بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش به منظور بررسی نقش کاشت مالچ زنده - گیاهان پوششی - در کنترل یا کاهش علفهای هرز در توسعه پایدار باغهای مرکبات شمال کشور آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 13 تیمار و سه تکرار در شهریور 1387 در باغات مرکبات شهرستان تنکابن اجرا شد. تیمارشامل کشت و سپس برداشت ماشک گل خوشه ای - - Vicia villosa و شبدر برسیم - . - Trifolium alexandrinum L در زمانهای مختلف، استفاده از علفکش پاراکوات و رانداپ، خاکورزی، وجین کامل و بدون وجین بود. اندازهگیریها شامل تراکم و وزن علفهای هرز به تفکیک گونه قبل و بعد از اعمال تیمارها و نمرهدهی چشمی یک ماه بعد از تیمار علفکش و آخر دوره بود. همچنین در پایان دوره، صفاتی مانند رشد سالیانه شاخه، تعداد گره در هر شاخه، وزن تر و وزن خشک برگ اندازهگیری شد. نتایج نشان داد که در بین تیمارهای مورد آزمایش، اختلاف معنیداری وجود داشته، شبدر برعکس ماشک در زمستان ازرشد رویشی بسیار خوبی برخوردار بوده با ایجاد رقابت و از طرفی با سایهاندازی که توسط بخش هوایی خود ایجاد می کند، سبب می شود نور کمتری به زیر کانوپی رسیده و اجازه رشد کمتری را به علف های هرز بدهد ودر نهایت کشت شبدر در پاییز و برداشت آن در اوایل بهار - تا15 فروردین - بیشترین تأثیر را در کنترل علفهای هرز - علف هرز دم اسب 100 درصد و سایر علفهای هرز به میزان95-90درصد - را داشت.
-1 مقدمه
گسترش روزافزون مقاومت علفهای هرز به علفکشها، روند کند مصرفی علفکشهای جدید و کنارگذاشتن علفکشهای قدیمی، همگی مبین این نکته میباشد که در دهههای آینده کشاورزان گزینههای کمتری از روشهای کنترل شیمیایی را در اختیار داشته و به کار خواهند بست. بدین ترتیب باید روشهای کنترل غیرشیمیایی جایگزین روشهای شیمیای گشته و نسبت به توسعه آنها اقدام نمود - نجفی، . - 1386 مرکبات در یک شرایط متنوع اقلیمی- زراعی کشت میشوند. به دلیل اینکه شرایط اقلیمی - زراعی متغیر است، این اکوسیستم طیف وسیعی از گونههای علف هرز را در خود جای میدهد. به دلیل رقابت علف هرز با درختان اصلی در جذب آب و مواد
غذایی و عملیات زراعی، علفهای هرز مشکل اصلی در کشت مرکبات در شمال کشور هستند. اتلاف آب و کود مصرفی توسط علفهای هرز بدون شک مورد توجه است. رقابت علف هرز با درختان، غالباً رشد درخت، سطح برگ، پتانسیل آب، بازده محصول و کیفیت آن را کاهش میدهد. همچنین آنها مکانی هستند که حشرات مزاحم و جوندگان و بیماریها را به درختان منتقل میکنند . - Tucher et al. 1983 - کنترل علفهای هرز یکی از جنبههای مهم تولید پایدار در هر نظام کشاورزی است. با توسعه و پیشرفت صنعت کشاورزی، کودها و سموم شیمیایی به طور چشمگیر مورد استفاده قرار گرفت. اگرچه استفاده از مواد شیمیایی در بسیاری موارد تحول زیادی را در تولیدات کشاورزی به وجود آورده است. اما هزینه زیاد و نیز تأثیر نامطلوب آنها بر محیط زیست و کیفیت محصولات کشاورزی منجر به توجه بیشتر، استفاده از روشهایی شده که در آن نیازی به مصرف مواد شیمیایی نبوده یا کم باشد و این هدف موجب شده که بحث پایداری در کشاورزی مورد توجه قرارگیرد. امروزه کاربرد گیاهان پوششی نقش مهمی در توسعه پایدار ایفا مینمایند بهطوری که علاوه بر حفاظت آب و خاک و ظرفیت فراهم کردن نیتروژن، توانایی کنترل علفهای هرز را نیز دارند . - Morton et al. 1990, Regnier et al. 1991 - - ناظریان، - 1377 در تحقیقی روشهای مختلف کنترل علفهای هرز را با چندین تیمار در باغ مرکبات با هم مقایسه کرد. از میان گیاهان پوششی شبدر قادر به کنترل %90 از علفهای هرز پهن برگ و باریک برگ بود در صورتیکه چاودار و جو به دلیل عدم سازگاری با شرایط منطقه دارای راندمان کافی جهت پوشش دادن خاک به عنوان یک گیاه پوششی نبودند. از میان سموم بهکار رفته کاربرد گلایفوسیت مشابه تیمار شبدر و همتراز با آن در مقایسه با شخم هر 4 هفته یکبار قادر به کنترل علفهای هرز بود.