بخشی از مقاله
مقدمه
کشت مرکبات یکی از مهمترین فعالیتهاي کشاورزي در شمال ایران است و پرتقال تامسون ناول یکی از ارقام مهم ،اقتصادي و در حال گسترش مرکبات در استان مازندران است. مواد هیومیکی به عنوان موادي شناخته شدهاند که نقش مهمی در تولید اثرات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی گیاهان مختلف دارند - ناردي. - 2002 اسیدهاي هیومیک و فولویک از کود دامی و خاك هاي مرتعی با هوموس بالا قابل استحصال بوده و به دلیل ساختار شیمیایی در برابر تجزیه بسیار پایدار میباشند و بهترین جایگزین کودهاي آلی است و به علت حجم کم، کارایی بالا وعمومیت مصرف براي گیاهان مختلف، کاربرد روزافزونی در کشاورزي پیدا کرده است
درتحقیقی که به منظور بررسی اثر ترکیبات هیومیک بر بهبود کارایی کلات آهن توسط سانچز و همکاران - - 2002 روي درختان لیمو انجام شد جذب آهن نسبت به درختانی که با کلات آهن به تنهایی تغذیه شده بودند، بهبود یافته بود. هم چنین ترکیبات هیومیکی باعث افزایش وزن میوه گردیدند.
هاگاگ و همکاران - 2013 - طی آزمایشی در کشور مصر به این نتیجه رسیدند که محلولپاشی اسید هیومیک موجب افزایش عملکرد میوه و روغن و نیز اندازه میوه زیتون شده است. محلولپاشی عناصر غذایی در شرایط خاك هاي ایران از مصرف آنها به خاك به خاطر بر طرف نمودن سریع کمبود، آسانتر بودن اجراي آن، کاهش سمیت ناشی از تجمع این عناصر در خاك و جلوگیري از تثبیت، مناسبتر است
تغذیه کلسیم و انتقال آن در گیاه به علت کمبود گستردهي کلسیم و نیز ناهنجاريهاي فیزیولوژیک وابسته به کمبود کلسیم باعث جلب توجه زیاد شده است. این ناهنجاريها به علت توانایی محدود گیاهان در تنظیم توزیع درونی کلسیم در رفع نیاز اندامهایی مثل میوه ها است که تعرق کمی داشته ولی رشد سریع دارند
کلسیم یکی از فراوانترین عناصر در خاك است و کمبود آن در باغهاي مرکبات به ندرت به یک مشکل تبدیل میشود و تنها در خاكهایی که کوددهی بیش از حد خصوصا پتاسیم صورت گیرد و یا در خاكهاي اسیدي که میزان کلسیم خاك کمتر است ممکن است کمبود کلسیم مشاهده شود. میزان کلسیم در درختان مرکبات بیشتر از سایر عناصر غذایی وجود دارد و یک سوم کلسیم کل درخت در برگ مرکبات وجود دارد
نامتحرك بودن کلسیم را مهمترین عامل بسیاري از ناهنجاریهاي فیزیولوژیکی مرکبات ناشی از کمبود کلسیم میداند.
ژو و همکاران - 1998 - در طی آزمایشی که با کشت بدون خاك دانهالهاي لیمو انجام شد نتیجه گرفتند که ترکیبهاي سطوح مختلف کلسیم و بر موجب افزایش رشد ریشه، رشد دانهال، کلروفیل و شدت فتوسنتز شده است.
دانگ و همکاران - 2009 - گزارش کردند که تغذیه برگی کلسیم موجب افزایش غلظت این عنصر در میوه پرتقال ناول شد همچنین کاربرد ترکیبی از کلسیم و بر موجب افزایش استحکام بافت ساختمانی دیواره سلولی گردید. انتقال کلسیم از خاك به میوه هاي در حال رشد، فرایندي غیر فعال بوده و به جریان تعرقی گیاهان وابسته است و انتقال آن از برگهاي مسنتر به سایر قسمتهاي گیاه و خصوصا میوه و مریستمهاي در حال رشد کند است.
