بخشی از مقاله
چکیده
برنج به عنوان مهمترین محصول زراعی استان محسوب گردیده و با توجه به کوتاه بودن فصل رشد در مناطق سردسیري، تعیین مناسب ترین زمان خزانه گیري و تراکم نشاء ارقام برنج متحمل به سرما ضروري میباشد. در این آزمایش دو لاین برتر متحمل به سرما 53 و 71 در سه فاصله کاشت نشاء و سه تاریخ خزانه گیري در دو آزمایش جداگانه براي هر رقم و در سه تکرار بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوك هاي کامل تصادفی در منطقه چیتاب کهگیلویه و بویراحمد اجرا گردید. فاکتورها شامل سه تاریخ خزانهگیري88/2/1 ، 88/2/10 و88/2/20 وسه فاصله نشاء 15×15، 20×20 و25×25 سانتیمتر بودند. نتایج تجزیه واریانس نشانگر تفاوت بسیار معنی داري در سطح %1 بین تاریخ هاي مختلف خزانه گیري و فاصله نشاء، و اثر متقابل این دو فاکتور می باشد.
بر اساس نتایج حاصله از تجزیه واریانس و مقایسه میانگین تیمارها، بیشترین عملکرد دانه در هر یک از لاین هاي 53 و 71 متعلق به تاریخ خزانهگیري - - 88/2/1 و فاصله نشاء 15×15 به میزان 8167 و 6333 کیلوگرم در هکتار بوده و کمترین آن مربوط به تاریخ خزانهگیري - - 88/2/20 و فاصله نشاء 25×25 به میزان1900 و 1533 کیلوگرم در هکتاربود. با توجه به نتایج حاصله چنین نتیجه گیري می شود که فاصله نشاء وتاریخ خزانهگیري 88/2/20 - ، - 25×25 به علت کاهش شدید عملکرد اقتصادي نبوده و بهترین فاصله نشاء15×15 در نیمه اول اردیبهشت ماه می باشد.
مقدمه
به منظور معرفی لاین هاي برنج، انجام عملیات بهزراعی و از جمله تعیین مناسب ترین تاریخ کاشت و آرایش نشاکاري ضرورت می یابد، از طرفی نظر به این که در مناطق سردسیري استان از ارقام بومی و محلی با عملکرد پائین کشت می گردد اجراي طرح و دستیابی به ارقام پر محصول اهمیت دارد. لاینهاي منتخب از 97 لاین برنج متحمل به سرمادریافتی از موسسه تحقیقات برنج کشور ارسالی از ایري هستند که مدت 5 سال تحقیقات مشاهده اي، ایستگاهی و منطقه اي بر روي آنها انجام گرفته و نهایتا دو لاین شماره 53 و 71 از بین آنها برتر تشخیص داده شده و در سال 1388 وارد آزمایشات بهزراعی شده اند.
ارقام معرفی شده زیادي مشابه این بررسی ها حاصل شده اند که به عنوان نمونه می توان چرام 1 و 2 را نام برد - محتشمی،. - 1379تعیین فاصله مناسب نشاء و تاریخ کاشت برنج از جمله زمینه هایی است که تحقیقات زیادي در مورد آن صورت گرفته است. پژوهشهاي انجام شده بر روي فواصل مختلف نشاء برنج بر عملکرد نشان داده که افزایش تراکم در هکتار تا حد معینی سبب افزایش عملکرد برنج و اجزاء آن می گردد و فاصله کاشت بسته به واریته مورد کاشت متفاوت می باشد.
در آزمایش بررسی خصوصیات کیفی ارقام برنج در تاریخهاي مختلف نشاءکاري مشاهده گردید که تاریخ نشاءکاري و همچنین اثر متقابل تاریخ نشاءکاري و رقم اثر معنی داري بر روي تمامی صفات تبدیل و پخت داشتند، با تاخیر در نشاءکاري وزن برنج قهوه اي وغلظت ژل کاهش یافت اما در مورد صفات دیگر روند خاصی مشاهده نشد - پیردشتی و همکاران، . - 1377 در بررسی فاصله کاشت نشاء و سطوح کودي برعملکرد محصول لاینهاي امیدبخش برنج در مؤسسه تحقیقات برنج کشورنتایج تجزیه واریانس نشان داد که لاین 424 با تراکم 25×25 æ سطح 90 کیلو گرم ازت خالص با میانگین عملکرد4 /9 تن در هکتار بیشترین عملکرد را تولید نمود - نحوي و ترنگ، . - 1378 در بررسی اثر تاریخ کاشت بر روي 7 رقم برنج کیفی اظهار شد که از بین سه تاریخ کاشت /3/1 - ، 3/15 و - 4/1 æ 8 رقم مورد آزمایش تاریخ هاي کاشت دوم و سوم داراي میزان عملکرد دانه بیشتري بوده در سطح یک درصد معنیدار بوده است - گیلانی، . - 1377 در سال 1379 در بررسی اثر تاریخ هاي مختلف کاشت ارقام رایج برنج بر عملکرد نتایج حاصله نشان داد که از بین سه تاریخ 2/5 - ، 2/17 ، - 2/29 بیشترین عملکرد دانه در هریک از ارقام برنج متعلق به تاریخ کاشت اول بوده و کمترین عملکرد را تاریخ کاشت سوم داشته است، همچنین تأخیر در تاریخ کاشت بر روي ارقام اصلاحشده نسبت به ارقام محلی محسوس تر است.
