بخشی از مقاله
چکیده
در نظام آموزشی کشورمان، امکان فراهم آوردن زمینه ای جهت خلاقیت کودک در نظر گرفته نمی شود، در حالی که خلاقیت در زندگی فردای کودک نقش بسیار سازنده دارد و این کودک خلاق است که می تواند در جهان نقش بسزایی داشته باشد.
آنچه مسلم است اینکه فضا و محیط در کیفیت آموزش و پرورش و بروز خلاقیت کودکان نقش مؤثر دارد باید فضایی را به وجود آوریم که به تحریک خلاقیت کودکان بپردازد. این نوشته ضمن شناخت تاثیر محیط بر کودک و نقش مبلمان به عنوان یکی از عناصر موثر در یادگیری و تحریک حس کنجکاوی کودکان ، ضرورت بهره گیری از عامل انعطاف پذیر ساختن محیط های یادگیری ارایه و برای روشن شدن موضوع ، برخی از مطالعات در زمینه رشد کودکان و سیر طراحی محیط های یادگیری با الگوی انعطاف پذیری ، مورد بررسی قرارگرفته است.در این تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده شده است.
مقدمه
آغاز پرورش بسیاری از توانایی های انسان در دوران کودکی است،آغاز پرورش قدرت تخیل و خلاقیت نیز در دوره کودکی شکل می گیرد. از نظر فروید، منبع خلاقیت را باید در تجربیات دوره کودکی فرد یافت - شریعتمداری ،410، . - 1344 از این رو لازم است تا در مراحل آغازین رشد کودک ، پرورش خلاقیت او مورد توجه قرار گیرد.
پژوهشگران در سالهای اخیر، از میان عوامل متعدد تأثیرگذار در رشد خلاقیت کودک ،شیوه های آموزشی،جنبه های عاطفی-شناختی کودکان و نیز مسایل تربیتی را مورد بررسی قرار داده اند،اما تأثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
طراحی فضاهای ویژه کودکان از آن جهت اهمیت دارد که در سنین 4 - - تا - - 7 سالگی تخیل کودک جنبه علمی پیدا می کند از آنجایی که ماهیت دوران کودکی، بازی و اکتشاف است و کودک دوست دارد کنجکاوی و کاوش را همراه با بازی در دنیای خود انجام دهد، بنابراین محیط اطرافش باید مطابق با فعل و انفعال درون کودک بوده و حواس و حس کنجکاوی او را برانگیزد. چنین قابلیتی نیازمند انعطاف پذیری محیط است. این انعطاف پذیری یادگیری را متنوع می سازد و اشتیاق دانش آموزان را به یادگیری افزایش می دهد
مفهوم خلاقیت
یکی از مفاهیم مورد توجه دانشمندان علوم رفتاری و علم تربیتی به ویزه متخصصان روان سنجی » خلاقیت « می باشد . خلاقیت در معنای لغوی » آفریدن « ، » آفرینندگی « و یا » قوه ابتکار و قدرت ایجاد آثار نو « است . خلاقیت و فرآیند رو به رشد آن در عصر حاضر ، توجه پژوهش گران و برنامه ریزان آموزشی را به تحلیل و بررسی خلاقیت از دید آموزشی جلب کرده است .
نظام های آموزشی ، با توجه به برنامه ها اهداف ، محتوا و امکانات آموزشی خود ، نقش موثری در فعال سازی یا تضعیف توانایی خلاقیت در افراد دارند . لذا ، از مدت ها پیش بازنگری در برنامه های درسی و آموزشی و اصلاح آنها برای کمک به توسعه این توانایی نیازمند تحولی اساسی و عمیق در نظام آموزشی خود هستیم . این امر مستلزم آن است که وضعیت کنونی را بشناسیم تا بتوانیم برای ارتقای نظام آموزشی برنامه ریزی کنیم .
جدول شماره - 1 مفهوم و دیدگاهها واژه خلاقیت
خلاقیت در کودکان
شکوفایی خلاقیت و نوآوری از مباحث مهم و با اهمیت دنیای امروز است. پیشرفت و توسعه کشورها به این عامل نیز بستگی دارد. دنیای امروز مشابه میدان ستیزی است که خلاقیت و نوآوری می تواند عامل برد باشد، بنابراین باید کوشش کرد که در جهت پرورش خلاقیت ذهنی کودکان و نوجوانان گام برداریم و به عواملی که در این راستا مؤثر در دوران کودکی در تمام مدت عمر شخص موثر است باید آنرا بسیار مهم دانست گاردنر معتقد است که تصور و تخیلی که در اوایل دوران کودکی شکل می گیرد و مبنای خلاقیت در دوران بلوغ است، آغاز پرورش بسیاری از توانایی های انسان در دوران کودکی است؛
آغاز پرورش قدرت تخیل و خلاقیت نیز در دوره کودکی شکل می گیرد. از نظر فروید خلاقیت را باید در تجربیات دوره کودکی فرد یافت.
از این رو لازم است تا در مراحل آغازین رشد کودک، پرورش خلاقیت او مورد توجه قرار گیرد. پژوهشگران در سال های اخیر از میان عوامل متعدد تأثیر گذار در رشد خلاقیت؛ کودک، تحقیقات، بسیاری شیوه های آموزشی، جنبه های عاطفی- شناختی کودکان و نیز مسائل تربیتی را مورد بررسی قرار داده اند اما تأثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
عوامل موثر در رشد خلاقیت
بدون تردید عوامل ارثی و فرهنگی در پیدایش استعداد و رشد خلاقیت تأثیر دارند. اثر وراثت در پیدایش نیروی ابتکار قابل انکار نیست. افراد بی شماری در محیط های مساعد پرورش یافته اند ولی همه آنها مواجه فکر و اندیشه تازه نشدند. با اینکه عامل ارثی پیدایش استعداد خلاقیت را در افراد ممکن می سازد. با این حال بروز و رشد این استعداد تحت تأثیر عوامل محیطی قرار دارد. عوامل محیطی نه تنها سبب پرورش استعدادهای مختلف افراد می شوند، بلکه موجباتی برای تحرک و تشویق افراد به خلق اندیشه های تازه فراهم می سازد.
تأثیر محیط بر خلاقیت
محیط در افزایش خلاقیت کودکان نقش موثر دارد باید فضاهایی را به وجود آوریم که به تحریک خلاقیت کودکان بپردازد و حس کنجکاوی آنها را برانگیزد . آنان به محیطی شورانگیز و مشوق نیاز دارند که انگیزه لازم را برای ارائه بهترین تلاش در آنان ایجاد کند محیط های بی روح و کسل کننده و یکنواخت مانع رشد خلاقیت کودکان است از جمله عوامل محیطی تاثیر گذار بر خلاقیت کودک ، انعطاف پذیری محیط می باشد.
انعطاف پذیری
انعطاف پذیری در لغت به معنای قابلیت برای تغییرپذیری، قابلیت برای سازگاری با شرایط و تغیی رات جدید، تغییرپذیربودن، قابلیت برای مقابله با شرایط متغیر و قابلیت تغییر به آسانی، انعطاف پذیری در طراحی شامل فعالیت هایی است که در ارتباط با تغییرپذیری برای دست یابی به عملکرد و کاربری جدید صورت می پذیرد. در معماری و طراحی محیط، منظور از واژه انعطاف پذیری فضایی و سازماندهی فضایی انسان ساخت وتغییرات در آن برای دست یابی به شرایط، نیازها و کاربست های جدید است