بنابراین هم کمبود کلسیم در خاك و هم هر عاملی که منجر به کمبود کلسیم در میوه به ویژه در دوره هاي بحرانی در زمان رشد و تقسیم سلولی شود میتواند سبب ناهنجاريهاي فیزیولوژیکی نظیر تركخوردگی پوست نارنگی شود - کرانجه و همکاران، . - 2011 کاظم و همکاران - 2011 - گزارش نمودند که با محلولپاشی کلرید کلسیم به غلظت نیم درصد موجب افزایش اندازه میوه پرتقال واشنگتن ناول شده است اگرچه یکی از راههاي بر طرف ساختن نیاز غذایی گیاهان استفاده از کود هاي شیمیایی است ولی مخاطرات زیست محیطی ناشی از کاربرد کودهاي شیمیایی توجه به کودهاي زیستی را ایجاب میکند.
نگاهی به طبیعت و سازوکارهایی که اتخاذ نموده است ما را به مدیریت بهینه کود و خاك و آب رهنمون میکند. از آنجا که باغهاي مرکبات مازندران از نظر جذب عناصر غذایی محدودیتهایی دارند لذا مصرف کودهاى زیستی جهت افزایش غلظت و قابلیت جذب عناصر میتواند در کاهش نارساییهاى تغذیهاي نقش موثري داشته باشد همچنین عملکرد بالا با کیفیت مطلوب و تولید پایدار از اهداف مهم باغداران مرکبات است که دستیابی به یافتههاي کاربردي در زمینه بهبود تغذیه مرکبات از الویتهایی است که بایستی مورد توجه ویژه قرار گیرد. در نتیجه به منظور بررسی ارزش کاربردي کودهاي زیستی همراه با کلسیم این تحقیق در شرایط مزرعه به مدت دو سال و شش ماه به اجرا درآمد.
مواد و روشها
در این تحقیق که در قالب طرح آماري بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار و هفت تیمار روي پرتقال تامسون ناول در موسسه تحقیقات مرکبات کشور - رامسر - به انجام رسید به بررسی اثر محلولپاشی درختان تامسون ناول با اسیدهاي فولویک و عناصر غذایی پرداخته شد. تیمارهاي آزمایشی در این تحقیق عبارتند از :
1 محلولپاشی درخت با آب کشاورزي - شاهد - ، :2 محلولپاشی با غلظت هفت در هزار کود حاوي 25 درصد اسید فولویک و عناصر ریز مغذي، :3 محلولپاشی با غلظت سه در هزار کود حاوي 25 دصد اسید فولویک و 30 درصد پتاسیم، :4 محلولپاشی با غلظت چهار در هزار کود حاوي 25 درصد اسید فولویک و سولفات روي، :5 محلولپاشی با غلظت سه در هزار کود حاوي 25 درصد اسید فولویک و فسفر، :6 محلولپاشی با غلظت چهار در هزار کود حاوي 25 درصد اسید فولویک و 22 درصد کلسیم، :7 محلولپاشی با غلظت چهار در هزار کود حاوي 25 درصد اسید فولویک و عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم، :8 محلولپاشی درخت با اوره+ سولفات روي+ سولفات منیزیم هر کدام به غلظت 5 در هزار.
این آزمایش در یک قطعه تامسون ناول مثمر روي پایه پانسیروس در رامسر به اجرا درآمد. براي همه درختان کودهاي حاوي نیتروژن، فسفر و پتاسیم به همراه سولفات منیزیم ،سولفات روي به مقدار مساوي در اسفند ماه به کار برده شد - کوددهی بر اساس سن درخت، عملکرد، سابقه کوددهی، آزمون خاك، و آزمون برگ برنامهریزي شده است - . کلیه عملیات باغداري - کنترل آفات و بیماريها و علف هاي هرز و غیره - براي همه درختان به شکل یکسان انجام گرفته است. در دي ماه میوه هاي درختان موردنظر برداشت شده و ویژگیهاي کمی و کیفی شامل عملکرد، قطر میوه، ضخامت پوست میوه، میانگین حجم میوه، مواد جامد محلول، و اسیدیته مورد مطالعه قرار گرفتهاست. دادههاي به دست آمده از آزمایش با استفاده از برنامه کامپیوتري - MSTATC - مورد تجزیه وتحلیل آماري قرار گرفتهاست.
