بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف دستیابی به مناسبترین فاصله نشاء و میزان کود نیتروژنه در واحد سطح بر روي چهار لاین کیفی برنج در منطقه چرام به مدت دو سال اجرا گردید. فاکتور فاصله نشاء در سه سطح 15×15، 20×20 و 25×25 سانتیمتر و میزان نیتروژن در سه سطح 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در نظر گرفته شد.
صفات مورد بررسی شامل عملکرد دانه، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدن بود. نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه نشان داد که بین ژنوتیپها تفاوت معنیداري در سطح احتمال 1 درصد وجود دارد. اثر فواصل کاشت، اثر سطوح کود نیتروژن و همچنین اثر متقابل بین فواصل نشاء و سطوح کود نیتروژن بر روي صفت عملکرد دانه از نظر آماري در سطح احتمال %5 معنیدار شد.
اثر ژنوتیپها و فواصل نشاء بر روي ارتفاع بوته، تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدن معنیدار نبود درحالی که اثر کود نیتروژن بر روي صفات مذکور در سطح احتمال %5 معنیدار شد. در رابطه با عملکرد دانه در کلیه ژنوتیپها در اکثر موارد فاصله نشاء دوم 20×20 - سانتیمتر - تفاوت معنیداري با سایر فواصل نشاء داشت. بیشترین عملکرد دانه را ژنوتیپ 3 به میزان 9/503 تن در هکتار در تیمار فاصله نشاء دوم 20×20 - سانتیمتر - و سطح دوم مصرف کود نیتروژن 100 کیلوگرم در هکتار داشت
مقدمه
برنج دومین غله مهم جهان است که در ایران نیز از اهمیت ویژه اي برخوردار است. افزایش جمعیت و نیاز روزافزون بشر به مواد غذایی از یک سو و محدودیت منابع تولید از سوي دیگر بیانگر آن است که تنها راه دستیابی به تولید بیشتر، افزایش عملکرد در واحد سطح میباشد که این امر از طریق تولید و استفاده از ارقام جدید و پر محصول برنج به همراه اعمال روشهاي مناسب بهزراعی امکانپذیر میباشد . - 2 - مناسبترین شیوه بکارگیري مدیریتهاي زراعی در مورد کود و فاصله نشاء توانسته بود راندمان عملکرد را بهبود ببخشد . - 5 - نیتروژن مهمترین عنصر محدود کننده رشد برنج میباشد و عدم جذب این عنصر در هر مرحله از رشد گیاه باعث کاهش عملکرد خواهد شد .
در بررسی اثرات تراکم بوته و مقادیر مختلف کود نیتروژنی بر عملکرد برنج مشخص گردید که بهترین تراکم نشاء 25×25 سانتیمتر بوده است .
در بحث مدیریت کود عنوان میگردد که براي رسیدن به عملکرد 5-7 تن در هکتار میزان مصرف کودهاي نیتروژنه معمولا در دامنه 80-150 کیلوگرم در هکتار میباشد که عواملی مثل نوع واریته، روش استقرار گیاه، ظرفیت ذخیرهسازي نیتروژن خاك، مدیریت آب و نوع کود مصرفی میتواند موثر باشد . - 4 - هدف از انجام این پژوهش دستیابی به مناسبترین فاصله کاشت نشاء و بهترین سطح کود نیتروژنی براي لاینهاي 15،11،10 و16 در دست آزمایش در منطقه گرمسیري استان کهگیلویه و بویراحمد بود.
مواد و روشها
این بررسی جهت تعیین مناسبترین فاصله نشاء و میزان نیتروژن بر روي چهار لاین امید بخش کیفی برنج با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه فاکتور، لاینهاي برنج در چهار سطح، فاصله نشاء در سه سطح شامل 25×25 ، 20×20 و 15×15 سانتیمتر و میزان نیتروژن در سه سطح 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار در سه تکرار، در منطقه چرام اجرا گردید. لاینهاي مورد آزمایش شامل 15،11،10 و16 بودند که پس از سه سال آزمایش مقایسه عملکرد و سازگاري در منطقه چرام از بین 20 لاین کیفی ارسالی از موسسه برنج کشور انتخاب شدند.
بذرپاشی پس از ضد عفونی بذر در بسترهاي آماده شده خزانه انجام شد. در طول مرحله رشد در خزانه مراقبتهاي لازم انجام و پس از 3-4 برگی شدن نشاء به زمین اصلی انتقال یافت. نشاءکاري در کرتهایی به ابعاد 3×4 متر انجام شد. نیتروژن مورد نیاز بر مبناي 70 درصد کود پایه از منبع نیترات آمونیم قبل از آخرین شخم به همراه سوپر فسفات تریپل به میزان 150 کیلوگرم در هکتار بود.
پتاس به مقدار 100 کیلوگرم در هکتار از منبع سولفات پتاسیم محاسبه و به زمین اصلی پاشیده شد. 30 درصد نیتروژن پاشیده شده به صورت سرك در هنگام تشکیل خوشه اولیه در ساقه حدود 35 روز بعد از نشاءکاري به طور یکنواخت در سطح مزرعه پاشیده شد. یک هفته پس از نشاءکاري سطح مزرعه به ارتفاع 4-6 سانتی متر پر از آب شد و علفکش بوتاکلر به میزان 3/5 لیتر در هکتار محاسبه و پاشیده شد. 15 روز پس از مصرف علفکش با مشاهده وجود علفهاي هرز در مزرعه وجین دستی انجام گرفت.