مواد و روشها
این آزمایش بر روي دو لاین برنج امید بخش متحمل به سرما 53 و 71 به منظور تعیین مناسبترین فاصله نشاء و تاریخ خزانهگیري درسه تکرار بصورت طرح فاکتوریل در قالب بلوكهاي کامل تصادفی در منطقه چیتاب در سال 1388 اجرا گردید.فاکتور - A - شامل سه تاریخ خزانهگیري در سطوح 88/2/1 ،88/2/10 ،و 88/2/20 و فاکتور - B - شامل سه سطح فاصله نشاء 15×15، 20×20 و25×25 سانتیمتر بودند.
عملیات تهیه زمین اصلی و خزانه شامل شخم، دیسک، مرزبندي و غرقاب کردن بوده است. بذور ارقام برنج با سموم قارچکش ضد عفونی شده و پس از جوانه دار شدن بر حسب 150 گرم در هر متر مربع در سطح زمین خزانه پاشیده شدند و پس از حدود 35 روزبعد از هر تاریخ خزانهگیري در مرحله 5-4 برگه شدن نشاء ها به زمین اصلی انتقال داده شد. زمین اصلی را پس از یک شخم متوسط غرقاب نموده و پس از کرت بندي مسطح گردید. طول هر کرت 5 متر و عرض آن 3 متر و اندازه مرز ها 30 سانتیمتر بود. کود مصرفی بر اساس تجزیه خاك محاسبه و به زمین داده شد، تمامی فسفر و یک سوم ازت قبل از کاشت نشاء و مابقی ازت در دو مرحله به صورت سرك بعد از پنجه زنی و قبل از ظهور خوشه مصرف گردید.
در طول دوران رشد مراقبتهاي زراعی مانند وجین، آبیاري انجام پذیرفت. یادداشت برداري از صفات زراعی از قبیل تعداد پنجه ،تاریخ ظهور خوشه، تاریخ رسیدن، ارتفاع بوته و طول خوشه انجام گردید. - محتشمی، . - 1377در زمان برداشت پس از حذف حاشیه از هر کرت، محصول برنج آن با رطوبت %14 توزین و محاسبات آماري و مقایسات میانگین تیمارها به روش آزمون دانکن با استفاده از نرم افزار کامپیوتري MSTAT-C انجام گردید و مناسب ترین فاصله نشاء و تاریخ کاشت براي هر کدام از لاین هاي برنج تعیین گردید.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس بر روي عملکرد دانه لاینهاي برنج در جدول 1 ارائه شدهاست .نتایج نشان می دهد که اختلاف بسیار معنی داري در سطح %1 بین فاصله نشاء و تاریخهاي مختلف خزانهگیري و اثر متقابل فاصله نشاء در تاریخ خزانه گیري بر روي عملکرد دانه لاینهاي برنج می باشد. در ضمن در هر دو لاین 53 و 71 ضرایب تغییرات پایین - cv=7/78 - می باشد. نتایج مقایسه میانگین عملکرد دانه و برخی از ویژگی ها و اجزاي عملکرد لاین هاي برنج در تاریخهاي مختلف خزانهگیري و فاصله نشاء در جدول شماره 2 منعکس است.میانگین عملکرد لاینهاي 53 و 71 در تاریخ خزانهگیري و فاصله نشاء هاي مختلف در سطح احتمال %1 متفاوت بوده اند و در کلاسهاي جداگانه قرار گرفتند.
میانگین عملکرد لاین 53 در فاصله نشاءو تاریخ خزانهگیري دوم بیش از میانگین عملکردلاین71 در فاصله نشاء و تاریخ خزانه گیري اول بوده است. حداقل تعداد کل پنجه دراین لاینها متعلق به تاریخ خزانهگیري و فاصله نشاء سوم 88/2/20 - ، - 25×25 بوده که می توان کاهش عملکرد دانه را متأثر از این تاریخ خزانهگیري و فاصله نشاء دانست. میانگین عملکرد لاینهاي 53 و 71 در تاریخ خزانه گیري اول - - 88/2/1 و فاصله نشاء دوم - - 15×15 نیزمناسب بوده است. با توجه به داده هاي جدول شماره 3 بیشترین عملکرد دانه در هر یک از لاین هاي برنج متعلق به تاریخ خزانه گیري و فاصله نشاء اول 88/2/1 - ، - 15×15 بوده و تاریخ خزانه گیري و فاصله نشاء سوم 88/2/20 - ، - 25×25 کمترین عملکردرا داشته است.
