بخشی از مقاله
چکیده
ریزش میوه قبل از سخت شدن پوست استخوانی مهمترین عامل کاهش محصول در رقم عباسعلی است. هدف از این پژوهش تعیین نقش کلسیم در تشکیل یا کاهش ریزش میوه در رقم عباسعلی بود. براي اجراي این آزمایش از چهار ترکیب کلسیمی، نیتراتکلسیم - سه در هزار - ، کلاتکلسیم EDTA - یک در هزار - ، نانوکلاتکلسیم - یک در هزار - و کلاتکلسیم اسیدآمینه - یک در هزار - با پنج نوبت محلول پاشی روي درختان 20 ساله رقم عباسعلی به صورت طرح آزمایشی فاکتوریل در قالب بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار به مدت دو سال - 1391-1392 - در باغ پسته شرکت کشاورزي بینالود - نیشابور اجرا شد. محلول پاشی از پایان گرده افشانی شروع و پنج نوبت به فاصله هر 10 روز تکرار شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که ترکیبات کلسیم، دفعات محلول پاشی و اثرات متقابل آنها بر تعداد پسته در خوشه معنی دار نبود. ترکیبات کلسیم بر درصد مغز، درصد خندانی و درصد کلسیم برگ در سطح 5 درصد و میزان کلسیم میوه در سطح1 درصد معنی دار بودند. نیترات کلسیم با 0/16 درصد و نانو کلات کلسیم با 0/13 درصد به ترتیب بیشترین و کمترین مقدار کلسیم میوه را داشتند. اثرات متقابل کلات کلسیم اسید آمینه و پنج نوبت محلول پاشی روي اُنس میوه اختلاف معنی داري با سایر تیمارها در سطح 1 درصد نشان داد. اثر سال روي صفات تعداد پسته در خوشه، درصد پوکی، درصد خندانی، درصد کلسیم برگ و میوه در سطح 1 درصد معنی دار بود. به طور کلی کلات کلسیم EDTAباپنج نوبت محلول پاشی بیشترین تأثیر را روي صفات اُنس، درصد خندانی و کلسیم برگ داشت.
واژه هاي کلیدي: پسته، رقم عباسعلی، کلسیم، محلول پاشی، ریزش میوه
مقدمه
در خاك هاي مناطق خشک و نیمه خشک، کلسیم نسبت به سایر عناصر غذایی، به مقدار بیشتري در محلول خاك وجود دارد و معمولاً 80-90 درصد محل هاي تبادلی روي سطح ذرات خاك را کلسیم اشغال می کند اثرمتقابل منفی - آنتاگونیستی - شدیدي بین منیزیم با عناصر پتاسیم و کلسیم وجود دارد. اگر نسبت کلسیم به منیزیم کمتر از یک باشد، در این صورت، زیادي منیزیم، محل هاي جذب کلسیم بر روي سطح ریشه را اشغال کرده و مانع جذب کلسیم توسط ریشه می شود مشکل اصلی کلسیم، جذب آن توسط گیاه نیست، بلکه انتقال آن در داخل گیاه می باشد. مقدار جذب و حرکت یون کلسیم در آوندهاي چوبی به طرف اندام مورد نیاز ارتباط مستقیمی با تبخیر و تعرق از سطح اندام هاي گیاه دارد .بنابراین در شرایط کمبود کلسیم، مقدار کلسیمی که در اختیار میوه قرار می گیرد به مراتب کمتر از مقدار کلسیمی است که در اختیار برگ قرار می گیرد و در نتیجه ممکن است علائم کمبود کلسیم در برگ ها مشاهده نشود، در حالی که میوه و بخصوص پوست سخت آن به شدت دچار کمبود کلسیم باشد
در بین عناصر غذایی، کلسیم کم تحرك ترین عنصر در آوندهاي آبکش است. بالا بودن آنیون فسفات در شیره آوند آبکش و وجود یون آمونیوم در اثر مصرف زیادي کودهاي ازته مثل اوره به مقدار زیادي کمبود کلسیم را تشدید می کند، بنابراین بسیاري از اختلالات فیریولوژیکی میوه با کمبود کلسیم همراه می باشد . از اواسط اردیبهشت و همزمان با آغاز سخت شدن پوست استخوانی، از انتهاي میوه در برخی ارقام پسته بویژه کله قوچی، مقداري صمغ خارج می شود که بسیار
شبیه سن زدگی می باشد؛ اما سن زدگی نیست و پس از مدتی دانه هاي پسته از انتها شروع به سیاه شدن می کنند. این عارضه اصطلاحاً " اضمحلال پوست استخوانی " شناخته شده است. - هاشمی راد و محمدي، . - 1387 بررسی محلول پاشی کلسیم، اوره، روي و ترکیب اوره+ کلسیم، روي +کلسیم، اوره + روي، اوره + روي + کلسیم، بر روي درختان پسته رقم احمد آقایی نشان داد کهاثر تیمارها روي خندانی، اُنس، بد شکلی، طول شاخه و درصد ریزش جوانه ها معنی دار بود
مواد و روشها