نتایج
در طبقهبندي و مقایسه میانگینهاي صفات با استفاده از آزمون دانکن در سطح یک درصد - جدول - 1 از میان تیمارهاي مختلف، تیمار شماره 6 - محلولپاشی با غلظت چهار در هزار کود حاوي 25 درصد اسید فولویک و 22 درصد کلسیم - بالاترین میزان عملکرد - 130/5 - ، طول میوه - 69/2 - ، ضخامت پوست میوه - 5/202 - و ویتامین ث - 54/71 - را داشت و در کلاس a قرار گرفته است.
جدول -1 مقایسه میانگین اثر تیمارهاي مختلف بر صفات اندازهگیري شده
بحث
یکی از روشهاي تأمین نیاز گیاهان به عناصر معدنی، تغذیه برگی است و در این روش عناصر مورد نیاز گیاه به سرعت و با کارایینسبتاً بالایی در اختیار گیاه قرار می گیرند. کاهش مصرف کودهاي شیمیایی و پیامدهاي زیستمحیطی ناشی از آن نظیر آلودگی آبهاي زیرزمینی و تخریب ساختمان خاك از ویژگیهاي این روش کوددهی است. اسید فولویک به عنوان یک اسید آلی حاصل از هوموس و سایر منابع طبیعی، بدون اثرات مخرب زیست محیطی همراه با عناصر غذایی در جهت رفع برخی از کمبودهاي عناصر غذایی در مرکبات میتواند موثر واقع شود.
با توجه به نتایج این آزمایش محلولپاشی توسط اسید فولویک و کلسیم میتواند سبب رفع علائم کمبود عناصر غذایی و باعث افزایش عملکرد و سبزینگی برگ گردد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که بین تیمارهاي مختلف محلولپاشی از نظر عملکرد، ویتامین ث، طول و قطر میوه در رقم تامسون ناول اختلاف معنیداري در سطح % 5 وجود دارد بیشترین مقدار عملکرد از تیمار حاوي اسید فولویک و کلسیم حاصل شد.
اثرات مثبت مواد هومیکی بر رشد گیاهان مختلف توسط محققین زیادي گزارش شده است و در نتیجه استفاده از این مواد اغلب به عنوان یک روش مهم براي بهبود کیفیت محصول پیشنهاد میگردد - ایمبوفه، 2005؛ ژنگ، 2004؛ سانچز، 2002؛ آتیه، 2002؛ ناردي،2002؛ هاگاگ و همکاران، . - 2013 نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که بین تیمارهاي مختلف محلولپاشی از نظر عملکرد، ویتامین ث، طول و قطرمیوه و پوست میوه در رقم تامسون ناول اختلاف معنیداري در سطح % 5 وجود دارد.
بیشترین مقدار عملکرد از تیمار حاوي اسید فولویک و کلسیم حاصل شد. با توجه به نتایج به دست آمده - جدول - 1 همهي تیمارها، محلولپاشی کود هاي مختلف که حاوي اسید فولویک میباشد موجب افزایش عملکرد و اندازه میوه نسبت به شاهد شدهاند اما برخلاف انتظار بالاترین عملکرد از تیماري به دست آمد که حاوي اسید فولویک و کلسیم بوده است.
سوابق تحقیق هم نشان میدهد که محلولپاشی اسید فولویک یا هیومیک موجب افزایش عملکرد و بهبود کیفیت میوه میگردد اما محلولپاشی کلسیم میتواند در اندازه میوه، و کاهش ناهنجاريهاي فیزیولوژیک وابسته به کمبود کلسیم مثل تركخوردگی و پوسیدگی میوه موثر باشد اما شاهدي از افزایش عملکرد مرکبات با کلسیم به دست نیامده است و نتیجهي این آزمایش در این موضوع با نتایج حاصل از سایر تحقیقات انجام شده مطابقت ندارد
اما از طرفی این دانشمندان به تاثیر محلولپاشی کلسیم در افزایش سبزینه، رشد ریشه و شاخساره، اندازه میوه، شدت فتوسنتز، و میزان کلسیم در میوه مرکبات اشاره کردند که میتوان نتیجه گرفت که همهي این شاخصها میتوانند موجب افزایش غیر مستقیم عملکرد شوند.