اخیراً نیز تولیدکنندگان مرکبات به حد فزاینده ای به مسئله ی گیاهان پوششی علاقه نشان داده اند زیرا گیاهان پوششی مواد غذایی را برای درختان تأمین می کنند و نفوذ آب را بهبود می بخشند و همچنین استفاده از آفت کش های محلی و بومی و منطقه ای و استفاده از کودها و آلودگی آب های زیر زمینی به واسطه ی استفاده از علف کش ها را کاهش می دهند و همچنین به نوعی غذا و پوشش را برای دشمنان طبیعی فراهم کرده و همچنین ممکن است تولیدات آینده رادراکوسیستم های حساس کاهش بدهند
-2 مواد و روش ها
این تحقیق در شهریور ماه سال 1387 در یک باغ مرکبات - پرتقال تامسون ناول - واقع دراستان مازندران شهرستان تنکابن انجام شد. فاصله درختان از یکدیگر 5×5 متر بوده و همگی آنها 6 ساله بودند. برای اجرای این تحقیق از طرح بلوکهای کامل تصادفی با 13 تیمار شامل: - 1 کشت ماشک و در 15 فروردین 88 قطع و در زمین باقی ماند. - 2 کشت ماشک و در 31 فروردین 88 قطع و در زمین باقی ماند. - 3 کشت ماشک و در 15 اردیبهشت 88 قطع و در زمین باقی ماند. - 4 کشت ماشک و در 15 اردیبهشت 88 قطع وبه بیرون از مزرعه منتقل شد. - 5 کشت شبدر و در 15 فروردین 88 قطع و در زمین باقی ماند. - 6 کشت شبدر و در 31 فروردین 88 قطع و در زمین باقی ماند. - 7 کشت شبدر و کاربرد علف کش گلیفوزیت در 15 اردیبهشت 88 وگیاه پوششی خشک شده در داخل کرت باقی ماند. - 8 کشت شبدر و کاربرد علف کش گلیفوزیت در 15 اردیبهشت 88 وگیاه پوششی خشک شده به خارج از کرت منتقل شد. - 9 کاربرد علفکش گلیفوزیت در یک مرحله 15] اردیبهشت [ 88 استفاده شد، - 10 علفکش پاراکوات در یک مرحله 15] اردیبهشت [88 استفاده شد، - 11 یک بار شخم در 15 اردیبهشت88، - 12 وجین تا 15اردیبهشت ماه - 13 بدون وجین - در سه تکرار به اجرا درآمد. از تمام تیمارها نمونهگیری به عمل آمد نمونهگیری از علفهای هرز به این صورت بود که در هر کرت توسط کوادرات به ابعاد 0/5 در 0/5 سانتیمتر از 2 محل در هر کرت به صورت تصادفی نمونه گرفته شد. که همزمان به آن از گیاهان پوششی نیز جهت اندازهگیری وزن خشک آنها نمونهگیری به عمل آمد. تمام علفهای هرز پس از شمارش به تفکیک گونه، کف بر شده و در پاکت ریخته شدند. در هر تکرار همه پاکتهای حاوی علفهای هرز جهت اندازهگیری بیوماس - وزن خشک - آنها به مدت 48 ساعت در آون الکتریکی با دمای 750C خشک شدند و بعد با ترازوی دیجیتال با دقت 0/01 گرم توزین شدند. مقدار بذر مصرفی توصیه شده برای کاشت گیاهان پوششی در منابع در دامنه وسیعی قرار داشت که در این تحقیق مقدار بذر برای ماشک و شبدر برسیم به ترتیب 45 و 25 کیلوگرم در هکتار درنظرگرفته شد. درصد جوانه زنی ماشک و شبدر قبل از کاشت به ترتیب 92 و 90 درصد بود. تجزیه واریانس و کلیه محاسبات آماری، طرحهای آزمایشی با استفاده از نرم افزار آماری SASV9.2 انجام گرفت. برای مقایسه میانگینها از آزمون چند دامنهای دانکن استفاده گردید. برای رسم نمودارها نیز از نرمافزار 2010 Microsoft Excel استفاده شد.
