 - درصد حداکثر ضربان قلب و یا 70-80 درصد حداکثر اکسیژن مصرفی - میدوند که در این بین، فعالیتهای شدید بیهوازی فشار متابولیکی بیشتری را بر بازیکنان تحمیل میکند
بیشتر فعالیت بازیکنان طی 90 دقیقه، کم شدت و هوازی و درصد کمتری از فعالیت های آنان شدید و بیهوازی است، ولی این درصدهای کم، تعیین کننده نتیجه مسابقه و تفاوت یک بازیکن طراز اول از سایر بازیکنان است - دونالد سامرویله4، . - 2009 تمرینات تناوبی شدید یک رویکرد کارا برای بهبود ظرفیت های سیستم های هوازی و بی هوازی هستند. نشان داده شده است که این تمرینها هر دو آنزیم اکسایشی و گلیکولیتیک را افزایش میدهد
در حقیقت شواهدی وجود دارد که نشان میدهد استفاده از تمرینات تناوبی شدید - HIIT - یک استراتژی مناسب برای بهبود عملکرد ورزشکاران می باشد. با این حال، تنها تعداد کمی از مطالعات HIIT همراه با استراحت فعال متفاوت را مورد بررسی قرار داده اند. بر اساس بسیاری از پژوهشهای انجام شده در دهه اخیر، استراحت یا به بیانی گویاتر زمان بازیافت مناسب بین فعالیتها یکی از عوامل موفقیت در هر برنامه تمرینی محسوب میشود. در صورت نبود استراحت کافی و بازیافت کامل و نسبی، ورزشکاران از فواید و اثرات تمرین بهره کامل نخواهند برد. یافتههای برخی مطالعات حاکی از آن است که استفاده از استراحت فعال بین نوبتهای تمرین نسبت به استراحت غیرفعال به طور قابل توجهی باعث بهبود عملکرد ورزشی میشود
نیازهای فیزیولوژیکی HIIT موجب سوخت و سازسریع بدن و سازگاری های قلبی و عروقی، از جمله افزایش عملکرد ورزشی، ظرفیت بافری عضلانی، ظرفیت هوازی - VO2peak - و اکسیداسیون چربی میگردد. علاوه بر این، نتایج نشان داد HIIT در کاهش ذخایر آدنوزین تری فسفات - ATP - ، فسفات - PCR - و بسترهای glycogenic و همچنین تجمع متابولیتهای آدنوزین دی فسفات - ADP - ، فسفر معدنی - PI - ، و یونهای هیدروژن - H+ - موثر است. بنابراین، HIIT ممکن است باعث برخی سازگاریهای فیزیولوژیکی در یک دوره تمرینی نسبتا کوتاه شود
با توجه به فرسایشی بودن فعالیتها در یک بازی فوتبال، خستگی به عنوان یک فرآیند چند عاملی و پیچیده، میتواند عملکرد یک ورزشکار را به وسیله کاهش منابع گلیکوژنی و یا محصولات جانبی متابولیسمی حاصل از تجزیه گلیکوژن، کاهش دهد
همچنین با توجه به کاهش ذخایر گلیکوژن حاصل از انقباضات شدید عضلانی، تجمع یون هیدروژن همراستا با افزایش تولید لاکتات افزایش مییابد. پس فعالیتهای شدیدی که موجب تخلیه ذخایر گلیکوژنی می شوند PH عضله را کاهش میدهد، و موجب اختلالات سوخت و سازی و خلل در فرآیندهای انقباض عضلانی خواهند شد. بنابراین، کاهش PH نشانه خستگی عضلانی است و تغییراتPH میتواند خواص کانالهای پروتئینی را تغییر دهد و فعالیت آنزیمهای کلیدی در گلیکولیز را کاهش دهد که این ها منجر به کاهش میزان تولید ATP میشود. پس بسیار مهم است که عضلات در حال فعالیت، کاهش PH و تجمع لاکتات را به تاخیر اندازند
از آنجا که رابطه مثبتی بین سطح لاکتات و کاهش عملکرد در دوهای سرعتی پس از یک دوره فعالیت شدید بدست آمده است، بنابراین سطح لاکتات بالا و PH پایین میتواند عملکرد عضلانی را مختل کند - موهر، کراستراپ و بنگسبو، 2005؛ به نقل از قره داغی و وهمکاران، . - 1392 در این میان نباید از میزان لاکتات و پیروات موجود در خون که ادامه فعالیت فرد را ممکن میسازند، به سادگی گذشت. از آنجا که لاکتات خون میتواند یک سوبسترای تولید انرژی برای قلب در حال فعالیت باشد و لاکتات طی ورزش یک منبع گلیکونئوژنز به حساب میآید و از طرف دیگر پیروات هم به عنوان یک ماده تولید انرژی در بدن مطرح است، لذا نسبت این دو ماده میتواند در میزان کارآمدی سیستم هوازی بازیکنان فوتبال موثر باشد با این وجود، علیرغم مکانیسمهای موجود برای مصرف و پاکسازی لاکتات و پروتونها در درون عضلات، فعالیتهای شدید و حداکثری، میزان لاکتات و پروتونهای بیشتری از توان این مکانیسمها تولید میکنند.
