بخشی از مقاله
چکیده:
مطالعه حاضر فعالیت ضد قارچی ، آنتی اکسیدانی عصاره الکلی دو گیاه سنتی را که به طور گسترده در بیشتر مناطق آسیا و ایران می روید را بررسی می کند. برای تعیین فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره الکلی این دو گیاه و مقایسه آنها با آنتی اکسیدان های سنتزی از دو روش DPPH و احیا کنندگی استفاده گردید. در مدل اول فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره الکلی سنبل الطیب بالا تر از بادرنجبویه و آنتی اکسیدان سنتزی BHT قرار گرفت.
در مدل دوم بادرنجبویه دارای بالاترین قدرت احیا کنندگی و بعد از آن سنبل الطیب و اسکوربیک اسید قرار دارند. عصاره الکلی به دست آمده از بادرنجبویه و سنبل الطیب فعالیت ضد قارچی بالایی در برابر ۰۱ گونه قارچ مورد آزمایش نشان دادند. یافته های این بررسی نشان می دهد که عصاره الکلی بادرنجبویه و سنبل الطیب فعالیت ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی بالایی را نشان داده و می تواننند به عنوان منابع طبیعی نگهدارنده در صنعت غذا و دارو استفاده گردند.
مقدمه:
اکسیداسیون رادیکالهای آزاد ترکیبات چربی در غذا ناشی از واکنش زنجیره ای پراکسیداسیون چربی است که وقوع آن همراه با ایجاد خطرات برای مصرف کننده است که می تواند تاثیر نامطلوب بر روی برخی از اندامهای انسان و بروز بیماریهایی از قبیل پارکینسون، آلزایمر، ورم مفاصل، سرطان و تنگی نفس داشته باشد. - ۹ - . از مشکلات دیگر صنعت غذا حضور و رشد قارچ های بیماری زا درمواد غذایی است که به این ترتیب به کاهش در کیفیت و کمیت در غذا می انجامد.
به عنوان مثال حضور قارچ های سمی و مایکوتوکسین حاصل از آنها در مواد غذایی در طولانی مدت سبب فساد و بروز خطرات جدی برای سلامتی انسان می گردد. - ۲ - در حال حاضر روش معمول برای کنترل دو مشکل ذکر شده استفاده از مواد شیمیایی نگهدارنده است.
امروزه سطح آگاهی مصرف کنندگان از خطرات ناشی از مصرف مواد شیمیای سنتزی افزایش یافته است و صنعت غذا با فشار زیادی از سوی مصرف کننده برای عدم استفاده از نگهدارنده های شیمیایی به منظور جلوگیری از رشد میکروب های عامل فساد و اکسیداسیون چربی روبه رو هستند. یک روش جدید برای جلوگیری از فساد میکروبی و شیمیایی استفاده از اسانس های روغنی و عصاره گیاهان است. این ترکیبات به علت دارا بودن خصوصیات ضد باکتری، ضد قارچی و آنتی اکسیدانی به عنوان افزودنی های طبیعی می توانند در صنعت غذا استفاده شوند.
بادرنجبویه و یا بادرنگبویه گیاهی معطر، علفی و چند ساله، خاستگاه اصلی آن شرق مدیترانه است و دربعضی از نقاط آدربایجان نیز یافت می شود. این گیاه از راسته لب گلی ها و تیره نعنائیان است. خواص درمانی آن آرام بخش اعصاب، ضد بیماریهای قلب،معده و روده و مفرح و نشاط آور می باشد.
سنبل الطیب گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه آن به طور عمودی با ارتفاع دو متر بالا می رود. سنبل الطیب دارای بویی مطبوع است گلهای سنبل الطیب به رنگ سفید یا صورتی و به صورت خوشه ای می باشد. خواص مهم آن به شرح زیر می باشد: اثر ضد تشنج، در رفع ناراحتی های عصبی و هیستری مفید است، ضد اسپاسم و آرام بخش است، ضد کرم معده و روده است. عصاره این گیاهان حاوی ترکیباتی مانندفنیل پروپانوئید گلوکوزید، پلی استیلن، دی ترپن ها، فلاونوئید، پلی فنول ها و فلاون گلیکوزید است. این ترکیبات در فعالیت ضد میکروبی و آنتی اکسیدانی دخالت دارند.
هدف از انجام این تحقیق بررسی آزمایشگاهی فعالیت ضد قارچی و آنتی اکسیدانی عصاره های الکلی حاصل از دو گیاه بادرنجبویه و سنبل الطیب است
مواد و روش ها:
بخشی ازاین تحقیق در آزمایشگاه میکروبیولوﮊیکی و بخش دیگر این تحقیق در آزمایشگاه شیمی گروه علوم و صنایع غذایی دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد .دربررسی های آزمایشگاهی، از ١٠ گونه قارچ: ریزوپوس، آسپرﮊیلوس، پنی سیلیوم، تریکوتسیوم، کلادوسپوریوم، فوزاریوم، آلترناریا، بایسوکلامیس، تریکودرما، ﮊئوتریکوم و دونوع گیاه بادرنجبویه و سنبل الطیب استفاده گردید.
