بخشی از مقاله
چکیده
خلق و خو شامل دریافت های منطقی درباره خود، دیگران و دنیا است و بیش تر تحت تاثیر عوامل محیطی در ساختار شخصیت فرد به وجود می آید، محتوای خلق و خو به گونه ای است که بر رفتار و موفقیت و شکست افراد در موقعیت های بیرونی تاثیرگزار است.
بر اساس تقسیم بندی دو بعد خلق و خو، می توان اضطراب، افسردگی، خشم، خستگی و سردرگمی را به عنوان خلق منفی و سرزندگی و سرخوشی را به عنوان خلق مثبت در نظر گرفت. ایجاد خلق مثبت ابزار ارزشمندی برای اصلاح شخصیت و عملکرد شغلی کارکنان محسوب می شود و به واسطه طراحی محیط کار مطلوب می توان خلق و خوی مثبت را بین کارکنان افزایش داد؛ با این حال متاسفانه تاکنون کمتر به این موضوع پرداخته شده است.
در این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، سعی شده است مهم ترین عوامل موثر در بهبود خلق و خو، کاهش خستگی و فشار کاری در محیط کار معرفی شود. در نتیجه مشخص شد نور طبیعی، رنگ، تهویه، سرو صدا بیش ترین تاثیر را در بهبود خلق و خوی کارکنان دارد.
مقدمه
خلق یک استعداد عاطفی است که آکنده از گرایش های هیجانی و غریزی است و به حالت های روانی ما جنبه مطبوع یا نا مطبوع می دهد و بین دو قطب لذت و درد نوسان دارد و به طور کلی حالات خلقی پاسخی روانی به یک محرک محیطی و دوره ای است که فرد تلاش می کند با نیازهای محیطی سازگار شود - فرخی،. - 1392 بسیاری از فرآیندهای شناختی نظیر توجه، یادگیری، حافظه، قضاوت، استنباط و تفسیر و اسناد از حالات خلقی ما اثر می پذیرد.
محتوای خلق و خوی بر رفتار افراد تاثیر گذار است و بر اساس تقسیم بندی دو بعد خلق به صورت مثبت و منفی، می توان اضطراب، افسردگی، خشم، خستگی، سردرگمی را به عنوان خلق منفی و سرزندگی، نشاط و شرخوشی را به عنوان خلق مثبت در نظر گرفت - فرخی، . - 1392 در محیط های کار به دلیل فشار کاری، کارکنان دچار خستگی می شوند و در صورتی که خستگی حاصل از کار با خلق منفی همراه شود میزان بهره وری تا حد بسیار زیادی کاهش می یابد؛ به همین دلیل می بایست با ایجاد خلق مثبت در بین کارکنان از میزان خستگی آن ها کم شود.
پدیده اشتغال از ابتدای زندگی اجتماعی بشر مورد توجه بوده است. جنبه های گوناگون کار، اعم از نابرابری در کار، رضایت شغلی، انگیزه کار و افزایش بهره وری در سازمان و ادارات هر کدام به نحوی مورد توجه دانشمندان و اندیشمندان علم مدیریت، جامعه شناسی، اقتصاد و روان شناسی قرار گرفته است - سفری،. - 1376 هر چند شغل و حرفه به ظاهر، به بعد اقتصادی - معیشتی انسان ها مربوط می شود، ولی با بعد فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آنان نیز ارتباطی تنگاتنگ دارد
در حقیقت، زمانی افراد می توانند از استعدادها و تواناییهای خود در محیط های کاری به خوبی استفاده کنند و از شغل خود رضایت داشته باشند که احساس شادی بکنند. شادی و نشاط به عنوان خلق مثبت از مهم ترین و موثر ترین مولفه های تاثیرگذار در روند زندگی انسان است و بدون آن ها زمینه فعالیت، خلاقیت، ابتکار، اختراع و زندگی سالم ایجاد نمی شود. حاصل شدن حالت شادی و نشاط وابسته به وجود عواطف مثبت مانند لذت، آرامش، اعتماد به خود، علاقه، شگفت زدگی، سرور، سرحال بودن و تهییج شدن، رضایت از زندگی و نیز نبود احساسات یا عواطف منفی مانند عصبانیت، اضطراب و افسردگی است
افراد شاد از نظر ذهنی و فیزیکی نسبت به دیگران عملکرد بهتری دارند، از انرژی و خلاقیت بیش تری برخوردار هستند، تمایل بیش تری برای کمک به دیگران دارند و چنین افرادی در محیط کار بیشتر موفق هستند - الوی،. - 1386 افراد شاد تحلیل رفتگی کمتر، فرسودگی عاطفی کمتر، و غیبت کمتری دارند و احتمال کمتری وجود دارد که شغل خود را ترک کنند
محیط کالبدی از جمله عوامل موثر در بهبود خلق و خو و شاد کردن فرد و یا حتی ایجاد خلق منفی است. رابطه ی انسان- محیط رابطه ای دو سویه است به طوری که هردو بر هم تاثیرگزارند و از هم متاثر میشوند - پاکزاد، . - 1391 انسان هر لحظه اطلاعات محیط اطراف خود را دریافت می کند و به صورت تصویر ذهنی به خاطر می سپارد، این تصاویر ذهنی که همان الگوی موجود در ذهن افراد است نحوه ی رفتار مردم را در محیط مشخص می کند - میری، . - 1391 پس میتوان نتیجه گرفت خلق و خوی کارکنان تا حد زیادی به تاثیرات محیطی که در آن به سر می برند بستگی دارد - جلالی فر و همکاران، - 1395 و معمار با طراحی اصولی فضا می تواند گامی موثر در جهت کاهش خستگی و فشار کاری و استرس کارکنان بردارد.