در این پژوهش از چهار ترکیب کلسیمی تجاري رایج در بازار با غلظت توصیه شده شامل نیتراتکلسیم سه در هزار، کلاتکلسیم - Ca-EDTA - یک در هزار، نانوکلاتکلسیم یک در هزار و کلاتکلسیم اسیدآمینهاي 1 در هزار، به همراه تیمار شاهد، پنج نوبت محلول پاشی و سه تکرار روي درختان 20 ساله رقم عباسعلی به صورت طرح آزمایشی فاکتوریل در قالب بلوكهاي کامل تصادفی و به مدت دو سال - Off - 1391 و - - On - 1392 در باغ پسته شرکت بینالود - نیشابور به شرح ذیل اجرا شد. براي تهیه محلول هاي با غلظت مناسب از آب مقطر استفاده شد و پس از شستشوي کامل سمپاش با آب مقطر، کودهاي کلسیمی با غلظت مناسب در آنها ریخته شده و کار محلول پاشی روي درخت ها انجام شد. شروع اولین محلول پاشی بلافاصله بعد از پایان کامل گرده افشانی و ابتداي تشکیل میوه و زمانی بود که میوه ها به اندازه ارزن بودند. طبق برنامه می بایست بین نوبت هاي محلول پاشی 7-10 روز فاصله باشد. در برخی موارد به علت بارندگی و وزش بادهاي شدید، این فاصله زمانی اندکی تغییر می نمود - جدول . - 3 نمونه برداري از میوه به منظور تعیین مقدار کلسیم در تاریخ 5 تیر ماه انجام گردید. این زمان مصادف با سفت شدن کامل پوست استخوانی بود. به منظور یکنواختی در برداشت میوه، تعداد 10 خوشه از هر تکرار نزدیک به قاعده شاخه به طور تصادفی از جهات مختلف و تقریباً از ارتفاع یکسان درخت از روي شاخه هاي انتهایی برداشت می گردید و پس از خشک شدن جهت تعیین میزان کلسیم به آزمایشگاه ارسال شد. نمونه برداري از برگ نیز در تاریخ 5 تیرماه انجام گردید. به منظور برداشت برگ هاي با وضعیت مشابه، سومین برگ از سمت قاعده شاخه بارده انتهایی انتخاب و از هر تکرار تعداد 15 برگ برداشت و پس از خشک شدن، میزان کلسیم برگ به روش جذب اتمی اندازه گیري گردید. در پایان اطلاعات جمع آوري شده توسط نرم افزار MSTAC تجزیه آماري گردید و مقایسه میانگین صفات اندازه گیري شده با آزمون دانکن - در سطح احتمال5 درصد - انجام شد.
نتایج و بحث
در جدول 1 تأثیر ترکیبات کلسیم و در جدول 2 تأثیر دفعات محلول پاشی بر صفات مهم میوه دهی نشان داده شده است. تأثیر محلول پاشی ترکیبات کلسیم بر صفات درصد خندانی و وزن پسته - شکل - 1 معنی دار بود؛ شاید بتوان دلیل آن را فرصت کافی از زمان محلول پاشی تا زمان برداشت میوه دانست، که کلسیم جذب شده در برگ و میوه در فرآیند رشد و توسعه میوه تأثیر گذار بوده است.
جدول :1 مقایسه میانگین تأثیر ترکیبات کلسیم بر صفات میوه دهی در رقم عباسعلی
جدول :2 مقایسه میانگین تأثیر دفعات محلول پاشی بر صفات میوه دهی در رقم عباسعلی
در هر ستون میانگین هایی که داراي حروف مشترك هستند در سطح احتمالی 5 درصد فاقد اختلاف معنی داري می باشند.
دلایل متعددي براي ریزش میوه پسته در اوایل فصل رشد میوه و تا قبل از سخت شدن پوست استخوانی ارائه شده است که می توان به خسارت آفت مکنده سنک - ها - ، اضمحلال پوست استخوانی تا قبل از شروع پر شدن مغز اشاره کرد با توجه به کم تحرك بودن عنصر کلسیم در گیاه ، رابطه مثبت بین جذب کلسیم از خاك با مقدار تبخیر و تعرق از اندام هاي هوایی از یک طرف و پایین بودن مقدار کلسیم جوانه گل در اواخر فصل زمستان و در آستانه گلدهیو و نقش مهم کلسیم در شکل گیري میوه در اوایل فصل رشد که کمبود آن، عامل بسیاري از اختلالات فیزیولوژیکی میوه است می توان نتیجه گرفت که عامل نرم شدن و از هم پاشیدگی پوست سخت پسته - اضمحلال پوست استخوانی - در رقم عباسعلی می تواند ناشی از کمبود کلسیم باشد.
مهمترین صفت مورد مطالعه در این پژوهش تعداد پسته در خوشه بود، که یکی از پارامترهاي اصلی عملکرد است. اثر ترکیبات کلسیم و اثرات متقابل متقابل ترکیبات کلسیم و دفعات محلول پاشی روي این صفت معنی دار نبود. در نتایج بدست آمده توسط نیز مشخص گردید که محلول پاشی ترکیبات محتوي کلسیم، به منظور جبران کمبود احتمالی کلسیم میوه در اوایل فصل رشد و جلوگیري از ریزش میوه تأثیرگذار نبود و در مجموع موجب افزایش تعداد پسته در خوشه نگردید.
تأثیر ترکیبات کلسیم و اثرات متقابل دفعات محلول پاشی و ترکیبات کلسیم بر مقدار کلسیم برگ در سطح 5 درصد معنی دار بود. اما از آنجائیکه تأثیر ترکیبات کلسیم و اثرات متقابل دو تیمار بر صفت مهم تعداد پسته در خوشه معنی داري نبوده است، بنابراین می توان نتیجه گرفت که به دلیل پویایی بسیار کم کلسیم در گیاه و انتقال ناچیز آن از برگ به میوه به احتمال زیاد کمبود کلسیم میوه از طریق محلول پاشی برگی تأمین نشده است و یا اینکه به دلیل رشد سریع میوه، کلسیم جذب شده از برگ، فرصت تأثیرگذاري در فرآیند رشد و شکل گیري پوست استخوانی میوه را نداشته است. این نتایج با نتایج بدست آمده توسط همخوانی دارد.