این مکانیسم در زمان انجام فعالیتهای شدید غالب است و مسئول تقریبا 70-75 درصد خروج پروتون و 70-80 درصد خروج لاکتات از سلول عضلانی است و در نتیجه PH میتواند تا 6/4 در داخل سلول های عضلانی و تا 6/94 در خون پس از فعالیتهایی با حداکثر تلاش کاهش یابد. بنابراین مکانیسم های انتقال دهنده لاکتات و تنظیم کننده PH میتوانند عامل محدود کنندهای برای عملکرد در طول بازی فوتبال باشند
از طرف دیگر، کاهش تجمع لاکتات - عامل ایجاد خستگی فیزیولوژیکی - تاثیرات مثبت بسیاری برای سلولهای بدن ورزشکاران دارد، که میتواند موجب افزایش حداکثر عملکرد ورزشکاران و به تاخیر افتادن زمان واماندگی شود
تجمع لاکتات از نشانههای اصلی بروز خستگی در بین ورزشهای سرعتی و تناوبی است. بنابراین تحمل بالای لاکتات و به تعویق انداختن خستگی در انجام موفقیتآمیز عملکرد ورزشی شدید، با فواصل استراحتی کوتاه مانند بازی فوتبال که از لحاظ نحوه اجرا جزء بازیهای تناوبی طبقه بندی میشود، موثر است
بنابراین تولید انرژی از طریق گلیکولیز، در تمرینات شدید مانند تمرین فوتبال به تولید لاکتات میانجامد و اگر سطح تولید لاکتات به حدی باشد که از توانایی اکسایش میتوکندریها فراتر رود غلظت لاکتات افزایش مییابد. بنابراین یکی از وظایف مربیان و پژوهشگران ورزشی بهبود روشهای تمرینی برای تحمل لاکتات است. امروزه تمرینات مقاومتی به عنوان یک تمرین مکمل بسیار مفید در اکثر تیمهای فوتبال دنیا مورد استفاده قرار میگیرد
دوره بازیافت یا بازگشت به حالت اولیه به سبب اهمیت ویژهای که در رشتههای ورزشی مختلف دارد، همواره مورد توجه پژوهشگران و مربیان تربیت بدنی قرار گرفته است. در این دوره واکنشهای سوخت و سازی مختلفی در بدن اتفاق میافتد که هدف آن بازسازی مجدد ذخایر از دست رفته فسفاژن و گلیکوژن و حذف اسید لاکتیک و مواد زائد ناشی از سوخت و ساز بدن است. اهمیت بازیافت بین نوبتها به اندازهای است که عدم تکمیل روند منجر به افت عملکرد ورزشکار میشود، بنابراین در این پژوهش قصد داریم به این پرسش پاسخ دهیم که آیا یک جلسه تمرینات HIIT با استراحت فعال به صورت آرام دویدن و استراحت فعال مقاومتی میتواند بر کاهش لاکتات تاثیر بگذارد؟
-2پیشینه تحقیق
نتایج تحقیق رجبی و کیهانیان - 1393 - با عنوان مقایسه تاثیر تمرین مقاومتی با استراحت فعال و غیرفعال بر تغییرات سطح فعالیتی لاکتات خون بازیکنان فوتبال نشان داد: تمرین مقاومتی با استراحت فعال نسبت به تمرین مقاومتی با استراحت غیرفعال سبب میشود که ظرفیت بیهوازی تا حد بیشتری توسعه یابد و بازیکنان بتوانند سطح لاکتات بیشتری را نسبت به پیشآزمون تحمل کنند و از این طریق سطح عملکردی خود را افزایش دهند.
نتایج تحقیق بیانی، قراخانلو، آقاعلینژاد و بابک - 1389 - با عنوان اثر چهار هفته تمرین تناوبی شدید بر شاخصهای منتخب فیزیولوژیکی و متابولیکی مردان فعّال نشان داد: که یک دوره تمرینات تناوبی شدید با دورههای استراحت کوتاه از کارایی بالایی برخوردار بوده که میتواند موجب افزایش اجرای هوازی و بیهوازی در مدّت کوتاه شود . 14مرد فعّال به طور داوطلب در این پژوهش شرکت کردند که به گونه تصادفی به دو گروه تمرین تناوبی شدید و کنترلتقسیم شدند. حدﱢ اکثر برونده توان، میانگین برونده توان و حداکثر لاکتات خون در گروه تمرین تناوبی شدید افزایش معنادار و همچنین لاکتات دوره بازگشت به حالتاولیّه به گونه معناداری کاهش یافتدر، گروه کنترل، تغییر معناداری در هیچ کدام از متغیّرها مشاهده نشد.
نتایج تحقیق استفانی و همکاران - 2017 - 3 با عنوان مقایسه اثرات تمرینات اینتروال شدید و تمرینات هوازی بر توان هوازی و بی هوازی ورزشکاران نشان داد: تاثیر تمرینات هوازی و تمرینات اینتروال شدید بر میزان لاکتات و سطح گلوکز خون با هم تفاوت معناداری ندارند. در این تحقیق 40 نفر ورزشکار با میانگین سنی 20 سال در دو گروه 20 نفره قرار گرفتند