روش تحقیق
این تحقیق که به روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است، به ارتباط مابین محیط کاری مطبوع و خلق و خوی کارکنان پرداخته و مهم ترین دلایل و عوامل تاثیر گذار بر بهبود خلق و خوی کارکنان را مورد بررسی قرار داده است.
عوامل موثر در بهبود خلق و خوی کارکنان
-1 روانشناسی محیط
روانشناسی محیط، مطالعه روانشناسی رفتار در محیط کالبدی زندگی روزمره است - لنگ، . - 1381 تاثیر روانشناسی محیط در طراحی معماری فضاهای اداری بیان می کند که روانشناسی محیط تا چه میزان بر رفتار افراد در فضای اداری و افزایش یا کاهش بازدهی کارکرد افراد موثر است. فضاهای اداری می تواند بر عملکرد و رفتار کارکنان تاثیرگزار باشد، انگیزه ها و نیازهای انسانی تعیین کننده رفتار هستند و محیط باید برطرف کننده این نیازها باشد زیرا عدم توجه به نیازهای فیزیولوژیکی و روانی در یک محیط کاری منجر به ایجاد حس نار ضایتی در بین افراد می شود
اگر محیط کار به خوبی طراحی شود، سبب رضایت کارکنان، حس مالکیت و تعلق، افزایش کیفی و کمی کار، همکاری، مشارکت و معاشرت کارکنان و در نهایت رضایت شغلی آنان می شود. اگر فرد در محیط کار احساس رضایت داشته باشد عملکرد کاری او خوب و در نتیجه دستاورد کاری او مثبت می باشد. و بالعکس در صورت عدم توجه به عوامل تاثیر گزار در افزایش یا کاهش عملکرد سازمانی با کاهش بازدهی مواجه خواهیم شد - شاهچراغی،. - 1394 از آنجایی که افراد شاغل در ادارات و دفاتر کار، زمان زیادی را در این فضاها می گذرانند بنابراین امروزه طراحی اصولی محیط های ادارای مانند فضاهای مسکونی اهمیت زیادی یافته اند و لازم است معماران با کسب آگاهی از نقش محیط بر رفتار به طراحی محیط های اداری مطلوب بپردازند. در ادامه به صورت مختصر به بررسی رفتار محیطی پرداخته می شود.
2؛1 رفتار محیطی:
رفتار انسان تحت تاثیر محیط است. در طول سالیان متمادی رفتار شناسان از تاثیر محیط بر انسان غافل بوده اند اما در نهایت آزمایش ها و مشاهدات متعدد، تاثیر محیط بر شکل دهی به رفتار انسان را ثابت کرد. در پی این موضوع محققان عوامل محیطی موثر بر رفتار را بررسی کردند که از نظر برخی پژوهشگران از جمله آلتمن این عوامل شامل، الف - داده های فیزیکی محیط - مثل گرما و سرمای شدید و نور کم یا زیاد در یک کلاس درس - ب - داده های نمادین محیط - اجازه گرفتن برای ورود به اتاق رئیس - ج - شرایط معماری محیط - مثل فضای آموزشی باز یا نیمه باز - د - جو محیط - مثل جو شاد یا غمگین یک محیط - می شوند. باید در نظر داشت آنچه طراحان و معماران خلق می کنند، فقط فرصت هایی برای فعالیت کردن نیست، بلکه تاثیر شگرفی بر رفتار کاربران فضا دارد
محیط کار مناسب همچنین باعث یکدلی کارکنان با یکدیگر می شود که این خود باعث افزایش بازده کلی مجموعه خواهد شد. شرکت ها به اهمیت محیط کار واقف هستند و می دانند که اگر کارکنان از لحاظ روانی در آرامش باشند کیفیت کار بالا می رود و نیز باعث افزایش رقابت در میان کارکنان می شود. در واقع کیفیت محیط کار کارمندان از موثرترین فاکتور در افزایش انگیزه آنها است. بیشتر مردم %50 از عمر خود را در محیط کار سپری می کنند. از این رو محیط کار بر وضعیت روحی، جسمی و توانایی های آنها تاثیر می گذارد.
