بخشی از مقاله
بررسي تأثير اسيد هيوميک بر باززايي و ريشه زايي سوسن چلچراغ (Lilium ledebiourii Bioss) در شرايط درون شيشه اي
چکيده :
پژوهش حاضر در راستاي بررسي اسيد هيوميک بر باززايي سوسن چلچراغ ، در شرايط درون شيشه اي صورت گرفت .
اسيدهيوميک يک ترکيب آلي و طبيعي ب اثرات شبه هورموني مي باشد. با توجه به پراکنش محدود و خطر انقراض سوسن چلچراغ ، افزايش سطح زير کشت آن هرچه بيشتر احساس مي شود. به دليل چالش هايي که جهت بقاي اين گياه در آينده وجود دارد و کارايي پايين روش هاي تکثيري مرسوم ، استفاده ازکشت بافت به منظور تکثير اين گياه زينتي ضروري به نظر مي رسد . در راستاي انجام اين تحقيق پيازهاي سوسن چلچراغ از زيستگاه طبيعي آن واقع در منطقه خانقاه اردبيل جمع آوري شد و پس از حذف آلودگي ، با کشت فلس تکثير شد. سپس فلس هاي کشت شده در محيط MS به عنوان ريز نمونه اصلي ، در محيط کشت MS پايه حاوي ١-mg.l ۱ NAA و اسيد هيوميک با سطوح ١-mg.l ۵۰، ۱۰۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ کشت شدند. محيط کشت شاهد نيز حاوي ١-mg.l ۱ NAA بود. اين تحقيق در قالب طرح کاملاً تصادفي و با چهار تکرار انجام گرديد. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان داد بيشترين تعداد ريشه ، پياز و تعداد فلس از تيمار١-mg.l ۵۰۰ حاصل گرديد. بيشترين طول ريشه و قطر پياز نيز از ريز نمونه هاي کشت شده در محيط کشت حاوي ١-mg.l ۱۰۰ و بيشترين تعداد و طول برگ از تيمار ١-mg.l ۵۰ بدست آمد.
کليد واژه : باززايي ، درون شيشه اي ، سوسن چلچراغ ، هيوميک اسيد
مقدمه :
سوسن چلچراغ با نام علمي Lilium ledebourii Bioss گياهي از تيره ي سوسن سانان ، علفي و دائمي مي باشد. اين گياه به صورت خودرو در محدوده ي کوچکي از بخش هاي شمالي کشور ايران (ارتفاعات داماش و درفک در استان گيلان ، کلاردشت در استان مازندران و خانقاه در استان اردبيل ) رشد مي کند (سعيدي فرد و همکاران ، ۱۳۸۷ ؛ تاتاري و همکاران ،۱۳۸۳). داراي ساقه گل دهنده ي بلند به ارتفاع ۵۰-۱۵۰ سانتي متر، ضخيم و منشعب مي باشد. برگ ها برافراشته ، متناوب ، نيزه اي و داراي پرزهايي در حاشيه سطح پاييني برگ است (آزادي و خوشخوي ، ۲۰۰۷). با توجه به در معرض انقراض بودن اين گل و به دليل کارآيي پايين روش هاي تکثير معمول ، استفاده از تکنيک کشت بافت مي تواند روش مناسبي باشد (آزادي و مجتهدي ،۱۳۸۶). از سيگنال هايي که رشد و نمو گياهان را تحت تأثير قرار مي دهد مي توان به هورمون ها و عناصر غذايي اشاره داشت . در همين راستا در پژوهش حاضر از اسيد هيوميک به عنوان ترکيبي با خاصيت شبه اکسيني که باعث افزايش ريشه زايي مي شود استفاده گرديد. از سويي ديگر اين ترکيب با تحت تأثير قرار دادن تعادل ساير تنظيم کننده هاي رشد، رشد اندام هاي هوايي را نيز باعث مي شود. از سويي ديگر اين ترکيب با تأثير بر کلاته کردن عناصر ضروري ، تبادل کاتيوني و کاهش جذب عناصر سمي ، رشد گياه را افزايش مي دهد. به صورت کلي مي توان گفت اسيدهيوميک به عنوان سيگنالي در مسيرهاي نمو گياه دخالت مي کند (موسکالو و همکاران ، ۲۰۰۶). پژوهش حاضردر راستاي بررسي اثر اسيدهيوميک بر باززايي سوسن چلچراغ به منظور ريز ازديادي اين گل به عنوان يک اثر ملي - طبيعي و نادر در شرايط درون شيشه اي انجام شد.