همچنین سایر مراقبتهاي حین رشد مثل آبیاري با عمق 4-6 سانتی متر صورت پذیرفت. یادداشت برداري از صفات مختلف مانند وزن هزار دانه، ارتفاع بوته، تعداد روز تا 50 درصد گلدهی و تعداد روز تا رسیدن انجام گرفت. در زمان برداشت پس از حذف حاشیه حدود 6 متر مربع از وسط هر کرت برداشت شد. پلاتهاي برداشت شده پس از خرمنکوبی بوجاري و توزین شدند. عملکرد پلاتها نیز بر مبناي رطوبت 14 درصد محاسبه شد. تجزیه آماري دادههاي آزمایش بر اساس آزمایش فاکتوریل با استفاده از نرم افزارMSTATC انجام و جهت مقایسه میانگین از آزمون چند دامنه اي دانکن استفاده گردید.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس براي صفت عملکرد دانه و برخی خصوصیات زراعی ژنوتیپهاي مورد آزمایش در جدول 1 درج شده است. نتایج نشان می دهدکه بین ژنوتیپها تفاوت معنیداري در سطح احتمال 1 درصد وجود دارد که دلیل تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپهاي مورد مطالعه است.
اثر فواصل نشاء، اثر سطوح کود نیتروژن، و همچنین اثر متقابل بین فواصل نشاء و سطوح کود نیتروژن بر روي صفت عملکرد دانه از نظر آماري در سطح احتمال %5 معنی دار شد. اثر متقابل بین سال و لاین ها، فواصل نشاء و سطوح کود نیتروژن معنی دار نشد. اثر متقابل بین فواصل نشاء و ژنوتیپ و سطوح کود نیتروژن و ژنوتیپ در سطح احتمال %5 معنیدار شد.
در طی سالهاي آزمایش اثر متقابل بین فواصل نشاء و ژنوتیپ و سطوح کود نیتروژن و ژنوتیپ نیز در سطح احتمال %5 معنی دار شد که بیانگر تاثیرسطوح مختلف هر فاکتور و اثر متقابل آنها بر عملکرد دانه ژنوتیپها میباشد. در بررسی سایر صفات زراعی ثبت شده مشاهده گردید که فواصل نشاء و سطوح کود نیتروژن بر روي وزن هزار دانه در سطح احتمال %5 معنی دار شد ولی اثر متقابل بین سال و لاینها، فواصل نشاء و سطوح کود نیتروژن بر روي وزن هزار دانه معنیدار نشد.
اثر ژنوتیپها و فواصل کاشت بر روي ارتفاع بوته، تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدن معنی دار نبود در حالی که اثر کود نیتروژن بر روي صفات مذکور در سطح احتمال %5 معنیدار شد. همچنین اثر متقابل بین سال و ژنوتیپها و فواصل نشاء بر روي ارتفاع بوته، تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدن معنی دار نبود. اثر متقابل بین فواصل کاشت و سطوح کود نیتروژن علاوه بر وزن هزار دانه و عملکرد دانه بر روي ارتفاع بوته، تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدن در سطح احتمال %5 معنی دار شد. بطور کلی اثرات متقابل بین سال و لاینها، فواصل نشاء و سطوح کود نیتروژن بر روي کلیه صفات مورد بررسی در سطح احتمال %5 معنیدار شد - جدول . - 1 بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس بین ژنوتیپهاي مورد آزمایش از لحاظ عملکرد دانه در سطح احتمال %1 تفاوت معنیداري وجود دارد - جدول. - 1
مقایسه میانگین فواصل نشاء بر عملکرد دانه و سایر صفات زراعی لاینهاي برنج مورد بررسی نشان داد که در رابطه با عملکرد دانه در کلیه ژنوتیپ ها در اکثر موارد فاصله نشاء دوم 20×20 - سانتیمتر - تفاوت معنی داري با سایر فواصل نشاء داشت.
نتایج مقایسه میانگین مقادیر مختلف کود نیتروژن بر عملکرد دانه نشان داد که در کلیه ژنوتیپها بیشترین تاثیر را کود نیتروژن در تیمار دوم - مصرف 100 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار - بر عملکرد دانه داشت.
نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل سه گانه سطوح نیتروژن، فواصل نشاء و ژنوتیپها بر عملکرد دانه نشان داد که حداکثر و حداقل عملکرد دانه این ژنوتیپها به ترتیب در فاصله نشاء دوم و سطح نیتروژن دوم - G3 ×D2× N2 - و در فاصله نشاء اول و سطح نیتروژن سوم - G3 ×D1× N3 - حاصل شد.
جدول-1 تجزیه واریانس عملکرد دانه و برخی صفات زراعی لاینهاي برنج منابع تغییرات درجه میانگین مربعات
آزادي
