بخشی از مقاله
چکیده
محققان اعتقاد دارند همه انسان ها در کودکی استعداد خلاق دارند. اما نبودن محیط مناسب، بی توجهی و تقویت نکردن این توانایی، مانع ظهور آن می گردد . هدف از پژوهش حاضر، تدبیر ایده های طراحی در فضاهای مخصوص کودکان با رویکرد ارتقاءخلاقیت آنان است. در این مقاله با به کارگیری پرسشنامه رابطه و میران تأثیر خلاقیت کودکان با فضاهای بازی متنوع و انعطاف پذیرو طبیعت وفضای سبز مورد بررسی قرار گرفته است . تحلیل داده ها بر اساس آمار توصیفی-استنباطی است. یافته های پژوهش نشان می دهد، طراحی فضاهای بازی متنوع و انعطاف پذیر وطراحی طبیعت و فضای سبز بر خلاقیت تأثیری مثبت و معنادار دارد. همچنین برخی عوامل مؤثر در رشد خلاقیت کودک، تأثیر عوامل محیطی؛از جمله شکل و وسعت فضاها، استفاده از آثار کودکان، تحریک کنندگی عناصر طبیعی و انعطاف پذیری عملکردها با توجه به پژوهشهای گذشته مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج تحقیق ، شامل ایده های معمارانه ای برای طراحی فضاهای کودک در جهت ارتقاء خلاقیت کودکان است؛ از جمله: ایجاد فضای پویا و تغییرپذیری در اجزای آن، به کار گیری طبیعت، تداخل فضاهای باز و بسته، تنوع پذیری وغیره.
واژگان کلیدی: خلاقیت، فضای کودک، معماری، فضای بازی انعطاف پذیر، طبیعت
مقدمه
آغاز پرورش بسیاری از توانایی های انسان در دوران کودکی است، آغاز پرورش قدرت تخیل و خلاقیت نیز در دوره کودکی شکل می گیرد. از نظر فروید، منبع خلاقیت را باید در تجربیات دوره کودکی فرد یافت(شریعتمداری،.(410 :1344 از این رو لازم است تا در مراحل آغازین رشد کودک، پرورش خلاقیت او مورد توجه قرار گیرد. پژوهشگران در سالهای اخیر، از میان عوامل متعدد تأثیرگذار در رشد خلاقیت کودک، شیوه های آموزشی، جنبه های عاطفی-شناختی کودکان و نیز مسایل تربیتی را مورد بررسی قرار داده اند، اما تأثیر کیفیت فضای معماری در پرورش خلاقیت کمتر مورد توجه قرار گرفته است. طراحی فضاهای ویژه کودکان از آن جهت اهمیت دارد که در سنین 4»تا«7 سالگی تخیل کودک جنبه عملی پیدا می کند(ریاحی،.(54 :1370 ادبیات تحقیق نشان می دهد کنجکاوی، بازی و خیال پردازی کودکان در ارتقای خلاقیت آنان مؤثر است. براساس پژوهش ها، خلاقیت کودکان به قدرت خیال پردازی آنان بستگی دارد و بهترین زمان پیشرفت برای خلاقیت و تخیل در سنین 2تا10 سالگی است (کریپنر،.(606-597 :1999 تحقیق در ارتباط میان بازی و شوخی و انگیزش خلاقیت در کودکان پیش دبستانی نشان می دهد انگیزش خلاقیت در آنها با میزان بازی آنان رابطه مستقیم دارد، زیرا تحرک در سن پیش از دبستان، اولین راه فعالیت، بیان، یادگیری و پیشرفت است(بالک،(360- 355 :1977و(ترولس،امات سوکا و زاچ بولا،.(543-535 :2003 بازی چندین عملکرد دارد و علاوه بر تقویت مهارتهای کودک، به خیال پردازی او کمک می کند(الکساندر،.(368 :1977 محققان تأثیر کار گروهی را بر رشد فرایند خلاقیت بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که خلاقیت افراد در همکاری با یکدیگر به دلیل تأثیر متقابل ایده ها بر هم، شکوفا می شود(پایولوس،(262-237 :2000 و(مامیکینا، کندی و ادموندس،.(99-96 :2002 تحقیقات دیگر نیزنشان می دهند کنجکاوی فرد در فرایند خلاقیت مؤثر است و افراد خلاق معمولاً کنجکاوند(آرنون،(2003 و(تمدوگون،.(151-139 :2006
روش پژوهش
روش این پژوهش کتابخانه ای و میدانی می باشد. پس از جستجو در منابع اصلی و فرعی، اطلاعات گردآوری شده با روش توصیفی- تحلیلی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز به شیوه کتابخانه ای، به شکل فیش برداری گردآوری شد. سپس با طراحی پرسشنامه با توجه به مطالعات کتابخانه ای و بر اساس هدف پژوهش تأثیر طراحی فضاهای متنوع وانعطاف پذیر بازی بر ارتقاء خلاقیت کودکان مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت راهکارهای مؤثر معماری دراین زمینه ارائه داده شد. جامعه آماری در این تحقیق کودکان بی سرپرست 14-5 سال ساکن در مراکز نگهداری کودکان بی سرپرست در شهر ایلام میباشد.
به منظور پاسخ به سؤالات پژوهشی بایستی فرضیههای آماری مرتبط با آنها را آزمون نمود، به این منظور دادههای جمعآوری شده در جامعه آماری با استفاده از نرمافزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند. برای آزمودن فرضیههای آماری متناسب با سوالات و نوع دادههای گردآوری شده از آزمون آماری ناپارامتری خی دو استفاده شده است. روش آمارگیری در این پژوهش روش آماری توصیفی و تحلیلی خواهد بود و از نرمافزار spss، Excel استفاده میشود.
مفهوم خلاقیت و روند تفکر خلاق
نگاهی به منابع معتبر مربوط به خلاقیت، نوآوری و تفکر خلاق نشان میدهد که ریشه این اصطلاح در نوع و روش فکری انسان نهفته است. در حقیقت فرد خلاق کسی است که از ذهن جستجوگر و آفریننده برخوردار باشد. درباره مفهوم خلاقیت تعاریف متعدد و گاه متضادی ارائه شده است ولی در مورد زیر یک اتفاق نظر کلی مشاهده شده است: »خلاقیت توانایی فرد برای تولید ایدهها، نظریهها، بینشها یا اشیاء جدید و بدیع و بازسازی مجدد در علوم و سایر زمینهها است که توسط متخصصان، اصیل و از نظر علمی، زیباشناسی، تکنولوژی، اجتماعی یا ارزش تلقی گردد