تهیه عصاره:
ابتدا گیاهان مورد آزمایش با آسیاب برقی، کاملا به صورت پودر درآمد و سپس ۵/۰ گرم از هر کدام از گیاهان پودر شده با ۰١ میلی لیتر محلول اتانول ۰۸ درصد مخلوط گردید و با دستگاه ورتکس به مدت یک دقیقه به شدت بهم زده شد. مخلوط به دست آمده در دستگاه سانتریفوﮊ ۰۰۰٣ دور در دقیقه به مدت ٠۱دقیقه قرار گرفته و سپس محلول بالای رسوبات جدا شد. به رسوبات باقیمانده ٠۱ میلی لیتر محلول اتانول ۰۸ درصد افزوده شد و پس از یک دقیقه ورتکس، دوباره در دستگاه سانتریفوﮊ قرار گرفت. پس از ٠۱ دقیقه محلول بالای رسوبات جدا شده و این کار مجددا تکرار گردید. در آخر محلول بالای رسوبات به محلول مرحله اول و دوم اضافه شد. اتانول محلول به دست آمده با استفاده از اواپراتور تبخیری تبخیر شد. محلول به دست آمده عصاره هر کدام از گیاهان است. - ٨ -
مدل سیستمهای بررسی اثر آنتی اکسیدانی عصاره های گیاهی
مدل سیستم :DPPHدرون لوله های آزمایش ۱/ ۰میلی لیتر از عصار ه ادویه ها، در غلظت های مختلف ترکیبات فنولیک، ریخته و به آن ۵ میلی لیتر محلول۱/۰ میلی مولار محلول رادیکال DPPH در متانول افزوده و سپس به شدت همزده شد. لوله ها در دمای 0C ٢٧ به مدت ۰٢ دقیقه نگه داشته و سپس میزان جذب با دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج ٧۱۵ نانومتر در مقابل اتانول به عنوان کنترل خوانده شد. نمونه کنترل حاوی همه محلولها به جز عصاره است و به جای عصاره اتانول ۰۸ درصد ریخته می شود. درصد قدرت ممانعت کنندگی رادیکالهای آزاد توسط عصاره ها با استفاده از فرمول زیر به دست می آید: BHT نیز در غلظت های مختلف برای مقایسه اثر آنتی اکسیدانی استفاده می شود.
مدل سیستم قدرت احیا کنندگی: یک میلی لیتر از عصاره گیاهان در اتانول با۵/۲میلی لیتر بافر فسفات - ۶/۶pH= و M۲ - و۵/۲میلی لیتر محلول یک درصد پتاسیم فری سیانید درون لوله آزمایش مخلوط گردید. مخلوط را به مدت ۰۲ دقیقه در دمای 0C ٠۵ قرار داده، پس از افزودن۵ میلی لیتر محلول ۰۱ درصد تری کلرو استیک اسید، به مدت ۰۱ دقیقه در دستگاه سانتریفوﮊ با ۰۰۰۵ دور در دقیقه قرار داده شد.پس از سانتریفوﮊ شدن ۵/۲ میلی لیتر از محلول بالای لوله آزمایش برداشته، با ۵/٢ میلی لیتر آب مقطر و۵/۰ میلی لیتر محلول۱/۰ درصد فریک کلرید مخلوط کرده و سپس میزان جذب با دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج ۰۰٧نانومتر در مقابل اتانول به عنوان کنترل قرائت گردید.
لوله شاهد حاوی همه محلولها به جز عصاره گیاهان است و مقدار جذب آن از جذب نمونه ها کسر گردید. برای تعیین قدرت احیا کنندگی ادویه ها در غلظت های مختلف، عصاره را به نسبت های مختلف رقیق نموده و آن گاه یک میلی لیتر ا ز عصاره رقیق شده در مدل سیستم به کار گرفته شد . برای مقایسه قدرت احیا کنندگی عصاره ادویه ها با یک ترکیب احیا کننده، از اسکوربیک اسید به عنوان یک احیا کننده شناخته شده در مدل سیستم استفاده کرده و میزان جذب درغلظت های مختلف اسکوربیک اسید نیز تعیین گردید.
تعیین قدرت ضد قارچی عصاره های گیاهی: قارچهای مورد آزمایش شامل تریکوتسیوم، کلادوسپوریوم، فوزاریوم، ریزوپوس، پنی سیلیوم، آلترناریا، تریکودرما، بایسوکلامیس، ﮊئوتریکوم و آسپرﮊیلوس که از گیاهان مختلف جدا شده بودند از آزمایشگاه دانشکده علوم دانشگاه اصفهان تهیه شد . این قارچها در محیط کشت PDA به مدت ۴ روز در 0C ٧۲ قبل از آزمایش کشت داده شدند. یک میلی لیتر از هرکدام از محلولهای رقیق شده با ٨ میلی لیتر از PDA مخلوط شده و سپس درون پتری دیش ریخته شدند. در نهایت دیسک میسلیومی از اسپورها - قطر ۵ میلی متر - روی مرکز پلیت PDA قرار گرفت. همه پلیت ها در انکوباتور 0C ٧۲ برای ۴ روز قرار گرفتند. نمونه کنترل منفی شامل tween 80۰۱% بود. در نمونه کنترل مثبت به جای عصاره اتانولی گیاهان از ضد قارچ سنتزی استفاده شد. فعالیت ضد قارچی به وسیله روش رقیق سازی انجام شده و به عنوان درصد ممانعت کنندگی در برابر قطر رشد میسلیوم بیان شد.
نتایج وبحث:
فعالیت آنتی اکسیدانی
شکافت - باز دارندگی - رادیکالهای آزاد DPPH
توانایی عصاره ها در شکافت رادیکال به وسیله ارزیابی DPPH اندازه گیری شده و در جدول۱ نشان داده شده است. نتایج جدول - ۱ - نشان می دهد که در غلظت های متفاوت فعالیت آنتی اکسیدانی بادرنجبویه و سنبل الطیب تفاوت معنی داری ندارند. فعالیت آنتی اکسیدانی ppm ۰۰۵ BHT معادل با فعالیت آنتی اکسیدانی ppm ۰۵ سنبل الطیب و بادرنجبویه است و این فعالیت با غلظت عصاره ها متناسب است.