-3 نتیجه و بحث
نتایج تجزیه واریانس تراکم علفهای هرز نشان داد که تیمارهای مختلف از لحاظ تراکم علفهای هرز اختلاف معنیداری در سطح %1 داشتند - جدول . - 1-1 همانطوریکه در جدول مقایسه میانگین مشاهده میشود - جدول - 2-1 با توجه به نمونهبرداری که انجام شد میانگین بالاترین کاهش وزن خشک مربوط به تیمارهای - 5 کشت شبدر و در 15 فروردین 88 قطع و در زمین باقی ماند. - 6 کشت شبدر و در 31 فروردین 88 قطع و رها کردن بقایا در زمین. - 7 کشت شبدر و کاربرد علف کش گلیفوزیت در 15 اردیبهشت 88 وگیاه پوششی خشک شده در داخل کرت باقی ماند. - 8 کشت شبدر و کاربرد علف کش گلیفوزیت در 15 اردیبهشت 88 وگیاه پوششی خشک شده به خارج از کرت منتقل شد. - 12 وجین کامل در طی دوره، و میانگین بالاترین کاهش تراکم علف هرز دم اسب به ترتیب مربوط به تیمارهای - 5 کشت شبدر و در 15 فروردین 88 قطع و در زمین باقی ماند. - 6 کشت شبدر و در 31 فروردین 88 قطع و رها کردن بقایا در زمین. - 7 کشت شبدر و کاربرد علف کش گلیفوزیت در 15 اردیبهشت 88 وگیاه پوششی خشک شده در داخل کرت باقی ماند. - 8 کشت شبدر و کاربرد علف کش گلیفوزیت در 15 اردیبهشت 88 وگیاه پوششی خشک شده به خارج از کرت منتقل شد. - 12 وجین کامل در طی دوره. و میانگین بالاترین کاهش تراکم علف هرزتاج خروس به ترتیب - 5 کشت شبدر و در 15 فروردین 88 قطع و در زمین باقی ماند. - 12 وجین کامل در طی دوره. میانگین بالاترین کاهش تراکم علف هرزاویارسلام به ترتیب - 5 کشت شبدر و در 15 فروردین 88 قطع و در زمین باقی ماند - 12 وجین کامل در طی دوره. میانگین بالاترین کاهش تراکم سایر علفهای هرز به ترتیب - 5 کشت شبدر و در 15 فروردین 88 قطع و در زمین باقی ماند - 6 کشت شبدر و در 31 فروردین 88 قطع و رها کردن بقایا در زمین - 12 وجین کامل در طی دوره. در تیمارهای شبدر بهعلت اینکه رشد رویشی آنها سریعتر و حجم پوشش سبزینهای آنها زیاد بود از رسیدن نور قرمز به سطح خاک جلوگیری کرده و در زیر کانوپی تجمع اشعه مادونقرمز را داشته که باعث عدم و کاهش رشد علفهای هرز میگردد. علت اینکه تیمارهای ماشک در بین گیاهان پوششی در رده آخر قرار گرفت این بود که ماشک از رشد رویشی مناسبی در زمستان بر خلاف شبدر برخوردار نگردید و به علت عدم پوشش مناسب سطح خاک، میزان وزن خشک علفهای هرز در این تیمار نسبت به گیاهان پوششی دیگر بیشتر شد. تیمار ماشک چون حداکثر میزان رشد آن در بهار بوده وزن خشک کمتری نسبت به شبدر تولید کرده بود این انتظار میرفت که نتواند علفهای هرز را بخوبی آنها کنترل کند. در نهایت تیمار 5، مناسبترین تیمار جهت کنترل اغلب علفهای هرز بوده و استفاده از آن در باغهای مرکبات ضروری به نظر میرسد. تحقیقات مشابه متعددی درخصوص کاهش رشد علفهای هرز، کاهش رقابت علف های هرز با گیاه اصلی و کاهش بانک بذر علف های هرز در اثر استفاده از گیاهان پوششی صورت گرفته است که نتایج این تحقیق را تأیید میکنند
جدول 1 -1 تجزیه واریانس وزن خشک و تراکم هر یک از علفهای هرز - در
ns،*و** به ترتیب غیرمعنیدار، معنیدار در سطح احتمال 5 و 1 درصد
جدول 2-1 مقایسه میانگین علف های هرز در پایان دوره در 15شهریورماه - ×در سطح متر مربع -