مواد و روش ها:
پيازهاي سوسن چلچراغ بعد از خشک شدن بخش هاي هوايي ، از رويشگاه طبيعي آن ، واقع در منطقه خانقاه اردبيل جمع آوري شد و سپس بخش هاي آلوده و صدمه ديده جدا شد. بعد از ضد عفوني کردن ، ريز نمونه هاي فلس در محيط MS ( موراشيگ و اسکوگ ،۱۹۶۲) فاقد هورمون کشت شد. محيط کشت MSحاوي ١-mg.l ۱ NAA و اسيد هيوميک با سطوح -mg.l١ ۵۰، ۱۰۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰ تهيه گرديد . تيمار شاهد حاوي ١-mg.l ۱ NAA بود. محيط کشت در ظروف آزمايشگاهي مورد نظر توزيع و با استفاده از اتوکلاو به مدت ۲۰ دقيقه در دماي ۱۲۱ درجه سانتي گراد استريل شد. مراحل کشت در زير هود لامينار صورت گرفت . سپس کشت هاي انجام شده در اتاقک رشد با دماي ۲ ±۲۳ درجه سانتي گراد و مجهز به لامپ هاي فلورسنت با شدت نور ۲۰۰۰ لوکس (۱۶ ساعت روشنايي و ۸ ساعت تاريکي ) قرار گرفتند. به منظور بررسي و تعيين بهترين تيمار، از آزمايش فاکتوريل بر طرح پايه کاملاً تصادفي استفاده شد. در اين آزمايش تيمار مورد استفاده در پنج سطح و در چهار تکرار اعمال گرديد.
پس از تکرار ۶ واکشت با فاصله زماني يک ماه ، داده برداري انجام شد. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از نرم افزار آماري SPSS١٦ انجام شد. مقايسه ميانگين داده ها با استفاده از آزمون چند دامنه اي دانکن در سطح احتمال ۵ درصد صورت گرفت .
نتايج و بحث :
نتايج حاصل از تجزيه واريانس داده ها (ذکر نشده است ) نشان داد که صفات تعداد ريشه ، برگ ، پياز و طول برگ و ريشه و قطر پياز در تيمارهاي به کار رفته در سطح احتمال ۵ درصد معني دار شد. بر اساس مقايسه ميانگين داده ها، بيشترين تعداد پياز و ريشه از تيمار ١-mg.l ۵۰۰ اسيدهيوميک بدست آمد(نمودار ۱ و ۲، تصوير۱). طويل ترين ريشه ها و قطر پياز نيز از تيمار ١-mg.l ۱۰۰ اسيدهيوميک حاصل شد (نمودار ۳ و ۴، تصوير ۳). نتايج حاصل از پژوهش حاضر با نتايج پژوهش اوبيسوان و همکارن (۲۰۱۱)، در زمينه کاربرد اسيدهيوميک بر رشد و نمو گياه چه هاي بادمجان در شرايط درون شيشه اي مطابقت داشت . آن ها گزارش کردند بيشترين طول ريشه از غلظت هاي ۲۵ و ۵۰ پي پي ام اسيدهيوميک حاصل گرديد و با افزايش غلظت اسيدهيوميک طول ريشه کاهش يافت . اسيد هيوميک با تحت تأثير قرار دادن فعاليت آنزيم +ATP-H آز در ريشه ، توزيع تنظيم کننده هاي رشد ( سايتوکنين ها، پلي آمين ها و آبسايزيک اسيد و غيره )، رشد شاخه را باعث مي شود (مورا و همکاران ، ۲۰۱۰). همچنين آيمان و همکاران (۲۰۰۹)، گزارش کردند کاربرد اسيدهيوميک به صورت پودر يا محلول در خاک طول و وزن ريشه هويج را به صورت معني داري افزايش داد. اسيدهيوميک در گياه کاتاليزهاي تنفسي را تحت تأثير قرار مي دهد و منجر به افزايش فعاليت هاي حياتي مانند فعاليت آنزيمي ، تسريع تقسيم سلولي و توسعه و گسترش سيستم ريشه مي شود (موسکالو و همکاران ، ۲۰۰۶). نورمن و همکاران (۲۰۰۶) گزارش نمودند کاربرد١-mg.kg ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ اسيد هيوميک روي گياه فلفل ، توت فرنگي و گل هميشه بهار در گلخانه ، رشد رويشي ريشه ها را افزايش داد که با نتايج تحقيق حاضر متفاوت است که علت آن را مي توان به متفاوت بودن واکنش هاي گياهان به غلظت هاي مختلف اسيد هيوميک و شرايط محيط کشت و منشأ اسيد هيوميک مورد استفاده نسبت داد. از سويي ديگر اسيد هيوميک در غلظت هاي بالا ميزان رشد را کاهش مي دهد که مي توان به خاصيت شبه اکسيني آن نسبت داد (اوبيسوان و همکاران ، ۲۰۱۱). بيشترين طول برگ ( mm) و تعداد برگ (۷ عدد) از تيمار ١-mg.l ۵۰ اسيدهيوميک حاصل گرديد. ( نمودار ۵ و ۶، تصوير۲) که تفاوت معني داري نسبت به شاهد داشت . نتايج حاصل از اين پژوهش با نتايج حاصل از پژوهش اوبيسوان و همکارن (۰۱۱ )، همخواني داشت . آن ها گزارش کردند بيشترين تعداد برگ و ارتفاع گياه چه
